Οι κλιματικές αλλαγές είναι ένα γεγονός αδιαμφισβήτητο. Ελάχιστοι είναι αυτοί που επιμένουν ότι πρόκειται για ένα παροδικό φαινόμενο και ότι σύντομα η ζωή στον πλανήτη θα επιστρέψει στην κατάσταση που βρισκόταν πριν από μια εικοσαετία. Οτι οι κλιματικές αλλαγές οφείλονται στο φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ένα δεύτερο, επίσης, γεγονός και η συζήτηση γύρω από αυτό παραμένει «ζωντανή» και στην ημερήσια διάταξη της επιστημονικής κοινότητας και της πολιτικής. Εκείνο για το οποίο δεν υπάρχει συμφωνία είναι το μέγεθος των επιπτώσεων, ο χρόνος εκδήλωσής τους και κυρίως οι πολιτικές που πρέπει να εφαρμοστούν.

Είναι αλήθεια ότι από τις αρχές της δεκαετίας του ενενήντα η ευαισθητοποίηση και η συνειδητοποίηση για τη λήψη άμεσων μέτρων έχει αυξηθεί σημαντικά. Δυστυχώς, όμως, είναι αντιστρόφως ανάλογες από τις εφαρμοζόμενες πολιτικές. Γιατί ναι μεν σε κοινωνικό επίπεδο οι πολίτες αντιλαμβάνονται (σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη της Γης) και εν πολλοίς ήδη πληρώνουν το τίμημα, αλλά η κυριαρχία των νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων όλων των εκδοχών και παραλλαγών (της σοσιαλδημοκρατίας πρωτοστατούσης) σφυρίζουν αδιάφορα ή προσπαθούν με ημίμετρα να αντιμετωπίσουν μια κατάσταση που εδώ και χρόνια έχει περάσει την «κόκκινη γραμμή». Αρκεί να υπενθυμίσουμε ότι τα μέτρα που συμφωνήθηκαν στο Κιότο και τα οποία ποτέ δεν εφαρμόστηκαν σήμερα φαντάζουν εντελώς ισχνά για να απαντήσουν και να συμβάλουν ουσιαστικά προς μια κατεύθυνση εξόδου από την περιβαλλοντική κρίση.

Μια κρίση που θα μεγαλώνει με γεωμετρική πρόοδο και ίσως σε μια εικοσαετία (κάποιοι κάνουν λόγο για λιγότερα χρόνια) η κατάσταση θα είναι μη αναστρέψιμη. Με δεδομένη την άρνηση των ΗΠΑ που ευθύνονται για πάνω από το 21% των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα παγκοσμίως (αέριο που είναι βασικός υπεύθυνος για το θερμοκήπιο) να τις περιορίσουν, όπως της Κίνας και μιας σειράς άλλων χωρών, αν οι υπόλοιπες χώρες ξαφνικά με κάποιο μαγικό τρόπο «πρασίνιζαν» και λάμβαναν τα πλέον ριζοσπαστικά μέτρα υπέρ του περιβάλλοντος η κατάσταση ελάχιστα θα βελτιωνόταν. Οπως έχει χιλιοδιατυπωθεί, αναφερόμαστε σε ένα πλανητικό πρόβλημα και η αντιμετώπισή του μόνο σε παγκόσμιο επίπεδο μπορεί να επιλυθεί. Αν οι ρυθμοί ανάπτυξης παραμένουν οι ίδιοι, αν οι ανισότητες αντί να μικραίνουν αυξάνονται, αν το οικονομικό πρότυπο παραμένει σταθερά προσανατολισμένο στην αγορά, τότε μόνον αισιόδοξοι δεν μπορούμε να είμαστε για το Αύριο του πλανήτη.

Η συζήτηση ή θα πρέπει να στραφεί σε μια διαφορετικού τύπου ανάπτυξη (σ.σ. που προϋποθέτει, φυσικά, τη διαμόρφωση διαφορετικών πολιτικών συσχετισμών) η οποία δε χωρά στο καπιταλιστικό σύστημα, το οποίο είναι η γενεσιουργός αιτία των μεγάλων περιβαλλοντικών προβλημάτων, ή θα περιμένουμε τα ακραία φαινόμενα, οι επιπτώσεις, η συχνότητα και η έντασή τους να αυξάνονται. Η αγωνία των απλών ανθρώπων μεγαλώνει, όπως και το ενδιαφέρον τους για το τι μέλλει γενέσθαι. Με βάση το υπάρχον πλαίσιο, αλλά και τα μηνύματα, πολλοί συγγραφείς, σκηνοθέτες, συνθέτες, εικαστικοί κ.ά. προσανατολίζουν το έργο τους γύρω από τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Μια νέα αγορά «καταναλωτών τέχνης» έχει ανοίξει ορθάνοιχτα τις πόρτες της και οι εταιρείες που εμπορεύονται τα έργα τους δε θα έχαναν την ευκαιρία... Κι αν μεν έχουμε να κάνουμε με έργα αληθινά, που υπερασπίζονται ένα διαφορετικό από το κυρίαρχο αξιακό σύστημα, τα οποία εγείρουν ερωτήματα, ασκούν κριτική, προβληματίζουν, όχι απλώς θα ήταν καλοδεχούμενα, αλλά επιβεβλημένα. Αυτός δεν είναι, άλλωστε, και ο σκοπός της τέχνης;

