«Με την παραγωγική εργασία, την πνευματική καλλιέργεια, τις σωματικές ασκήσεις και την τεχνική μόρφωση, το προλεταριάτο μπορεί ν' ανέβει σε πολύ ψηλότερα επίπεδα από την αριστοκρατία και την αστική τάξη». Τη θεωρία που διατύπωσαν οι Μαρξ και Ενγκελς μετέτρεψαν σε πράξη στη Σοβιετική Ενωση. Υπό την καθοδήγηση του ΚΚΣΕ, με την καθημερινή συμβολή πρωτοπόρων τμημάτων της εργατικής τάξης, της αγροτιάς, της νεολαίας, των επιστημόνων και της διανόησης, η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων - μαθητευομένων (μαθητές, φοιτητές, σπουδαστές) απέκτησε το δικαίωμα στην άσκηση και την άθληση.

Βασική φιλοσοφία - της κυβέρνησης, συνδικαλιστικών και μαζικών φορέων - ήταν πως η δράση στον τομέα της φυσικής αγωγής και του αθλητισμού, είναι κοινωνικά ωφέλιμη δραστηριότητα. Η πολιτική του ΚΚΣΕ και του σοβιετικού σοσιαλιστικού κράτους, στον τομέα της φυσικής αγωγής και του αθλητισμού, εξέφραζε τα (καθημερινά και μελλοντικά) συμφέροντα του σοβιετικού λαού. Είχε κοινωνικό περιεχόμενο, δηλαδή αξιοποιούνταν με στόχο την ανύψωση της ευημερίας του σοβιετικού λαού και την ανάπτυξη του σοσιαλιστικού τρόπου ζωής.

Στο βιβλίο του «Αθλητισμός, Πολιτική και Ιδεολογία» ο Πάβελ Στεποβόι - μεταξύ άλλων - αναφέρει: «Αυξάνει η σημασία της φυσικής αγωγής και του αθλητισμού σε σχέση με την επιστημονικοτεχνική επανάσταση για τη διατήρηση της κινητικής ενεργητικότητας, σαν μέσο διατήρησης της υγείας και της πρόληψης του πρόωρου γήρατος. Σαν μέσο ανάπτυξης των ιδιοτήτων που βοηθούν τους ανθρώπους να ζούνε και να εργάζονται στις νέες συνθήκες. Οι επιστήμονες και οι δημοσιολόγοι, εκφράζοντας και υπογραμμίζοντας την αυξανόμενη σημασία του αθλητισμού, τον αποκαλούν δικαιολογημένα "άλμα στο μέλλον"».

Κοινωνική αποστολή της φυσικής αγωγής και του αθλητισμού στο σοσιαλισμό είναι η διάπλαση του χαρακτήρα και το ατσάλωμα της υγείας του ανθρώπου. Γι' αυτό ήταν συνδεδεμένα με όλες τις πτυχές της κοινωνικής ζωής.

Στόχος του ΚΚΣΕ και του σοβιετικού κράτους ήταν οι εργαζόμενοι να αποκτήσουν υψηλό πολιτιστικό - τεχνικό επίπεδο, ώστε να γίνουν ακόμα πιο ικανοί να εξασφαλίσουν τελικά υψηλότερη παραγωγικότητα της κοινωνικής εργασίας και αφθονία αγαθών, αρκετών για την κατανομή σύμφωνα με τις ανάγκες. Σημαντική παράμετρος, στο δρόμο προς την υλοποίηση του στόχου, ήταν η φυσική αγωγή και ο αθλητισμός.

Καθοριστικό ρόλο, στην εφαρμογή της πολιτικής του ΚΚΣΕ, διαδραμάτισαν οι κοινωνικές οργανώσεις. Μαζικότερη ήταν φυσικά τα συνδικάτα, με περισσότερα από 134 εκατομ. μέλη. Το «σχολείο του κομμουνισμού», σύμφωνα με τον Λένιν, δε θα μπορούσε λοιπόν να υστερήσει ή να απουσιάσει από την προσπάθεια ανάπτυξης είτε σε επίπεδο μαζικής φυσικής αγωγής, είτε αθλητισμού.

Το Σύνταγμα εξασφάλιζε την υλικοτεχνική βάση. Ανέφερε πως οι αθλητικές εγκαταστάσεις, η κινητή περιουσία των κρατικών και κοινωνικών οργανώσεων, των κολχόζ, αποτελούν σοσιαλιστική ιδιοκτησία (άρθρο 10). Αυτή δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εκμετάλλευση ορισμένων στρωμάτων της κοινωνίας από άλλα. Η απόλυτη κυριαρχία της σοσιαλιστικής ιδιοκτησίας, οι παραπέρα βαθιοί κοινωνικοοικονομικοί μετασχηματισμοί, το πρόγραμμα των οποίων περιέχεται στα κομματικά και κρατικά ντοκουμέντα, αποτέλεσαν τη βάση της παραπέρα ανάπτυξης της φυσικής αγωγής και του αθλητισμού και της εξασφάλισής τους με εγκαταστάσεις και κινητή περιουσία.

