Τη σκυτάλη της υπέροχης και χρήσιμης «βόλτας» που ξεκινήσαμε την περασμένη Κυριακή, παίρνουν σήμερα ο Πίνδαρος, ο Αριστοτέλης, ο Ομηρος, ο Αισχύλος, ο Μαρξ, ο Φειδίας, ο Παλαμάς, ο Σολωμός, ο Γύζης...

Μέσα από το βιβλίο του Γιώργου Ματζώρου «Ολυμπία - Γενέτειρα Ιδανικών», και καθ' οδόν προς τις κάλπες, ελπίζουμε οι αναγνώστες, να ταυτιστούν όχι μόνο με τους αγωνιστές του τότε, αλλά και με τους πολεμιστές της σημερινής ζωής και να στηρίξουν το πρωτοπόρο τους Κόμμα, το ΚΚΕ.

Το Ολυμπιακό πνεύμα δε θα γίνει κατανοητό, αν δε συνδεθεί με την προσπάθεια των αρχαίων Ελλήνων να μείνουν αθάνατοι όχι στα Τάρταρα του Αδη, αλλά στο φως της επίγειας ζωής.

Ο στοχαστικός Παλαμάς, ατενίζοντας τον έφιππο Δεξίλεο στο γνωστό ανάγλυφο του Κεραμεικού. Καταφέρνει να επικοινωνήσει με τον τροπαιούχο πολεμιστή τη στιγμή του θριάμβου του, τη στιγμή δηλαδή που καταβάλλει κραταιόν αντίπαλο ακούει τη φωνή του Δεξίλεου. Η φωνή αυτή αποκαλύπτει το Ολυμπιακό πνεύμα, που επιτρέπει να επικοινωνήσει μαζί του και τον βοηθάει να συνθέσει τον Υμνο το - αρχαίο πνεύμα το αθάνατο.

Το Ολυμπιακό πνεύμα το ελληνικό, το πανανθρώπινο, που παίρνει υπόσταση με την έμπνευση και την πράξη του δημιουργού καλλιτέχνη απαλλάσσει τον άνθρωπο από τα δεσμά του χρόνου και εξασφαλίζει την αιώνια παρουσία του.

Για τον αρχαίο Ελληνα, κορωνίδα της δημιουργίας είναι η ψυχοσωματική ύπαρξη του ανθρώπου. Η διαίρεση του αρμονικού συνόλου είναι οδύνη. Το Ολυμπιακό πνεύμα μεταβάλλει το γένος των βροτών σε είδος αθανάτων.

Οταν πέθαινε ο αρχαίος θεός, ο ποιητής του έβαλε στο στόμα τη φράση αυτή «άνθρωπε, μόνο εσύ είσαι αθάνατος, εγώ είμαι θνητός». Πράγματι, ο Δίας, η Αθηνά, ο Απόλλωνας και οι άλλοι αρχαίοι θεοί την κάποια αθανασία τους τη χρωστάνε στους ανθρώπους, γιατί χωρίς την αθανασία των ανθρώπων πού θα υπήρχε η αθανασία των θεών και ποιο νόημα θα είχε η ύπαρξη της αθανασίας αυτής των θεών, χωρίς την ύπαρξη ανθρώπων;

Ο Πίνδαρος στον πρώτο Ολυμπιόνικο τονίζει τη σημασία του ύδατος. Ο Αριστοτέλης αφορμώμενος από τους στίχους του Πινδάρου προέβη σε σχόλια, τα οποία οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι το ύδωρ συγκρινόμενο με τα άλλα στοιχεία της φύσεως θεωρείται υπέρτερο ως δημιουργός των άλλων. Αλλα στοιχεία είναι «πυρ, αήρ και γη». Το νερό θεωρεί πρωταρχικό στοιχείο και ακολουθούν το θερμό, ο αέρας και η γη. Τα τέσσερα αυτά στοιχεία αντιστοιχούν τα Ολύμπια με επόμενα τα Ισθμια, τα Νεμέα και τα Πύθια.

Τις κοσμοθεωρητικές αυτές απόψεις του ο Πίνδαρος τις εκφράζει στον πρώτο ολυμπιόνικο με αυτούς τους στίχους (σε μετάφραση): «Από τα στοιχεία της φύσεως το πιο καλύτερο είναι το νερό, από τον πλούτο δε για τον οποίον υπερηφανεύονται οι άνθρωποι το πρώτο είναι ο χρυσός που λάμπει ανάμεσα στα άλλα, καθώς λάμπει τη νύχτα η φωτιά. Και συ ψυχή μου, αν θέλεις να υμνήσεις αγώνα αθλητών μην προσέξεις άλλον, γιατί καθώς την ημέρα δε θα βρούμε στον αιθέρα άστρο μήτε θερμότερο μήτε λαμπρότερο από τον ήλιο, έτσι ούτε αγώνα θα βρούμε λαμπρότερον από της Ολυμπίας, από τον οποίον εμπνέονται οι σοφοί και συνθέτουν ύμνους προς το γιο του Κρόνου, ενδοξότερο δε από αυτόν δε θα βρούμε να ψάλουμε πηγαίνοντας στην ευτυχισμένη οικία του Ιέρωνος».

