2ο μέρος

(Της απεσταλμένης μας ΕΛΕΝΗΣ ΜΑΥΡΟΥΛΗ)

Η έννοια των «μεταρρυθμίσεων» είναι κυρίαρχη στη συζήτηση με όλους τους ιθύνοντες που συνάντησε ο «Ρ» στην Κίνα. Στόχος, όπως εξηγούν όλοι, είναι να «οικοδομηθεί σοσιαλισμός με κινεζικό χρώμα, στη βάση των αρχών που τέθηκαν από τον Ντενγκ Ξιάο Πινγκ. Ακολουθώντας αυτές τις κατευθύνσεις, μέχρι σήμερα έχουν γίνει μεταρρυθμίσεις σε 3 βασικούς τομείς: Στην αγροτική παραγωγή, στις κρατικές επιχειρήσεις και σε αυτόν της διανομής των προϊόντων». Ο Τσενγκ Ξιν Λι, υπεύθυνος του γραφείου πολιτικής μελέτης της ΚΕ του ΚΚ Κίνας εξηγεί με παραδείγματα τι ακριβώς σημαίνουν αυτοί οι κατευθυντήριοι άξονες, που χαρακτηρίζονται πυλώνες της πολιτικής που ακολουθείται στη χώρα τα τελευταία χρόνια.

«Η ιδιοκτησία της γης παραμένει υπό συνεταιριστικό έλεγχο, αλλά η εκμετάλλευσή της έχει περάσει στο επίπεδο των οικογενειών. Οι αγροτικές οικογένειες έχουν το δικαίωμα να μεταβιβάσουν, υπό τη μορφή ενοικίασης, το κομμάτι γης που τους αντιστοιχεί, ενώ μπορούν στην περίπτωση που αναζητήσουν ανεπιτυχώς εργασία στην πόλη, να επιστρέψουν στις καλλιέργειές τους», λέει. Για να στηριχτεί, όπως εξηγεί, αυτή η προσπάθεια, «από το 2005 καταργήθηκε ο αγροτικός φόρος και αποφασίστηκε η χορήγηση χαμηλότοκων δανείων στις γεωργικές περιοχές, έτσι ώστε να ενισχυθεί η αγροτική παραγωγή». Σημειώνει ότι η κινεζική ηγεσία «δε θεωρεί ότι η πλήρης ιδιωτικοποίηση της γης μπορεί να φέρει αποτελέσματα γι' αυτό και επιμένει στη συνεταιριστική ιδιοκτησία. Απλώς, πλέον, το έργο του συνεταιρισμού περιορίζεται στο να βοηθά τους αγρότες να διακινήσουν τα προϊόντα που οι ίδιοι επιλέγουν να καλλιεργήσουν».

Ο Κινέζος συνομιλητής μας υποστηρίζει ότι «παλαιότερα, με τις κομμούνες δεν υπήρχε αυτή η δυνατότητα. Δεν είχαμε ποικιλία παραγωγής, ενώ όλοι οι εργαζόμενοι σε αυτές, ανεξαρτήτως προσφορά τους, αμείβονταν το ίδιο. Θεωρούμε πλέον αντιπαραγωγικό και άδικο αυτό το σύστημα. Σήμερα, αποφασίζουν τι θα παράγουν μόνοι τους, ενώ έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν από κοινού με δική τους συμμετοχή και με τη βοήθεια του κράτους, διά μέσου της τοπικής κυβέρνησης, μονάδες επεξεργασίας των προϊόντων τους».

Οπως μας ενημερώνει «ήδη, σε αυτές τις αγροτικές επιχειρήσεις τα 2/3 είναι μεικτές, δηλαδή συνεταιριστική και ατομική ιδιοκτησία μαζί. Γίνεται, επίσης, προσπάθεια εκμηχάνισης αλλά πάλι με περισσότερη ελευθερία από ό,τι παλαιότερα, αφού οι αγροτικές οικογένειες του κάθε χωριού αποφασίζουν μαζί με τους συνεταιρισμούς και το παράρτημα της τοπικής κυβέρνησης τι έχουν ανάγκη και προσπαθούν να το πετύχουν. Φυσικά, επισημαίνει ο Τσενγκ Ξιν Λι, κάθε πολιτική κρίνεται στην πράξη. Μέχρι στιγμής, αυτή η μέθοδος στις αγροτικές περιοχές αποδίδει, γιατί, με βάση και τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, έχει μειωθεί σημαντικά ο αριθμός των αγροτών που ζουν στα όρια της φτώχειας».

