Αφιερωμένες στη δημιουργία του Νίκου Χατζηκυριάκου - Γκίκα (1906 - 1994) είναι οι δύο εκθέσεις που φιλοξενούνται στο Μουσείο Μπενάκη και την Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων. Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου Ελληνα καλλιτέχνη εγκαινιάστηκε πριν λίγες μέρες στο κτίριο της οδού Πειραιώς, η έκθεση «Νίκος Χατζηκυριάκος - Γκίκας. Ο Απολλώνιος - ο Διονυσιακός», ενώ στην Πινακοθήκη του Δήμου εγκαινιάζεται την Τετάρτη (7.30μ.μ.) η έκθεση «Ghika. Τοπία και Εσώτερα». Οι δύο παρουσιάσεις αποκαλύπτουν στο ευρύ κοινό άγνωστες πτυχές του μεγάλου και πολυσήμαντου διεθνώς καλλιτέχνη, ο οποίος πέρα από ζωγράφος, γλύπτης, χαράκτης, σκηνογράφος ήταν και συγγραφέας, ποιητής και στοχαστής.

Η έκθεση του Μουσείου Μπενάκη - σε αρχιτεκτονικό σχεδιασμό Σταμάτη Ζάννου - περιλαμβάνει αναδρομικά: λάδια, σχέδια, χαρακτικά, γλυπτά, εικονογραφήσεις και σκηνικά του καλλιτέχνη. Επίσης, εκτίθενται και αδημοσίευτα έργα, κυρίως σχέδια, που στη μεγάλη τους πλειοψηφία απεικονίζουν ερωτικά θέματα, τα οποία ενισχύουν τη διονυσιακή πτυχή του δημιουργού. Η παρουσίαση, η οποία θα διαρκέσει έως 21/1, ολοκληρώνεται με φωτογραφίες από το αρχείο του καλλιτέχνη. Το μεγαλύτερο μέρος των εκθεμάτων προέρχεται από την Πινακοθήκη Γκίκα (ανήκει στο Μουσείο Μπενάκη), συμπληρώνεται, όμως, με δανεισμό έργων, ειδικά για την έκθεση, από ελληνικά και ξένα Μουσεία και Ιδρύματα, καθώς και από ιδιωτικές συλλογές. Την ενδιαφέρουσα αυτή παρουσίαση συνοδεύει πολυτελής, εμπεριστατωμένος κατάλογος (εκδόσεις «Λιβάνη») σε επιμέλεια Ντ. Ηλιοπούλου - Ρογκάν, στην οποία οφείλεται και η οργάνωση - συνολικά - της έκθεσης. Πρόκειται για ένα μνημειώδες δίγλωσσο λεύκωμα (ελληνικά - αγγλικά) 480 σελίδων με κείμενα - εκτός από την εκτεταμένη μελέτη της Ντ. Ηλιοπούλου - Ρογκάν, των: Δ. Φατούρου, Κ. Τσιρόπουλου, Κ. Ζερβός, Ν. Πετσάλη - Διομήδη κ.ά. και 1.200 φωτογραφίες.

Η έκθεση στη Δημοτική Πινακοθήκη περιλαμβάνει σαράντα δύο ζωγραφικά έργα, εβδομήντα σχέδια, δεκαπέντε χαρακτικά και δεκαοκτώ μεταξοτυπίες, αντιπροσωπευτικές δημιουργίες της μακρόχρονης εικαστικής πορείας του Χατζηκυριάκου - Γκίκα, οι οποίες αποκαλύπτουν τα μορφοπλαστικά του μέσα, τις επίπονες διεργασίες του φωτός, τις έξωθεν επιρροές, τη σχεδιαστική του δεινότητα, καθώς και τις δεξιότητές του στη χαρακτική.

Η έκθεση, η οποία θα διαρκέσει έως 29/1, «επισημαίνει τη συμβολή του Γκίκα στη στοιχειοθέτηση μοντέρνου εικαστικού λεξιλογίου στη χώρα μας, απαλλαγμένου από τις αγκυλώσεις του παρελθόντος, αλλά και τη δημιουργική ανάμειξη που προώθησε με στοιχεία από τα μοντέρνα κινήματα της Ευρώπης και την ελληνική παράδοση». Ο κύριος όγκος των εκθεμάτων προέρχεται από το Μουσείο Μπενάκη - Πινακοθήκη Γκίκα, ενώ για την πληρέστερη παρουσίασή της δάνεισαν έργα από τις συλλογές τους η Εθνική Πινακοθήκη, το Μορφωτικό Ιδρυμα της Εθνικής Τράπεζας και συλλέκτες. Η επιμέλεια της παρουσίασης, αλλά και του καταλόγου που τη συνοδεύει, ανήκει στην διευθύντρια της Πινακοθήκης και των Μουσείων του Δήμου Αθηναίων, Νέλλη Κυριαζή, ενώ την καλλιτεχνική επιμέλεια της έκδοσης έχει η Σαλώμη Παπαδοπούλου. Σημειώνουμε ότι παράλληλα με τις παρουσιάσεις θα πραγματοποιηθούν εκπαιδευτικά προγράμματα.