Ο Αριστοτέλης στη Ρητορική αφορμώμενος από τους στίχους με τους οποίους αρχίζει τον πρώτο Ολυμπιόνικο ο Πίνδαρος, διατυπώνει κάποιες παρατηρήσεις που δείχνουν ότι οι οντολογικές του δοξασίες έχουν δεχθεί επιδράσεις από τους Ιωνες φιλοσόφους και μάλιστα από τον Θαλή, που θεωρούσε πρωταρχικό στοιχείο το νερό (μετάφραση): «Το σπανιότερο είναι πολυτιμότερο από το άφθονο. Ετσι ο χρυσός είναι πολυτιμότερος από το σίδηρο, αν και ο σίδηρος είναι πολύ χρησιμότερος από το χρυσό και τούτο γιατί η απόκτηση του χρυσού είναι δυσκολότερη. Αλλά συμβαίνει και το άφθονο να είναι προτιμότερο από το σπάνιο, γιατί η χρησιμότητα του άφθονου είναι πολύ περισσότερο αναγκαία από τη χρησιμότητα εκείνου που σπανιότερα είναι χρήσιμο. Εξαιτίας αυτού είπαν ότι το νερό είναι το πιο καλύτερο από τα αγαθά».

Η Ολυμπία εθεωρείτο και ήταν πράγματι ένας ισχυρός ενωτικός δεσμός των ελληνικών πόλεων. Προκειμένου να εκτιμηθεί και να αξιολογηθεί η σημασία της Ολυμπίας, του Ολυμπιακού δηλαδή πνεύματος, για την ιστορική ζωή του Εθνους πρέπει να λάβει κανείς υπόψη ότι η Ολυμπία εθεωρείτο κοινός τόπος και κοινό ιερό των Ελλήνων, στον οποίο κατά τους μεγάλους κυρίως αγώνες συνήρχοντο και σοβαρές έπαιρναν αποφάσεις. Συσκεπτόμενοι δηλαδή εκπρόσωποι των πόλεων στην Ολυμπία έπαιρναν σημαντικές αποφάσεις και υπογράφανε συμφωνίες τις οποίες έγραφαν πάνω σε στήλες που τις τοποθετούσαν σε κατάλληλες θέσεις, ώστε ευρισκόμενες σε κοινή θέα να ενθυμίζουν συνεχώς τα συμπεφωνημένα.

Το Ολυμπιακό πνεύμα μένει αθάνατο, γιατί υπάρχουν αθάνατοι φορείς δηλαδή ελεύθεροι άνθρωποι που δημιουργούν αξίες και καλλιεργούν ιδανικά. Για την κατανόηση της αλήθειας αυτής αποφασιστική βοήθεια προσφέρει, ο μεγάλος Παλαμάς με τον Δεξίλεο. Ο νέος άνθρωπος εξομολογούμενος αφηγείται με την εκφραστική δύναμη του μεγάλου Ποιητή την πορεία, που τον οδήγησε από το λίκνο στη δόξα. Μιλάει για τα μέσα και τους παράγοντες, που επέδρασαν στην ανάπτυξη και διαμόρφωση της σωματικής και προπαντός της ψυχοπνευματικής του υπόστασης. Από τους πρώτους κιόλας στίχους ο αναγνώστης καταλαβαίνει ότι πρέπει να επιστρατεύσει ψυχή και νου και να είναι έτοιμος να ενωτισθεί ρήματα θεία: «Εμέ με λεν Δεξίλεον. Εγώ είμαι της Αθήνας το λατρεμένο το παιδί, τ' αγένειο παλληκάρι. Μ' ανάθρεψαν τα βροντερά τραγούδια του Τυρταίου και τάραξαν τον ύπνο μου τα όνειρα του Αισχύλου».

Οι στίχοι είναι στίχοι ενός Παλαμά και τα ονόματα δεν μπορεί να είναι τυχαία. Γιατί ο Αισχύλος και όχι ο κοσμοαγάπητος Σοφοκλής ή ο φιλόσοφος Ευριπίδης;

Γνωρίζουμε από την παράδοση ότι τον Τυρταίο διεκδικούσαν η Σπάρτη και η Αθήνα, γιατί είχαν το λόγο τους. Τα τραγούδια του Τυρταίου ο Παλαμάς τα αποκαλεί βροντερά, γιατί είναι τραγούδια που διδάσκουν και εμπνέουν στους νέους την αγάπη προς τη γενέθλια γη, το χρέος προς τη «ζείδωρον άρουραν».

