Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γιουγκοσλαβίας, επί κυβέρνησης Μιλόσεβιτς, Ζιβαντίν Γιοβάνοβιτς, σε συνέντευξή του στον «Ρ», που μας την παραχώρησε στη διάρκεια των εργασιών του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης (ΠΣΕ) που έγινε στις Βρυξέλλες, μιλάει για την κατάσταση στη χώρα του σήμερα, οκτώ χρόνια μετά τους βάρβαρους ΝΑΤΟικούς βομβαρδισμούς. Με συγκίνηση αναφέρεται στο ζήτημα του αγώνα για ανεξαρτησία και αξιοπρέπεια, τονίζοντας ότι η Σερβία και ο λαός της, με τη στάση τους, το 1999, θα είναι στο μέλλον φωτεινό παράδειγμα για τους λαούς, ενώ για τον Σλ. Μιλόσεβιτς σημειώνει ότι αυτό που έκανε ήταν να αγωνιστεί για την ανεξαρτησία της χώρας του.

Ο Ζ. Γιοβάνοβιτς διατέλεσε υπουργός Εξωτερικών από το Γενάρη του 1998 έως το Νοέμβρη του 2000, δηλαδή στα διάρκεια της κρίσιμης περιόδου των ΝΑΤΟικών βομβαρδισμών. «Κατά τη διάρκεια, όπως μας λέει και ο ίδιος, της πιο δύσκολης περιόδου στην ιστορία της Γιουγκοσλαβίας». Αλλά, όπως τονίζει, «κανένας δε διαλέγει πότε θα γεννηθεί».

Σήμερα, ο Ζ. Γιοβάνοβιτς ηγείται του «Φόρουμ του Βελιγραδίου» και υπό την ιδιότητα του προέδρου το εκπροσώπησε στις διαδικασίες του ΠΣΕ στις Βρυξέλλες. Οπως εξηγεί, πρόκειται για «ένα ανεξάρτητο μη κομματικοποιημένο και μη κερδοσκοπικό νομικό πρόσωπο, που δημιουργήθηκε πριν από 8 χρόνια από διπλωμάτες ακαδημαϊκούς - μέλη της Ακαδημίας Επιστημών της Σερβίας, καθώς και καθηγητές πανεπιστημίου, δικηγόρους και οικονομολόγους. Δεν είναι μόνο πτυχιούχοι πανεπιστημίου, αλλά και άνθρωποι που είναι σε θέση να βάζουν μπροστά από το δικό τους καλό, το καλό της χώρας και το καλό των άλλων». Οπως μας πληροφορεί, η κίνηση αυτή έχει εκδώσει περίπου 35 βιβλία, Πολιτικής, Οικονομίας, Δικαίου, Εξωτερικής Πολιτικής, Ασφάλειας και Αμυνας, Διεθνούς Τρομοκρατίας και έχει παραρτήματα σε όλη τη Σερβία, στη Ρώμη, στο Βερολίνο, στο Τορόντο και τη Μόσχα.

Ακολουθεί η συζήτηση που είχαμε μαζί του:

-- Οκτώ χρόνια μετά τους βομβαρδισμούς κατά της Γιουγκοσλαβίας, ποια είναι η κατάσταση στη χώρα και στην ευρύτερη περιοχή;

-- «Κατ' αρχήν πρέπει να πω ότι δεν ήταν απλά και μόνο βομβαρδισμοί, αλλά αμερικανική και ΝΑΤΟική επίθεση ενάντια στη χώρα μας. Ηταν μια κατάφωρη καταπάτηση όλων των διεθνών νόμων και αυτό τη στιγμή που η Γιουγκοσλαβία και η Σερβία δεν έθεσαν σε κίνδυνο καμία άλλη χώρα του ΟΗΕ και του ΝΑΤΟ. Αυτή η επίθεση κόστισε παραπάνω από 100 δισεκατομμύρια δολάρια καταστροφών στη χώρα. Περίπου 4.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν, μεταξύ των οποίων και παιδιά. Το ΝΑΤΟ χρησιμοποίησε απαγορευμένα όπλα, όπως οι βόμβες διασποράς και τα βλήματα απεμπλουτισμένου ουρανίου, που οι συνέπειές τους θα συνεχιστούν για εκατομμύρια χρόνια στην ευρύτερη περιοχή. Τα λέω αυτά για να αποδείξω ότι οι ενέργειες του ΝΑΤΟ ήταν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Δυστυχώς, όμως, η διεθνής δικαιοσύνη δεν πήρε κανένα μέτρο ενάντια σε αυτούς που είναι υπεύθυνοι. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να πάρει μέτρα για να τιμωρήσει αυτούς τους εγκληματίες και όχι εκείνους που δέχτηκαν την επίθεσή τους».

