Η έκθεση εκδόθηκε στις αρχές Γενάρη και μελετά τις επιπτώσεις στις εργασιακές σχέσεις, από την απελευθέρωση των αγορών και την ιδιωτικοποίηση των δημόσιων επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας στις 19 από τις 25 χώρες - μέλη της ΕΕ. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται από τους συντάκτες της έκθεσης στους τομείς της ηλεκτρικής ενέργειας και της σταθερής τηλεφωνίας.

Οι ομαδικές απολύσεις, είτε με τη μορφή της απευθείας διακοπής της σχέσης εργασίας, είτε με τη μορφή της «εθελούσιας εξόδου», είτε μέσω της πρόωρης συνταξιοδότησης, είναι το πρώτο κοινό χαρακτηριστικό των ιδιωτικοποιήσεων.

«Η αναδιάρθρωση, αναφέρεται στην έκθεση, είναι ένα σταθερό χαρακτηριστικό γνώρισμα στους τομείς της ηλεκτρικής ενέργειας και της σταθερής τηλεφωνίας. Η μείωση της απασχόλησης και στις δύο περιπτώσεις είναι ουσιαστική και περιλαμβάνει συχνά την απώλεια χιλιάδων θέσεων εργασίας».

Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα, όπως καταγράφονται, είναι:

• Η ιδιωτικοποίηση της βρετανικής «British Telecom» συνοδεύτηκε από τη μείωση του προσωπικού της από 238.384 σε 156.000 εργαζόμενους!
• Μόλις την περασμένη Τετάρτη, η γερμανική «Deutsche Telekom» ανακοίνωσε τη μείωση του προσωπικού της κατά 32.000 εργαζόμενους.
• Η ιδιωτικοποίηση της RWE, της δημόσιας επιχείρησης ηλεκτρισμού της Γερμανίας, συνοδεύτηκε από τη μείωση του εργατικού της δυναμικού κατά 12.000 εργαζόμενους.
• Ο πολωνικός οργανισμός τηλεπικοινωνιών, ΤΡ, μείωσε κατά 50% το προσωπικό του.
• Η δημόσια επιχείρηση τηλεπικοινωνιών του Βελγίου, η «Belgacom», μείωσε κατά 12.000 τις θέσεις εργασίας.
• Η ισπανική «Telefonica» απέλυσε 15.000 εργαζόμενους, στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσής της, πριν από την ιδιωτικοποίηση.
• Το ποσοστό μείωσης του προσωπικού της ιταλικής «Telecom Italia» υπολογίστηκε σε 20%, στο διάστημα 1994-1999.
• Στην αυστριακή «Telekom», με 16.800 εργαζόμενους, το πρόγραμμα ιδιωτικοποίησης περιέλαβε 1.852 απολύσεις.
• Μέσα σε δύο χρόνια, από το 1997 έως το 1999, η δανέζικη «Tele Danmark» υλοποίησε πρόγραμμα «αναδιάρθρωσης», ενόψει της ιδιωτικοποίησης, με 2.500 απολύσεις.
• Στην Ιρλανδία στο διάστημα ιδιωτικοποίησης της «Telecom Eireann», από το 1994 έως το 1997, απολύθηκαν 2.500 εργαζόμενοι.
• Στη χώρα μας, στον ΟΤΕ, με τη συμφωνία της διοίκησης του Οργανισμού και της διοίκησης της ΟΜΕ-ΟΤΕ, τέθηκε σε εφαρμογή σχέδιο «εθελουσίας εξόδου» για 6.000 εργαζόμενους.

Οι απολύσεις δεν είναι ο μόνος τρόπος για τη μείωση του «κόστους εργασίας» που επιδιώκουν οι υπό ιδιωτικοποίηση δημόσιες επιχειρήσεις και φυσικά οι κυβερνήσεις με τις αντίστοιχες νομοθετικές παρεμβάσεις. Σε πολλές περιπτώσεις, οι ιδιωτικοποιήσεις των δημοσίων επιχειρήσεων συνοδεύονται από μείωση του πραγματικού εισοδήματος των εργαζομένων. Η μείωση είτε επιβάλλεται με νομοθετικές παρεμβάσεις από το κράτος - εργοδότη, είτε με συμφωνίες μεταξύ των διοικήσεων των επιχειρήσεων και των αντίστοιχων συνδικάτων (όπως και στην περίπτωση του δικού μας ΟΤΕ).