Αφορμή για τις παραπάνω επισημάνσεις αποτέλεσε η κυκλοφορία και στα ελληνικά του βιβλίου «Το σμήνος» που υπογράφει ο Γερμανός διαφημιστής, μάγειρας, μουσικός παραγωγός και συγγραφέας (κατά δήλωσή του), Φρανκ Σέτσινγκ. Ενα βιβλίο εντυπωσιακό σε όγκο (χίλιες δεκαοχτώ σελίδες), που αποτέλεσε τη μεγαλύτερη εκδοτική επιτυχία στη χώρα του συγγραφέα (2.000.000 αντίτυπα σε τρία χρόνια) και που στις χώρες όπου μεταφράζεται κάθε άλλο παρά στα αζήτητα μένει. Γραμμένο με κινηματογραφική οπτική είναι βέβαιο ότι σύντομα θα μεταφερθεί στις μεγάλες οθόνες και θα συνεχίσει τη λαμπρή πορεία του. Ενα μυθιστόρημα με βασικό πυρήνα της πλοκής του την παγκόσμια οικολογική κρίση και τις υφιστάμενες επιπτώσεις της. Οι στοχεύσεις του Φ.Σ. τουλάχιστον μέχρι τα μισά του βιβλίου είναι η οικολογική ευαισθητοποίηση και η αφύπνιση των πολιτών για όλα όσα συμβαίνουν στις μέρες μας σε βάρος του περιβάλλοντος. Η ιστορία εκτυλίσσεται, ταυτόχρονα, σε μια χώρα της Λατινικής Αμερικής, τον Καναδά, τη Νορβηγία και τις ΗΠΑ. Οι περιγραφές των περιοχών και οι χαρακτήρες που επιλέγονται είναι αλήθεια ότι κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον των αναγνωστών.

Στην πρώτη χώρα, ένας ψαράς χάνεται από επίθεση που δέχεται από άγνωστα στην περιοχή ψάρια. Στη δεύτερη, οι φάλαινες «τρελαίνονται» και κάνουν επιθέσεις σε τουρίστες παρατηρητές και βυθίζουν εμπορικά πλοία. Στην τρίτη, βυθίζονται εγκαταστάσεις άντλησης πετρελαίου από τη θάλασσα από ένα «σκουλήκι τέρας». Και στην τέταρτη, καβούρια βγαίνουν ξαφνικά στην παραλία και κάνουν «μεζέ» όσους έχουν την ατυχία να βρίσκονται εκεί. Είναι τυχαία όλα αυτά τα γεγονότα; Η ελίτ των επιστημόνων συγκεντρώνεται να διερευνήσει τι ακριβώς συμβαίνει υπό τη σκέπη των ΗΠΑ και φυσικά της CIA. Το σενάριο για Αραβες τρομοκράτες που επιτίθενται στον πλούσιο Βορρά δύσκολα μπορεί να γίνει πιστευτό από την επιστημονική κοινότητα, η οποία προσπαθεί να ερμηνεύσει τα φαινόμενα με το δικό της τρόπο. Διάφορα γεγονότα διαδραματίζονται και ιστορίες ανθρώπων εμπλέκονται σ' ένα εφιαλτικό τοπίο. Και μέχρις εδώ καλά. Οταν όμως η ιστορία οδηγείται στο ότι ένας «ευφυής οργανισμός» που ζει στα έγκατα των ωκεανών είναι αυτός που επιτίθεται στο ανθρώπινο είδος το οποίο θεωρεί επικίνδυνο, τότε το στόρι αποκτά μεταφυσικά χαρακτηριστικά και η εμπλοκή ενός διαφορετικού τύπου Alien οδηγεί την όλη υπόθεση σε καρικατούρα.

Οι ευθύνες για την καταστροφή του περιβάλλοντος δεν επιμερίζονται και η κατάσταση έρχεται να ισορροπήσει από την παρεμβολή ενός άλλου, άγνωστου, είδους του οικοσυστήματος. Η αντιδραστική και επικίνδυνη θεωρία της Γαίας, που γνώρισε άνθηση την προηγούμενη δεκαετία στις ΗΠΑ (σ.σ. υποστηρίζεται ότι όλη η Γη είναι ένα οικοσύστημα, το οποίο μπορεί να διορθώσει από μόνο του τις όποιες στρεβλώσεις δημιουργούνται) σε εκλεπτυσμένη και με μπόλικες δόσεις επιστημονικής φαντασίας μορφή. Θα μιλούσαμε και για πλήρη αποπροσανατολισμό των αναγνωστών, αν δεν υπήρχαν οι πρώτες μισές σελίδες του βιβλίου. Κι αν μεν η συγκεκριμένη έκδοση διαφημιζόταν ως ένα ακόμα μυθιστόρημα ουδεμία παρατήρηση. Απλά θα μας άφηνε αδιάφορους. Αλλά αν η προσπάθεια για περισσότερες πωλήσεις επικεντρώνεται στο να εμφανιστεί ως ένα οικολογικό λογοτεχνικό αριστούργημα με πολλαπλά μηνύματα, τότε οι ενστάσεις μας είναι πολλές και σοβαρές. Γιατί και οι ευθύνες της σημερινής κατάστασης είναι συγκεκριμένες, και οι επιπτώσεις προσδιορίσιμες και οι αναγκαίες πολιτικές δεδομένες.