-- Ποιο είναι το σκηνικό που έχει διαμορφωθεί σήμερα;

-- «Ηταν ένα έγκλημα ενάντια στη Γιουγκοσλαβία. Σε αυτό το διάστημα εγκληματίες έβαλαν στόχο την καταστροφή της χώρας. Δεν υπάρχει πια Γιουγκοσλαβία, ενώ η Σερβία ακόμα και τώρα τιμωρείται για την αντίσταση που πρόβαλε ενάντια σε αυτά τα εγκληματικά σχέδια. Αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι κάποιες γειτονικές χώρες, όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία, που βοηθάνε το ΝΑΤΟ και τα εγκλήματά του, να βρίσκονται σε καλύτερη θέση από τη Σερβία. Την ίδια ώρα, οι τρομοκρατικές οργανώσεις, που βοήθησαν στα εγκλήματα των Αμερικανών, βλέπουμε να τους δίνουν ανεξαρτησία την οποία η Σερβία καλείται να πληρώσει δίνοντας το 15% των εδαφών της. Το αποτέλεσμα είναι να μην υπάρχει σταθερότητα στην περιοχή, εξαιτίας αυτής της πολιτικής. Το φάντασμα της τρομοκρατίας και του κατακερματισμού αιωρείται πάνω από τα Βαλκάνια και την περιοχή. Την απόφαση 1244 του ΟΗΕ της 10/6/1999 δεν την έχουν λάβει υπόψη για τα εγκλήματα ενάντια στη Σερβία, όταν, για παράδειγμα, 250.000 Σέρβοι πρόσφυγες από το Κόσσοβο δεν μπορούν να γυρίσουν στα σπίτια τους εξαιτίας της τρομοκρατίας και της εθνικής εκκαθάρισης, ενώ πέντε σερβικά μοναστήρια και εκκλησίες έχουν καταστραφεί και κανένα από αυτά δεν έχει ξαναφτιαχτεί».

-- Αναφερθήκατε στο ρόλο των γειτονικών χωρών, πώς βλέπετε το ρόλο της Ελλάδας, των ελληνικών κυβερνήσεων;

-- «Είμαστε ευγνώμονες στον ελληνικό λαό για την αλληλεγγύη του και τη βοήθειά του προς το λαό της Σερβίας, που είχε ιδιαίτερη ένταση στη διάρκεια της κρίσης. Δεν μπορούμε, όμως, να παραβλέψουμε το γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση βοήθησε το ΝΑΤΟ με το να προσφέρει το ελληνικό έδαφος, ώστε να χρησιμοποιηθεί ενάντια στη Σερβία. Δε θέλουμε να παρέμβουμε στην ελληνική πολιτική, αλλά δε μας άρεσε το γεγονός ότι σχεδόν όλο το ελληνικό έδαφος χρησιμοποιήθηκε ως μέσον για να περάσουν τα ΝΑΤΟικά στρατεύματα και να επιτεθούν στη Σερβία, χωρίς, μάλιστα, την άδεια από το Συμβούλιο Ασφαλείας. Εάν η ελληνική κυβέρνηση ήταν πιστή στο ΝΑΤΟ, γιατί δεν ήταν το ίδιο πιστή και στον ΟΗΕ; Ωστόσο, βρίσκουμε θετικό ότι η ελληνική κυβέρνηση προβληματίζεται σήμερα για τις συνέπειες των όσων έγιναν το 1999. Θέλουμε να συνειδητοποιήσει η ελληνική κυβέρνηση ότι τα εγκλήματα του 1999 ήταν κάτι κακό όχι μόνο για τη χώρα μου, αλλά συνολικά για τα Βαλκάνια και για όλο τον κόσμο. Γιατί το έγκλημα που έγινε αρχικά στη Γιουγκοσλαβία το είδαμε στη συνέχεια να επαναλαμβάνεται στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, ενώ πάνω στην ίδια λογική μπορεί να επιτεθούν και κατά του Ιράν.