Ο Νίκος Χατζηκυριάκος - Γκίκας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1906. Ο πατέρας του, Αλέξανδρος, καταγόταν από τα Ψαρά και η μητέρα του, Ελένη, από την Υδρα, νησί όπου ο καλλιτέχνης πέρασε τα καλοκαίρια των παιδικών του χρόνων. Σ' αυτό το σπίτι, από το 1935 έως το 1940 και από το 1945 έως το 1961 (οπότε καταστράφηκε από πυρκαγιά), ο Χατζηκυριάκος - Γκίκας δημιούργησε μερικά από τα πιο σημαντικά του έργα. Μαθητής ακόμα, παίρνει τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής κοντά στον Κ. Παρθένη. Για πρώτη φορά εκθέτει έργα του το 1923 στο Παρίσι, όπου γνωρίστηκε με τα εικαστικά ρεύματα της εποχής, αλλά και με μεγάλες προσωπικότητες της τέχνης του αιώνα μας. Ανάμεσά τους οι: Ματίς, Πικάσο, Μπρακ, Λε Κορμπιζιέ, Μουρ κ.ά. Φύση ανήσυχη και πολυδιάστατη, ο Ν. Χατζηκυριάκος - Γκίκας συνεργάζεται το 1936 και '37 με τον αρχιτέκτονα Πικιώνη, τον ποιητή Παπατσώνη και τον σκηνοθέτη Καραντινό, στην έκδοση του περιοδικού «Το Τρίτο Μάτι», ενώ το 1941 εκλέχτηκε καθηγητής στην έδρα Σχεδίου της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πολυτεχνείου, όπου και δίδαξε μέχρι το 1958.

Σ' αυτό το διάστημα ασχολήθηκε και με τα σκηνικά. Τα πρώτα στην Ελλάδα μοντέρνα σκηνικά τα έκανε για το θέατρο Κοτοπούλη. Ακολούθησε η συμμετοχή του, με αρχαίες μάσκες, στις «Νεφέλες» του Αριστοφάνη, που παρουσίασε το 1951 το «Εθνικό Θέατρο». Παράλληλα, η ζωγραφική, η χαρακτική και η γλυπτική του ταξίδεψαν και παρουσιάστηκαν σε μεγάλα καλλιτεχνικά κέντρα. Οι εκθέσεις έργων του σε Παρίσι, Λονδίνο, Βερολίνο, Νέα Υόρκη, σημείωσαν μεγάλη επιτυχία. Στην Ελλάδα η «Εθνική Πινακοθήκη» οργάνωσε, το 1973, μεγάλη αναδρομική έκθεση, ενώ την ίδια χρονιά ο Ν. Χατζηκυριάκος - Γκίκας εκλέχτηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του αποκάλυψε και μία ακόμη πτυχή του: Τη συγγραφική του ικανότητα. Αίσθηση προκάλεσαν τα βιβλία του: «Καραγκιόζ Τουρκερί», «Μπουφ και άλλες ιστορίες», «Ονειρα», «Γράμματα στην Τίγκη», το «Χρονικό φιλίας» κ.ά., ενώ έγραψε πολλά άρθρα και μελέτες για την Αρχιτεκτονική και την Αισθητική, καθώς και δοκίμια για τα προβλήματα τα σχετικά με το χαρακτήρα της ελληνικής τέχνης. Επίσης, εικονογράφησε μια ποικιλία βιβλίων, μεταξύ των οποίων την «Οδύσσεια» του Καζαντζάκη, το «Δάφνις και Χλόη» του Λόγγου και τα «Ποιήματα» του Καβάφη.

Αν και η τέχνη του Χατζηκυριάκου - Γκίκα κατείχε μια ξεχωριστή θέση στο εικαστικό «γίγνεσθαι» του τόπου μας, δεν επιλέχτηκε ποτέ για να εκπροσωπήσει τη χώρα μας στην Μπιενάλε της Βενετίας, με εξαίρεση τη συμμετοχή του το 1950, μαζί με τους: Απάρτη, Τάσσο, Γεωργιάδη, Ζαΐρη και Σοφιανόπουλο.