«Αρώματα» Ανατολής στην Εθνική Πινακοθήκη
Κυριακή 30 Απρίλη 2006

Αρώματα της Ανατολής και χρώματα της Δύσης συναντώνται στην Εθνική Πινακοθήκη (Βασ. Κωνσταντίνου 50). Ο Συμεών Σαββίδης (1859 - 1927), ένας από τους λιγότερο γνωστούς, αλλά όχι λιγότερο αξιόλογος Ελληνες ζωγράφους του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, φιλοξενείται στους χώρους του Ιδρύματος.

«

Αυθεντικός ανατολίτης» με καταγωγή από τα βάθη της Μικράς Ασίας, ο Σ. Σαββίδης αποτελεί μία άγνωστη και συναρπαστική προσωπικότητα. H προηγούμενη έκθεση έργων του είχε πραγματοποιηθεί το 1931 και περιελάμβανε 150 δημιουργίες μικρών διαστάσεων και αρκετά σχέδια. Τα έργα της τωρινής παρουσίασης, που διαρκεί έως τις 25 Ιουνίου, καλύπτουν όλο το φάσμα της καλλιτεχνικής του πορείας. Προέρχονται από την Εθνική Πινακοθήκη και το Ιδρυμα Κουτλίδη, καθώς και από ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές.

Ο Συμεών Σαββίδης γεννήθηκε το 1859 και ολοκλήρωσε την εγκύκλιο παιδεία του στην Εμπορική Σχολή της Χάλκης, όπου ήδη διακρίθηκε για τη σχεδιαστική του δεινότητα. Το 1878 ήρθε για πρώτη φορά στην Αθήνα και γράφτηκε στο αρχιτεκτονικό τμήμα του Σχολείου των Τεχνών. Το 1880 δέχτηκε υποτροφία για να σπουδάσει στο Μόναχο.

Οπως σημειώνει η διευθύντρια της Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα: «Τα θέματα που ζωγραφίζουν οι Ευρωπαίοι οριενταλιστές είναι καρπός μελέτης, έρευνας και ταξιδιωτικών εντυπώσεων. Για τον Σαββίδη αποτελούν βιώματα. Γι' αυτό οι ανατολίτικες σκηνές του αποπνέουν γνήσιο άρωμα. Οι πρωταγωνιστές τους είναι αυθεντικοί ανατολίτες. Τα ήθη τους και το πλαίσιο της ζωής τους είναι μελετημένα εκ του φυσικού και όχι σκηνοθετημένα. Οι περισσότερες απ' αυτές τις σκηνές τοποθετούνται σε εσωτερικά πλούσια στολισμένα, βυθισμένα σ' ένα νωχελικό ημίφως απ' όπου αναδύονται οι μορφές. Ο αργόσυρτος χρόνος της Ανατολής μοιάζει σταματημένος σ' αυτά τα έργα. Πλούσιο χρώμα, όπου κυριαρχούν τα λευκά και τα κόκκινα, και παστόζικη πινελιά διακρίνουν την τεχνική τους».


Ακολούθησε η ιμπρεσιονιστική περίοδος, στην οποία δεν αλλάζουν μονάχα τα θέματα και τα χρώματα, αλλάζει κυρίως η διάσταση του χρόνου. Τον ακίνητο και νωχελικό χρόνο της Ανατολής διαδέχεται η ροή των φευγαλέων εντυπώσεων. Ο ζωγράφος αναπτύσσει μια νέα τεχνική, για να αιχμαλωτίσει τις εντυπώσεις.

«Ο καλλιτέχνης βγαίνει στο ύπαιθρο», υπογραμμίζει η Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα, «εκεί που το φως μεταμορφώνει από στιγμή σε στιγμή το όραμα του κόσμου. Αυτό το πρόβλημα απασχολεί και τον Σαββίδη σ' αυτήν την ώριμη φάση της ζωγραφικής του, που εκδηλώνεται κυρίως από την αρχή του 20ού αιώνα, ετεροχρονισμένα, βέβαια, σε σχέση με το πρωτογενές κίνημα του γαλλικού ιμπρεσιονισμού».

Το 1925 ο Σ. Σαββίδης επιστρέφει οριστικά στην Αθήνα, «ηττημένος από τις συνέπειες της εικαστικής στρατηγικής που είχε επιλέξει, να παραμείνει δηλαδή εκτός μιας εμπορικά σίγουρης ζωγραφικής, με κύριο άξονα την ηθογραφία». Μαζί του φέρνει 150 περίπου ελαιογραφίες και σχέδια, τα οποία σε μεγάλο βαθμό είχε δημιουργήσει για τον εαυτό του. Από την πώληση των έργων αυτών, κατόρθωσε να εξασφαλίσει την επιβίωσή του στα δύο χρόνια που απέμειναν έως το θάνατό του.

Οπως σημειώνει η επιμελήτρια της έκθεσης Μαριλένα Κασιμάτη, η οποία έχει μελετήσει σε βάθος τόσο το καλλιτεχνικό έργο όσο και τα θεωρητικά κείμενα του καλλιτέχνη: «Ο Συμεών Σαββίδης με δυσκολία μπορεί να ταξινομηθεί σε μια "σχολή" ζωγραφικής. Ενώ αρχικά είναι ο νατουραλιστής ζωγράφος και παραμένει σε όλη την καλλιτεχνική πορεία του προσηλωμένος σε θέματα σχετικά με τη φύση και τον άνθρωπο, εκδηλώνει, μέσα από σχήματα συναφή προς τον γερμανικό ιμπρεσιονισμό, μια εξπρεσσιονιστική διάθεση. Στην πραγματικότητα δεν μπορεί να διαλάθει της προσοχής μας, μια συγγένεια του ύφους του Σαββίδη μετά το 1920 με αυτό του γερμανικού εξπρεσιονισμού, ο οποίος άλλωστε επίσης αναδείχτηκε μέσα από τον γερμανικό ιμπρεσιονισμό». Ο Σ. Σαββίδης πέθανε φτωχός και σχεδόν ξεχασμένος στην Αθήνα το 1927.


Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