Τα εγκλήματα κατά της Γιουγκοσλαβίας ήταν το έναυσμα και για τα επόμενα εγκλήματα. Οπως βλέπουμε, τίποτα δεν έχει λυθεί στα Βαλκάνια. Αυτά τα εγκλήματα έχουν οδηγήσει στον κατακερματισμό διαφόρων περιοχών της Γιουγκοσλαβίας για τη δημιουργία προτεκτοράτων. Οι ΗΠΑ θα ήθελαν να ξανασχεδιάσουν το χάρτη των Βαλκανίων για να μπορούν να τα ελέγχουν καλύτερα. Είναι πάντα πιο εύκολο να εκμεταλλεύονται μια περιοχή με προτεκτοράτα παρά να υπάρχουν ισχυρά κράτη. Στην περίπτωση δε της Σερβίας, η Αμερική θέλει να την τιμωρήσει γιατί αντιστάθηκε στα εγκλήματά τους και έτσι να δείξουν στα υπόλοιπα κράτη τι θα πάθουν εάν αντισταθούν.

Ενα πολύ σημαντικό αποτέλεσμα είναι επίσης η ανάπτυξη του Ισλάμ στα Βαλκάνια. Κατά τη διάρκεια αυτών των εγκλημάτων, η Αμερική βοηθούσε τους μουζαχεντίν να έρθουν κατά χιλιάδες από το Αφγανιστάν, τη Μέση Ανατολή και την Αλγερία. Ηταν πολύ σημαντικό γι' αυτούς να πολεμήσουν ενάντια στους Σέρβους χωρίς να σκεφτούν τις συνέπειες. Οταν τότε βοηθούσαν τους μουζαχεντίν και τους άλλους τρομοκράτες να έρθουν στα Βαλκάνια, δε σκέφτονταν αυτό που έγινε στις 11 Σεπτέμβρη 2001 στο Πεντάγωνο και τη Ν. Υόρκη. Με τη βοήθεια του Μπιν Λάντεν, μεταφέρθηκαν μουζαχεντίν από τη Βοσνία και την Αλβανία στο Κόσσοβο.

Βλέπουμε ότι πολιτική των ΗΠΑ είναι να δημιουργήσουν καινούρια ισλαμικά κράτη, πράγμα που δείχνει ότι οι ΗΠΑ έχουν πολλά προβλήματα με τον ισλαμικό κόσμο και θέλουν να δείξουν, όπως κάνουν με το Κόσσοβο, ότι είναι φίλοι των μουσουλμάνων. Συμπεριφέρονται απέναντι στον ισλαμικό κόσμο όπως με τους Ινδιάνους στο παρελθόν, για να τους μπερδέψουν και να τους εξαπατήσουν».

-- Τώρα που έχουν περάσει οκτώ χρόνια από τους βομβαρδισμούς πώς εξηγείτε, γιατί έγιναν αυτές οι επιθέσεις από ΝΑΤΟ και Αμερικάνους κατά της Γιουγκοσλαβίας;

-- «Την εγκληματική πολιτική δεν μπορούμε να την καταλάβουμε, αν δεν έχουμε στο μυαλό μας και τη στρατηγική. Η Αμερική και το ΝΑΤΟ θέλουν να πάνε προς τα ανατολικά και να κυριαρχήσουν σε όλα τα πρώην σοσιαλιστικά κράτη, ώστε να ελέγχουν πλήρως την περιοχή. Η Γιουγκοσλαβία και η Σερβία ήθελαν την ανεξαρτησία τους και να έχουν το δικό τους σύστημα. Γι' αυτό αποφάσισαν να καταστρέψουν τη Γιουγκοσλαβία και να αποδυναμώσουν τη Σερβία, ώστε να τη θέσουν κάτω από την κυριαρχία τους. Τα δήθεν "εγκλήματα" που επικαλούνταν ήταν το πρόσχημα για να απομακρύνουν τον Μιλόσεβιτς και να φέρουν στη θέση του ηγέτες που θα υπακούουν στην Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες, ώστε να εξυπηρετήσουν τη στρατηγική τους προς την Ανατολή, εγκαθιστώντας σειρά στρατιωτικών βάσεων στην περιοχή.