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία («Καθημερινή» 7 Φεβρουαρίου), σε πολλές χώρες της ΕΕ παρατηρείται μια σταθερή μείωση της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων στο δημόσιο τομέα, που οφείλεται στη χορήγηση αυξήσεων κάτω του πληθωρισμού. Στις χώρες αυτές συγκαταλέγονται η Γερμανία, η Γαλλία, η Ολλανδία, η Ισπανία και η Πορτογαλία. Στις τρεις πρώτες μάλιστα, οι αυξήσεις μισθών υπολείπονται την τελευταία τετραετία του μέσου όρου βελτίωσης της παραγωγικότητας.

Στη Γερμανία, όπου ο πληθωρισμός αναμένεται να διαμορφωθεί φέτος στο 2,1%, οι εργαζόμενοι στο Δημόσιο αναμένεται να υποστούν και φέτος συρρίκνωση του εισοδήματός τους, αφού η κυβέρνηση Χριστιανοδημοκρατών - Σοσιαλδημοκρατών ενέκρινε αυξήσεις 0,3% ετησίως, τόσο για το 2005 όσο και για το 2006.

Στη Γαλλία, όπου αναμένεται για το 2006 πληθωρισμός 1,8%, οι εργαζόμενοι στο Δημόσιο δε θα πάρουν καμιά αύξηση στη διάρκεια του χρόνου. Ενώ στην Ολλανδία, όπου ο πληθωρισμός κυμαινόταν το Δεκέμβρη στο 2,1%, η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία ανακοίνωσε ότι οι μισθοί αυξήθηκαν πέρυσι κατά 1,2%, ήτοι σε ποσοστό κάτω του πληθωρισμού.

Ανάλογες είναι οι μισθολογικές εξελίξεις και για τους εργαζομένους στο δημόσιο τομέα στις άλλες χώρες - μέλη της ΕΕ, εννοείται και για τους εργαζόμενους στις δημόσιες, υπό ιδιωτικοποίηση, επιχειρήσεις.

Κυβερνήσεις, διοικήσεις δημοσίων επιχειρήσεων και τα «νέα αφεντικά» των ιδιωτικοποιημένων επιχειρήσεων χρησιμοποιούν την πολιτική της ιδιωτικοποίησης για να προωθήσουν όχι μόνο τη μεγέθυνση των κερδών του κεφαλαίου με τις χιλιάδες απολύσεις και τη μείωση των αποδοχών των εργαζομένων, αλλά και για να εξουδετερώσουν στην καλύτερη περίπτωση, ή να διαλύσουν όπου μπορούν τα εργατικά συνδικάτα. Επιχειρούν να πετύχουν αυτόν το στόχο με την αμφισβήτηση, την υπονόμευση, την υποβάθμιση, ακόμη και την κατάργηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων και των αντίστοιχων συλλογικών συμβάσεων εργασίας.

Σχετικά με τις επιπτώσεις των ιδιωτικοποιήσεων στις σχέσεις εργασίας στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, στην έκθεση του ΕΙRΟ αναφέρεται: «Οι μεταρρυθμίσεις διαβρώνουν τις εργασιακές σχέσεις και οδηγούν σε μια γενική επιδείνωση των συνθηκών εργασίας. Υπάρχουν πολλές ενδείξεις μιας αποδυνάμωσης των συνδικάτων, ειδικά στο πλαίσιο των εκτεταμένων αναδιαρθρώσεων, της έμφασης στην παραγωγικότητα και την οικονομική αποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων, η οποία περιλαμβάνει την ενίσχυση του διευθυντικού δικαιώματος και τις μονομερείς αποφάσεις της διοίκησης».

Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, η ιδιωτικοποίηση μιας δημόσιας επιχείρησης ηλεκτρικής ενέργειας, ή σταθερής τηλεφωνίας, στηρίζεται στη διαίρεση των εργαζομένων σε παλιούς και νέους, σ' αυτούς, δηλαδή, που εργάζονται ήδη στην επιχείρηση και θα συνεχίσουν με το ίδιο (σε γενικές γραμμές) εργασιακό καθεστώς και στους νεοπροσλαμβανόμενους που θα εργαστούν σε ένα εργασιακό καθεστώς σαν κι αυτό του ιδιωτικού τομέα (βλέπε την κατάπτυστη συμφωνία του ΟΤΕ και το νόμο της κυβέρνησης για τις πρώην ΔΕΚΟ).