Οταν ο Γκαίτε προσδιόριζε τα είδη του σεβασμού, χαρακτήριζε πρώτο το σεβασμό προς τη μάνα που μας γέννησε και μας θρέφει, προς τη γη. Ο Τυρταίος διδάσκει αγάπη για τη γενέθλια γη και θυσία για την προστασία της και η θυσία αυτή θα είχε κίνητρο το σεβασμό προς την ευεργεσία που δεχόμαστε απολαμβάνοντας τα γεννήματα της γης και όχι από αίσθημα κατακτητικό και εγωκεντρικό. Την έννοια αυτή του σεβασμού προς τη «ζείδωρον άρουραν» τη συμπληρώνει με το όνομα του μαραθωνομάχου Αισχύλου, γιατί ο Αισχύλος δε συνέθεσε μόνο τους «Πέρσες», αλλά και τον «Προμηθέα».

Για τον Προμηθέα αυτόν ο Κάρολος Μαρξ είπε ότι είναι ο μεγαλύτερος άγιος και μάρτυρας του φιλοσοφικού ημερολογίου. Ο Μαρξ δε χαρακτήρισε αβασάνιστα τον Προμηθέα πρώτον οσιομάρτυρα του φιλοσοφικού ημερολογίου, αλλά με συναίσθηση της σημασίας του λόγου του.

Ο Αισχύλος με τον Προμηθέα εκφράζει απόψεις των αρχαίων Ελλήνων, που είναι τόσο διάφορες από τις απόψεις των Βυζαντινών, αλλά και των νεοτέρων ανθρώπων. Διαφορές πεποιθήσεων σε βασικά και θεμελιώδη οντολογικά προβλήματα.

Στους μέσους χρόνους και στην εποχή μας με την επικράτηση του Χριστιανισμού, αλλά και κατά το πνεύμα άλλων θρησκειών, η οικονομία του παντός, η υπόσταση και λειτουργία του σύμπαντος κόσμου έχει ρυθμιστή ο οποίος καθορίζει τα πάντα και από τον οποίο δεν υπάρχει υπέρτερη δύναμη, ικανή να μετατρέψει τις αποφάσεις του. Αντίθεση προς τις αποφάσεις του παντοδύναμου δημιουργού του παντός για το θρησκευόμενο άνθρωπο είναι αδιανόητη.

Ο Αισχύλος εκφράζει τις απόψεις των αρχαίων Ελλήνων, που είναι εντελώς διάφορες από τις απόψεις των Χριστιανών. Για τον αρχαίο Ελληνα, στην οικονομία του παντός παρατηρείται αναγκαιότητα, την οποία δε μπορούν να μεταβάλουν ούτε οι θεοί. Ο Προμηθέας αντιτάσσεται στους θεούς, γιατί πιστεύει ότι την προσαρμογή του ανθρώπου προς την αναγκαιότητα, που διέπει τον κόσμο, δεν είναι ικανοί να παρεμποδίσουν ούτε οι θεοί.

Είπαν ότι η τέχνη είναι ανταύγεια της ζωής, αλλά ίσως θα πρέπει να συμπληρώσουμε και εξιδανίκευση του καθημερινού μόχθου. Το Ολυμπιακό πνεύμα οδήγησε στη δημιουργία έργων που δεν είναι ωχρή ανταύγεια της ζωής, αλλά πηγή δημιουργίας. Προβολή ιδανικών και προσπάθεια του ανθρώπου να διασπάσει το φραγμό του πεπερασμένου και να δημιουργήσει έργα ακατάβλητα από τη ροή του χρόνου είναι τα δημιουργήματα του Ολυμπιακού πνεύματος.

Το αριστούργημα του Φειδία συνδέθηκε με την Ολυμπία, γιατί κατάγεται από τους αθάνατους στίχους του Ομήρου (Μετάφραση Καζαντζάκη -Κακριδή): «Είπε και με τα φρύδια του έγνεψε τα μαύρα ο γιος του Κρόνου και οι θείες με ορμήν αναταράχτηκαν οι χύτες στο κεφάλι το αθάνατο, και ριζοτράνταξε τον Ολυμπο το μέγα».

Στα νεότερα χρόνια κάτι ανάλογο συνέβη με τον Σολωμό, ο οποίος με τους στίχους του εικονίζει τη δόξα των Ψαρών. Από τους στίχους αυτούς ο Γύζης ενεπνεύσθη το γνωστό έργο.

Με τον Δεξίλεο του Παλαμά η Τέχνη ακολούθησε αντίστροφη φορά. Ο Ποιητής εμπνέεται από τον γλύπτη και όχι ο γλύπτης από τον ποιητή.

Η τέχνη είναι μία ενιαία και αδιαίρετη, ψυχή πνευματικής και ηθικής δύναμης.

• Οι φωτογραφίες είναι από το βιβλίο «Ολυμπιακοί Αγώνες - 28 αιώνες Ιστορία - Αθλητισμός - Πολιτισμός» των εκδόσεων «Τ. Λαμπρόπουλος».