Από το 1999 και μέχρι σήμερα, τουλάχιστον 15 αμερικανικές βάσεις έχουν δημιουργηθεί στα Βαλκάνια. Πρέπει, λοιπόν, να αναρωτηθούμε γιατί οι αμερικανικές βάσεις συνδέονται με το λεγόμενο "εκδημοκρατισμό". Ολα τα κράτη στα Βαλκάνια είναι πλέον "δημοκρατικά" τώρα. Εάν όμως είναι τόσο σημαντικό για τα ΝΑΤΟικά και τα αμερικανικά στρατεύματα να εγκαταστήσουν τις βάσεις τους στα Βαλκάνια, τότε το συμπέρασμα για το ποιος είναι αυτός που επιτίθεται είναι προφανές. Ερχονται, λοιπόν, στη συνέχεια και λένε ότι θέλουν να πολεμήσουν την τρομοκρατία και γι' αυτό φτιάχνουν τις βάσεις. Αλλά επιτίθεσαι στην τρομοκρατία, εγκαθιστώντας πυραύλους στην Ευρώπη; Αυτό που βλέπουμε τα τελευταία 8 χρόνια είναι μια αλυσίδα αμερικανικών βάσεων από τη Βαλτική μέχρι τα Βαλκάνια. Αυτή η γραμμή είναι ένα μέτωπο προσανατολισμένο προς την Ανατολή. Αλλά ας μας πουν υπάρχει κάποιος φόβος να έρθει η τρομοκρατία από την Ανατολική Ευρώπη; Είναι φανερό ότι το ενδιαφέρον είναι στραμμένο στη Μέση Ανατολή και την Κασπία. Αρα, ακόμα μια συνέπεια των εγκλημάτων τους είναι και η στρατιωτικοποίηση της Ευρώπης και η νέα κούρσα των εξοπλισμών, καθώς, παρόλο που υπάρχει μια κάποια ειρήνη στον κόσμο, ξοδεύτηκαν 40% παραπάνω για νέους εξοπλισμούς».

-- Απέναντι σε αυτή την κατάσταση τι πρέπει να γίνει;

-- «Για τη Σερβία το καλύτερο που θα μπορούσε να γίνει είναι να απέχει από οποιουδήποτε μπλοκ, όπως και κατά την περίοδο του ψυχρού πολέμου. Εξάλλου, για ποιους λόγους θα έπρεπε να είναι τώρα μέλος του ΝΑΤΟ; Η Σερβία είναι πια μια φτωχή χώρα και χρειάζεται ανάπτυξη, δεν έχει λεφτά για εξοπλισμούς. Ολοι μας θα πρέπει να παλέψουμε ενάντια στις στρατιωτικές βάσεις στα Βαλκάνια. Να παλέψουμε για το σεβασμό του τελικού κειμένου του Ελσίνκι. Να παλέψουμε για την αναζωογόνηση του ρόλου του ΟΗΕ και γενικά να ενώσουμε τις δυνάμεις και να απαιτήσουμε σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου. Δε χρειαζόμαστε άλλα όπλα. Ο κόσμος έχει παραπάνω όπλα απ' όσα χρειάζονται. Η Ευρώπη δε χρειάζεται στρατιωτικές βάσεις. Προσωπικά, ως διπλωμάτης με μια πορεία 40 χρόνων, ανησυχώ για το κυνήγι των εξοπλισμών και ανησυχώ ακόμα πιο πολύ για το γεγονός ότι τα Βαλκάνια είναι μια περιοχή, στην οποία υπάρχουν πολλές στρατιωτικές βάσεις. Αν υπάρχει πρόβλημα στο μέλλον, τα Βαλκάνια θα είναι το πρώτο θύμα».

-- Πώς απαντάτε στην άποψη, που λέει ότι ο Μιλόσεβιτς αντιστάθηκε και το αποτέλεσμα ήταν να πεθάνει στη φυλακή, ο ιμπεριαλισμός είναι παντοδύναμος;