Οπως είναι φυσικό, με την πάροδο του χρόνου, το ποσοστό των εργαζομένων της πρώτης κατηγορίας θα μειώνεται και θα αυξάνει κατ' αναλογία το ποσοστό των εργαζομένων της δεύτερης κατηγορίας. Υπολογίζεται ότι σε πολύ λίγα χρόνια σ' αυτές τις επιχειρήσεις θα επικρατούν οι εργασιακές σχέσεις του ιδιωτικού τομέα, χωρίς δηλαδή τη σταθερή και ασφαλή εργασία, χωρίς τα δικαιώματα που κατέκτησαν οι εργαζόμενοι πριν από δεκαετίες.

Η προσπάθεια των επιχειρήσεων να διευκολύνουν την ιδιωτικοποίηση, σε συνδυασμό με το στόχο τους για την πλήρη αποδυνάμωση των συνδικάτων χαρακτηρίζεται και από τις αποφάσεις για τον κατακερματισμό των επιχειρήσεων, προκειμένου να διευκολυνθούν οι υποψήφιοι επενδυτές να επενδύσουν στα πιο κερδοφόρα τμήματα και να διασπαστεί το εργατικό δυναμικό σε διάφορες κατηγορίες και ταχύτητες.

Το αποτέλεσμα όλων αυτών των μεθοδεύσεων αποτυπώνεται στο νέο καθεστώς των συλλογικών συμβάσεων. Σχετικά με το θέμα αυτό, η έκθεση του EIRO αναφέρει: «Ο κατακερματισμός των συλλογικών διαπραγματεύσεων συνδέεται με την παρουσία εργοδοτών με διαφορετική νομική μορφή (σ.σ. εννοεί ότι στο χώρο μιας επιχείρησης, ή ενός κλάδου, εμφανίζονται τώρα ως εργοδότες το Δημόσιο, οι ιδιώτες, αλλά και οι «μεικτές» επιχειρήσεις όπου συμμετέχουν κατά ένα μέρος το Δημόσιο και κατά το υπόλοιπο ιδιώτες). Πάντως, παρατηρείται μια σαφής μετατόπιση των συλλογικών διαπραγματεύσεων σε αποκεντρωμένο επίπεδο, με αυξανόμενη τη σημασία των συμβάσεων κατά επιχείρηση».

Στο παραπάνω απόσπασμα φαίνεται ολοκάθαρα η επιχείρηση της αποδυνάμωσης (ή κατάργησης) των κλαδικών συμβάσεων και η αντικατάστασή τους από επιχειρησιακές συμβάσεις, όπου υπολογίζεται ότι οι εργαζόμενοι είναι περισσότερο ευάλωτοι στις εργοδοτικές πιέσεις και όπου είναι ευκολότερη η αξιοποίηση του εργοδοτικού συνδικαλισμού. Παράδειγμα έχουμε και στη χώρα μας από την απόφαση των ελληνικών τραπεζών να μην προσέλθουν στις διαπραγματεύσεις για την κλαδική σύμβαση, αλλά να προχωρήσουν σε διαπραγματεύσεις για συμβάσεις κατά τράπεζα.

Ενα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα δίνει η περίπτωση της Βρετανίας, όπου μετά από δέκα χρόνια διαδικασιών της δημόσιας επιχείρησης ηλεκτρισμού, στη θέση της κλαδικής σύμβασης εργασίας, υπάρχουν σήμερα 50-60 επιμέρους επιχειρησιακές συμβάσεις!

Ορισμένα άλλα παραδείγματα, όπως καταγράφονται στην έκθεση του ΕΙRΟ, έχουμε:

Στη Γερμανία, όπου στην ηλεκτρική ενέργεια έχουμε διαρκή ενίσχυση των συμβάσεων κατά επιχείρηση και διαρκή αποδυνάμωση της κλαδικής, ενώ στις τηλεπικοινωνίες καταργήθηκε η κλαδική σύμβαση και ισχύουν μόνον οι επιχειρησιακές. Ακόμη, δεν υπάρχει κλαδική σύμβαση στον τομέα της σταθερής τηλεφωνίας στην Ουγγαρία και το Βέλγιο.

Βεβαίως, οι επιπτώσεις στις εργασιακές σχέσεις αφορούν μόνο σε μια πτυχή των συνεπειών της ιδιωτικοποίησης. Η πιο σημαντική απ' αυτές είναι ασφαλώς η αλλαγή του χαρακτήρα των επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας, που μετατρέπονται σε επιχειρήσεις παραγωγής κερδών για τους μετόχους τους, δηλαδή για το μεγάλο κεφάλαιο, μακριά από τις λαϊκές ανάγκες.