Είναι αδύνατο να εκτιμήσουμε τι έχασε το μαχητικό ευρωπαϊκό και αμερικάνικο προλεταριάτο, τι έχασε η ιστορική επιστήμη με το θάνατο αυτού του ανθρώπου. Πολύ γρήγορα θα γίνει αισθητό το κενό που δημιούργησε ο θάνατος αυτού του γίγαντα».

Ετσι ξεκινούσε το λόγο του πάνω στον τάφο του Μαρξ, ο άνθρωπος που έζησε τη θεωρητική και πρακτική επαναστατική δράση του όσο κανείς άλλος, ο σύντροφός του στη θεμελίωση της επιστημονικής κοσμοθεωρίας της εργατικής τάξης, Φρ. Ενγκελς. Και το «κενό του γίγαντα», για το οποίο μίλησε ο Ενγκελς, μπορεί να ήταν η απουσία του ως φυσικού προσώπου, αλλά για την παγκόσμια εργατική τάξη, το τεράστιο έργο του έγινε το απόλυτα στέρεο θεμέλιο για την απελευθέρωσή της από τα δεσμά της εκμετάλλευσης.

Από τον Μαρξ η εργατική τάξη απέκτησε τη συνείδηση της θέσης της στην ιστορική εξέλιξη, ως υποκείμενο του περάσματος της κοινωνίας από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό. «Οπως ο Δαρβίνος ανακάλυψε το νόμο εξέλιξης της οργανικής φύσης, λέει ο Ενγκελς, έτσι ο Μαρξ ανακάλυψε το νόμο της εξέλιξης της ανθρώπινης ιστορίας: το σκεπασμένο ίσαμε τώρα με ιδεολογικά επιστρώματα απλό γεγονός, ότι οι άνθρωποι, πριν απ' όλα πρέπει να τρώνε, να πίνουν, να έχουν κατοικία και να ντύνονται, προτού αρχίσουν να ασχολούνται με την πολιτική, την επιστήμη, την τέχνη, τη θρησκεία κλπ. Οτι επομένως η παραγωγή των άμεσων υλικών μέσων συντήρησης και κατά συνέπεια η κάθε φορά βαθμίδα της οικονομικής ανάπτυξης ενός λαού ή μιας χρονικής περιόδου, αποτελεί τη βάση απ' όπου εξελίχθηκαν οι κρατικοί θεσμοί, οι αντιλήψεις για το δίκαιο, την τέχνη, ακόμα και οι θρησκευτικές παραστάσεις των ανθρώπων της εποχής, τη βάση απ' όπου επομένως πρέπει να εξηγηθούν και όχι αντίθετα - όπως συνέβαινε ίσαμε τώρα.

Μα αυτό δεν είναι όλο. Ο Μαρξ ανακάλυψε επίσης τον ειδικό νόμο κίνησης του σημερινού κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και της αστικής κοινωνίας που προέρχεται απ' αυτόν. Με την ανακάλυψη της υπεραξίας, φωτίστηκαν με μιας όλα, ενώ όλες οι προηγούμενες έρευνες, τόσο των αστών οικονομολόγων, όσο και των σοσιαλιστών κριτικών είχαν πλανηθεί στο σκοτάδι».

Αλλά και σε σχέση με την ανακάλυψη του νόμου εξέλιξης της ανθρώπινης ιστορίας, ο Μαρξ απέδειξε επιστημονικά το αναπόφευκτο του περάσματος από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό, την αταξική κοινωνία, με κινητήριο μοχλό την ταξική πάλη, αφού «όλη η ως τώρα ιστορία των κοινωνιών είναι ιστορία της ταξικής πάλης» (Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος). Ετσι δημιουργήθηκε ο Ιστορικός Υλισμός.

«Ο,τι καινούριο έκανα εγώ, λέει ο Μαρξ, ήταν για να αποδείξω:

1. Οτι η ύπαρξη των τάξεων συνδέεται απλώς με ορισμένες φάσεις ανάπτυξης της παραγωγής,

2. ότι η ταξική πάλη οδηγεί αναγκαστικά στη δικτατορία του προλεταριάτου,

3. ότι η ίδια αυτή η δικτατορία αποτελεί μονάχα το πέρασμα στην κατάργηση όλων των τάξεων και σε μια αταξική κοινωνία». (Κ. Μαρξ - Φρ. Ενγκελς, «Διαλεχτά Εργα», τ. 1, σελ. 530).

«To όνομά του και το έργο του θα ζήσουν στους αιώνες!», είπε στο λόγο του πάνω στον τάφο του Καρλ Μαρξ, στις 18 Μάρτη 1883, δηλαδή τέσσερις μέρες μετά το θάνατό του (πέθανε στις 14 Μάρτη 1883), ο Φρίντριχ Ενγκελς. Δεν ήταν λόγια προφητικά, ούτε η έκφραση βαθιού συντροφικού συναισθήματος του Ενγκελς για το θάνατο του ανθρώπου που στην εποχή εδραίωσης του καπιταλισμού, άνοιξε το δρόμο στην εργατική τάξη, για να γίνει από τάξη καθ' εαυτή τάξη για τον εαυτό της, προκειμένου να διαδραματίσει τον ιστορικό της ρόλο στην κοινωνική εξέλιξη. Αυτά τα λόγια ειπώθηκαν βασισμένα στη βαθιά επίγνωση του επιστημονικού θεωρητικού έργου και της δράσης του θεμελιωτή της κοσμοθεωρίας της εργατικής τάξης. Και αυτό ο Ενγκελς το γνώριζε καλύτερα από τον καθένα, αφού και ο ίδιος ήταν «τέκνο της ίδιας εποχής» με τον Μαρξ και αχώριστοι σύντροφοι στη διαμόρφωση της κοσμοθεωρίας της εργατικής τάξης, αλλά και στην επαναστατική δράση. Δίκαια μετά το θάνατο του Μαρξ, η επιστημονική κοσμοθεωρία της εργατικής τάξης πήρε τ' όνομά του, «Μαρξισμός».

Ο «Ριζοσπάστης» αναδημοσιεύει σήμερα αποσπάσματα από το κλασικό έργο: ΜΙΣΘΩΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Πρόκειται για διαλέξεις που έκανε ο Κ. Μαρξ από τις 14 ως τις 30 του Δεκέμβρη 1847. Πρώτη φορά δημοσιεύτηκαν στη «Νέα εφημερίδα του Ρήνου», στις 5, 8, και 11 του Απρίλη 1849. Εκδόθηκε σαν ξεχωριστή μπροσούρα με μια εισαγωγή και κάτω από τη συνταχτική επίβλεψη του Φρ. Ενγκελς (Βερολίνο 1891). Στα αποσπάσματα που αναδημοσιεύουμε ο Κ. Μαρξ αποδείχνει τη σχέση του κεφαλαίου με το μισθό και αποκαλύπτει πως όλος ο πλούτος διαμορφώνεται από την εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης. Ο χωρισμός σε κεφάλαια έγινε σύμφωνα με τη «Νέα εφημερίδα του Ρήνου». Οι υπότιτλοι στη σημερινή αναδημοσίευση είναι δικοί μας.

Σημείωση: Τα αποσπάσματα του Ενγκελς, είναι από το «Λόγο στον τάφο του Καρλ Μαρξ» (Μαρξ - Ενγκελς, «Διαλεχτά Εργα», Εκδόσεις «Γνώσεις», τομ. 2, σελ. 187-189).