-- «Δε συμφωνώ με αυτή την άποψη. Ο Μιλόσεβιτς προσπάθησε να παλέψει για την ανεξαρτησία της χώρας μας. Είναι πολύ εύκολο να ρίξουμε την ευθύνη για τα εγκλήματα του ΝΑΤΟ στον Μιλόσεβιτς. Δεν μπορεί όμως κάποιος να κατηγορήσει τον Μιλόσεβιτς, γιατί οι υπόλοιπες χώρες, όντας πιστές στο ΝΑΤΟ, επιτέθηκαν στη Γιουγκοσλαβία. Η Σερβία στο προσεχές μέλλον θα είναι ένα πολύ φωτεινό παράδειγμα για το πώς ένας λαός, μια χώρα θα πρέπει να υπερασπίζεται την ελευθερία, την αξιοπρέπεια και την εθνική της ταυτότητα. Το τελευταίο από τα σημαντικά είναι να έχουμε ψωμί, νερό και βούτυρο. Δεν είναι αυτό σύμβολο της καλής ζωής. Σύμβολο της καλής ζωής είναι το δικαίωμα να είσαι ελεύθερος. Η ελευθερία στη φτώχεια είναι καλύτερη από την υποδούλωση μέσα στον πλούτο. Και είναι σίγουρο ότι αυτός που υπερασπίζεται την ελευθερία και την ανεξαρτησία σύντομα θα είναι πλουσιότερος. Ολοι και όλα τα κράτη θα πρέπει να παίζουμε κάποιο ρόλο στην υπεράσπιση της ελευθερίας και όχι να βάζουμε σαν κύριο στόχο μας το να έχουμε κάποιο ρόλο στην εκμετάλλευση του υπόλοιπου κόσμου. Υπάρχουν οργανισμοί και μπλοκ, όπως το ΝΑΤΟ, που έχουν ως κύριο σκοπό τους τον έλεγχο του υπόλοιπου κόσμου. Ομως, ας σκεφτούμε ποιο είναι το αίσθημα εκείνου του ανθρώπου, που είναι πλούσιος πατώντας πάνω σε κάποιους άλλους που πεθαίνουν από τη φτώχεια;».

-- Τι προβλέπετε για τις εξελίξεις στο Κοσσυφοπέδιο;

-- «Το πρόβλημα του Κοσσόβου πρέπει να λυθεί με σεβασμό της ανεξαρτησίας της Σερβίας. Αυτό προϋποθέτει να είναι σεβαστή η απόφαση του ΟΗΕ 1244 του 1999 και να επιστρέψουν 250.000 Σέρβοι στα εδάφη τους. Αυτό επίσης σημαίνει ότι το Κόσσοβο πρέπει να έχει την απαραίτητη αυτονομία μέσα στη Σερβία. Ο Τζ. Μπους είπε ότι θα πρέπει να παραδοθεί το Κόσσοβο και η Σερβία να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ. Ισως τέτοιες τακτικές να φέρνουν αποτέλεσμα στην Αμερική. Οι Αμερικάνοι είναι ελεύθεροι να το δοκιμάσουν κάπου αλλού, αλλά για εμάς μια τέτοια λύση είναι απαράδεκτη. Η σερβική κυβέρνηση δε θα τη δεχτεί. Εάν η Αμερική επιμείνει στην ανεξαρτησία του Κοσσόβου, αυτό θα φέρει ολέθρια αποτελέσματα στα Βαλκάνια. Ανοίγει το "κουτί της Πανδώρας". Οι Αλβανοί δε θα μείνουν ήσυχοι στη ΦΥΡΟΜ, μετά θα έρθει η σειρά των Ούγγρων στη Ρουμανία, των Βάσκων, των Καταλανών, των Σκοτσέζων, των Φλαμανδών και πολλών άλλων».

-- Υπάρχει περίπτωση να δοθεί στη Σερβία, υπό τη μορφή συμβιβασμού, ένα τμήμα του βόρειου Κοσσυφοπεδίου;

-- «Οχι, γιατί μια από τις τρεις αρχές είναι ο μη διαχωρισμός του Κοσσόβου, η άλλη είναι η μη επιστροφή στο πριν από το 1999 καθεστώς και η τρίτη η μη προσάρτηση σε άλλη χώρα. Σήμερα υπάρχουν δυνάμεις που θα θέλανε να βγει η Σερβία μπροστά και να πει αφήστε μας να διαμελίσουμε το Κόσσοβο. Αυτό θα ήταν καταστροφικό. Η Σερβία ποτέ δεν υπάρχει περίπτωση να το αποδεχτεί. Αλλά αν κάποιοι αφαιρέσουν από τη Σερβία το Κόσσοβο με τη βία, αυτό θα διαλύσει τη σταθερότητα τόσο στη Σερβία, όσο και σε όλα τα Βαλκάνια γενικώς».