«Η δεύτερη μεγάλη μεταρρύθμιση, συνεχίζει ο υπεύθυνος του γραφείου της πολιτικής μελέτης της ΚΕ του ΚΚ Κίνας, αφορά στον κρατικό τομέα, τόσο τον βιομηχανικό όσο και αυτόν των υπηρεσιών. Πιο συγκεκριμένα, ακολουθούμε ένα σύγχρονο σύστημα διοίκησης των επιχειρήσεων, τη μετοχοποίηση, την οποία κρίνουμε και ως πλέον αποτελεσματική. Εφαρμόζουμε διάφορες μορφές ιδιοκτησίας, αναλόγως με την περίπτωση: Κρατική, μεικτή, ιδιόκτητη. Οι μετοχές ανήκουν στο κράτος, σε μεμονωμένα άτομα, σε ξένους επενδυτές και σε συνεταιρισμούς. Στις μεικτές επιχειρήσεις, ο τρόπος λειτουργίας και διοίκησης, όντως, δε διαφέρει από τις ξένες ιδιόκτητες επιχειρήσεις, ενώ υπάρχει έντονος ανταγωνισμός μεταξύ τους».

Ο Τσενγκ Ξιν Λι διευκρινίζει ότι «το κράτος δεν επεμβαίνει στις μεικτές επιχειρήσεις, αλλά συμμετέχει με δικαίωμα μιας ψήφου στα διοικητικά τους συμβούλια, με στόχο να ελεγχθεί η κατάσταση και να καλύπτονται οι πραγματικές ανάγκες του κινεζικού λαού. Στην παρούσα φάση, οι τρεις αυτές μορφές ιδιοκτησίας (μεικτή, κρατική, ιδιόκτητη) κατέχουν κάθε μία το 1/3 του συνόλου των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στη χώρα, αν και εμείς θεωρούμε τις κρατικές και μεικτές επιχειρήσεις ως δύο διαφορετικές μορφές του Δημοσίου».

Οπως παραδέχεται, «γεγονός είναι ότι μειώνεται η καθαρά συνεταιριστική μορφή και αυξάνεται η μεικτή. Μέχρι σήμερα πάντως θεωρούμε ότι η μεικτή μορφή ιδιοκτησίας έχει δώσει ιδιαίτερη ζωντάνια στην οικονομική ανάπτυξη. Βέβαια, σπεύδει να υπογραμμίσει ο Κινέζος επίσημος, σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας, η πλειοψηφία των μετοχών των βιομηχανιών παραμένει στο κράτος. Αυτοί οι τομείς είναι οι τηλεπικοινωνίες, η πολεμική βιομηχανία, οι συγκοινωνίες, η πολιτική αεροπορία και η παραγωγή ατσαλιού. Οι κρατικές επιχειρήσεις είχαν, το 2005, κέρδος 900 δισεκατομμύρια γιουάν (περίπου 90 δισεκατομμύρια ευρώ). Οι άλλες μορφές ιδιοκτησίας έχουν επιτραπεί σε τομείς όπως η κλωστοϋφαντουργία, τα ηλεκτρονικά, τα οικογενειακά είδη, οι υπηρεσίες, ο τουρισμός και η ελαφρά βιομηχανία».

Συνεχίζοντας την περιγραφή του, ο Τσενγκ Ξιν Λι φθάνει και στον τρίτο τομέα των μεταρρυθμίσεων: Αυτόν της διανομής, όπου γίνεται προσπάθεια να τηρηθεί η αρχή «στον καθένα ανάλογα με τις ικανότητές του, για τον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του». Δίνοντας μερικά παραδείγματα, μας λέει ότι «στα χωριά τα δημητριακά μοιράζονται με βάση τον αριθμό των ατόμων. Τα έργα υποδομής γίνονται με βάση τις τοπικές ανάγκες, ενώ στις κρατικές και συνεταιριστικές επιχειρήσεις οι εργαζόμενοι πληρώνονται ανάλογα με την προσφορά τους ή αν πρόκειται για συνεταιρισμό αναλόγως λαμβάνει μετοχές. Θεωρούμε ότι με τον τρόπο αυτό αξιοποιούνται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, οι δυνατότητες κάθε εργαζομένου, ενώ παράλληλα τους δίνονται κίνητρα να ενδιαφερθούν περισσότερο».

