Σκληρό σαν διαμάντι
Κυριακή 22 Ιούλη 2007

Η κατασκευή εξαιρετικά σκληρών υλικών συνήθως απαιτεί τεράστιες πιέσεις. Στην περίπτωση του διβοριούχου ρηνίου (αριστερά) η θερμότητα είναι αρκετή να το μετασχηματίσει σε σφαιρίδιο (δεξιά) αρκετά σκληρό ώστε να χαράξει το διαμάντι
Ως η σκληρότερη ουσία που γνωρίζουμε, το διαμάντι είναι ιδανικό για την κοπή βράχων και άλλων σκληρών αντικειμένων. Αλλά τα διαμάντια είναι ακριβά και φθείρονται όταν κόβουν ατσάλι και άλλα σιδηρούχα μέταλλα, εξαιτίας χημικών αντιδράσεων που οδηγούν στο σχηματισμό καρβιδίων του σιδήρου. Για το κόψιμο του ατσαλιού η πρώτη επιλογή είναι η κυβική μορφή του νιτριδίου του βορίου, που είναι σχεδόν το ίδιο σκληρό με το διαμάντι. Αλλά η παρασκευή αυτής της χημικής ένωσης είναι δύσκολη, αφού απαιτεί θερμοκρασία 1.500 βαθμών Κελσίου και πιέσεις 50.000 ατμοσφαιρών!

Σε αντίθεση με ό,τι γινόταν στο παρελθόν, οι επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας αποφάσισαν να αποφύγουν τη μέθοδο δοκιμής και σφάλματος και να προσπαθήσουν να σχεδιάσουν ένα νέο εξαιρετικά σκληρό υλικό, που θα μπορούσε να κατασκευάζεται πιο εύκολα. Η σκληρότητα του διαμαντιού και του νιτριδίου του βορίου οφείλεται στους κοντούς ισχυρούς ομοιοπολικούς δεσμούς που συγκρατούν τα άτομα το ένα κοντά στο άλλο και με τέτοιο τρόπο που οι κρύσταλλοι των ουσιών να έχουν περίπου την ίδια αντοχή και στις τρεις διαστάσεις.

Μερικά υπερ-ασυμπίεστα μέταλλα είναι ανθεκτικά σε δύο διαστάσεις: Αντιστέκονται στη συμπίεση, αλλά είναι μαλακά επειδή τα άτομά τους είναι διατεταγμένα σε στρώματα που γλιστρούν το ένα πάνω στο άλλο. Οι Αμερικανοί επιστήμονες, με επικεφαλής την Σάρα Τόλμπερτ, σκέφτηκαν λοιπόν να σκληρύνουν αυτά τα μέταλλα εισάγοντας ένα άλλο στοιχείο που θα ενωνόταν ομοιοπολικά με τα άτομα στα στρώματα αυτά, εμποδίζοντάς τα να γλιστρήσουν, χωρίς να χάσουν ταυτόχρονα και την ιδιότητα του υπερ-ασυμπίεστου.

Το 2005 κατασκεύασαν μια ένωση του οσμίου με το βόριο σε θερμοκρασία 1.000 βαθμών και ατμοσφαιρική πίεση, που είναι ασυμπίεστη σχεδόν όσο το διαμάντι, αλλά λίγο πιο μαλακή απ' αυτό. Τον περασμένο Απρίλη ανακοίνωσαν ότι υποκαθιστώντας το όσμιο με το φτηνότερο ρήνιο παρασκεύασαν διβοριούχο ρήνιο, που είναι αρκετά σκληρό για να χαράξει το διαμάντι και το ίδιο ασυμπίεστο μ' αυτό.