«Ταυτόχρονα, συμπληρώνει ο υπεύθυνος του γραφείου πολιτικής μελέτης της ΚΕ του ΚΚ Κίνας, γίνεται προσπάθεια ενίσχυσης της κοινωνικής πρόνοιας, δηλαδή να βοηθηθούν οι χαμηλότερες οικονομικά ομάδες, με την υιοθέτηση χαμηλότερου βασικού εισοδήματος. Προσπαθούμε να ελέγχουμε οριζόντια την παραγωγή μέσα και από την άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής και να διανέμουμε τα αγαθά με βάση την αγορά».

Ο Τσενγκ Ξιν Λι κλείνει την παρουσίαση των βασικών αξόνων των μεταρρυθμίσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη, τονίζοντας ότι «γίνονται στο πλαίσιο της υιοθέτησης της αγοράς σοσιαλιστικής οικονομίας, της προσπάθειας δηλαδή να αντικατασταθεί το υπερσυγκεντρωτικό σύστημα κεντρικού σχεδιασμού που προϋπήρχε και είχε αντιγραφεί, χωρίς προσαρμογές στην εδώ πραγματικότητα, από την ΕΣΣΔ. Πριν τις μεταρρυθμίσεις, οι επιχειρήσεις είχαν συγκεκριμένο πλάνο παραγωγής και τα έσοδα/ κέρδη ελέγχονταν πλήρως και διανέμονταν από κρατικό δημόσιο έλεγχο. Τα πρώτα χρόνια υπήρχε εκβιομηχάνιση και υλοποιήθηκαν όντως 150 μεγάλα έργα. Σταδιακά, όμως, επήλθε στασιμότητα και ανεπάρκεια».

Και συνεχίζει την επιχειρηματολογία του, λέγοντας ότι «σήμερα, μόνο το 5% του συνόλου των επενδύσεων και των βιομηχανικών έργων είναι υπό κρατικό έλεγχο (οι στρατηγικής σημασίας τομείς). Ακολουθείται, βέβαια, ένα 5χρονο πλάνο συντονισμού όλων των επενδύσεων και ετησίως γίνεται οριζόντιος έλεγχος στις επιχειρήσεις ως προς το ρυθμό ανάπτυξης, τις τιμές, την απασχόληση, το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών κλπ. Το 8% των επενδύσεων στη χώρα είναι από ξένα κεφάλαια και το υπόλοιπο από κινεζικά».

Καταλήγοντας, επισημαίνει ότι «τώρα, όμως, μετά τις μεταρρυθμίσεις, υπάρχει αύξηση ζήτησης, ενώ την εποχή του κεντρικού σχεδιασμού υπήρχε αύξηση παραγωγής. Κρίνουμε, λοιπόν, ότι μέχρι στιγμής ο ελεύθερος ανταγωνισμός λειτουργεί θετικά ως προς την ισορροπία της αγοράς και φέρνει μεγαλύτερη οικονομική ζωντάνια. Το κράτος ενημερώνει τις επιχειρήσεις για τα επίπεδα παραγωγής και ζήτησης του κάθε προϊόντος για να λάβουν τα μέτρα τους».

Παραδέχεται, τέλος, ότι όλα αυτά «δε σημαίνουν ότι δεν υπάρχουν προβλήματα, όπως π.χ. χρεοκοπίες επιχειρήσεων. Εκεί παρεμβαίνει το κράτος για να απορροφήσει εργαζομένους σε άλλους τομείς. Ομως, μέχρι σήμερα, αποδεικνύεται πολύ αποτελεσματικότερη η συγκεκριμένη επιλογή, γιατί τότε μπορεί να συγκεντρώνονταν κεφάλαια για μεγάλα έργα, αλλά δεν υπήρχαν για ξεχωριστά αγαθά καθημερινότητας».

(Συνεχίζεται...)