Στις επιχειρήσεις, στις υπηρεσίες και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα οργανώνονταν γυμναστικές ασκήσεις και μεσολαβούσαν αθλητικά διαλείμματα, που υπολογίζονταν σαν τμήμα του εργάσιμου χρόνου. Υπήρχαν συνολικά 30 αθλητικές ομοσπονδίες των συνδικάτων (από 2 σε κάθε Σοβιετική Δημοκρατία) και δεκάδες άλλες συνδικαλιστικές αθλητικές ενώσεις. Οι οποίες ήταν οργανωμένες σε παν-κρατική κλίμακα, κατά κλάδο (σιδηροδρομικών, ιδρυμάτων προσφοράς υπηρεσιών, ιατρικών ιδρυμάτων, εσωτερικής και υπερπόντιας ναυτιλίας κλπ.).

Το 1982 στα συνδικάτα αθλούνταν πάνω από 42 εκατομ. άτομα, σε 29 εθελοντικούς αθλητικούς συλλόγους και σε πάνω από 126,5 χιλ. ομάδες σωματικής αγωγής και αθλητικές λέσχες. Ο αριθμός των αθλητών την περίοδο ανάμεσα στο 16ο (1979) και το 17ο (1982) συνέδριο των συνδικάτων αυξήθηκε κατά 9,2 εκατομ. Δημιουργήθηκαν πάνω από 10 χιλ. νέες ομάδες σωματικής αγωγής και αθλητισμού.

Τα συνδικάτα είχαν στη διάθεσή τους 35 χιλ. πολυποίκιλες αθλητικές εγκαταστάσεις και πάνω από 200 χιλ. στάδια, γήπεδα και αθλητικούς χώρους. Για το δυνάμωμα της υγείας των ανθρώπων και για τις ανάγκες του μαζικού αθλητισμού ξοδευόταν κάθε χρόνο το ένα τέταρτο του συνδικαλιστικού προϋπολογισμού. Για την περίοδο 1976 - 1980, το Κεντρικό Συμβούλιο των Συνδικάτων, είχε προϋπολογίσει να διατεθούν στην κατασκευή υλικοτεχνικής υποδομής 60 εκατομμύρια ρούβλια. Οι εθελοντικοί αθλητικοί σύλλογοι των συνδικάτων συμμετείχαν δραστήρια στην προετοιμασία και διεξαγωγή της 22ης Ολυμπιάδας του 1980.

Ορισμένα παραδείγματα, τεκμηριώνουν τα προγραφέντα. Την πενταετία 1972 - 1977, τα συνδικάτα ανέδειξαν περίπου 20.000 «μαστόρους του αθλητισμού», δηλαδή αθλητές υψηλού επιπέδου. Πολλοί από αυτούς αναδείχτηκαν εγχώριοι, πανευρωπαϊκοί, παγκόσμιοι και Ολυμπιακοί νικητές. Το Τμήμα Υγείας του Εργοστασίου Τρακτέρ του Μινσκ είναι ένα αθλητικό σύμπλεγμα το οποίο έχει: Στάδιο, Σπίτι φυσικής αγωγής, κολυμβητήριο, αίθουσα γυμναστικής, δεκάδες διάφορα γήπεδα. Σημαντικός θεσμός μαζικής φυσικής αγωγής ήταν ο πανενωσιακός αθλητικός διαγωνισμός για το έπαθλο της εφημερίδας «Ιζβέστια». Ο Ηρωας της Σοσιαλιστικής Δουλιάς, μέλος του Προεδρείου του Ανωτάτου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ, επικεφαλής συνεργείου οικοδομών, Ν. Ζλόμπιν, κάλεσε (μέσω της εφημερίδας «Ισβέστια») τον Απρίλη του 1982 να διοργανωθούν τοπικοί αγώνες με το σύνθημα «Ολο το συνεργείο στο στάδιο».

Στο κάλεσμα αυτό αποκρίθηκαν πολλές εργασιακές κολεκτίβες. Στην οργάνωσή τους συμμετείχαν ενεργά οι συνδικαλιστικές επιτροπές, τα συμβούλια των ομάδων φυσικής αγωγής, η διεύθυνση των επιχειρήσεων, οι κοινωνικές οργανώσεις, οι αθλητικές επιτροπές, ο Τύπος, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση. Αυτή η επιβλητική εκδήλωση του μαζικού αθλητισμού συνοδευόταν από την ανάπτυξη της υλικοτεχνικής του βάσης άμεσα στα συνεργεία, στις επιχειρήσεις, στους τόπους ανάπαυσης των εργαζομένων, στους τόπους διαμονής, καθώς και από την προετοιμασία κοινωνικών στελεχών.

Στην 2η Πανενωσιακή Σπαρτακιάδα της νεολαίας των πρωτοπόρων οικοδομικών επιχειρήσεων, πήραν μέρος περίπου 500 χιλιάδες νέοι και νέες. Η επιστήμη και η πρακτική επισημαίνουν την τεράστια παραγωγική απόδοση αυτών που ασχολούνται με τη φυσική αγωγή και τον αθλητισμό. Οσοι εφάρμοσαν τα αθλητικά μέτρα ατσαλώματος της υγείας, αρρωσταίνουν 3 - 4 φορές σπανιότερα. Οι ασθένειες στους αθλούμενους μειώνονται καμιά φορά κατά 42%.

Στο εργοστάσιο κατασκευής ατμομηχανών ντίζελ του Βοροσίλοβγκραντ δαπανήθηκαν μέσα σε εφτά χρόνια για την ανάπτυξη της φυσικής αγωγής και του αθλητισμού 1 εκατομ. 147,5 χιλ. ρούβλια. Οι απουσίες από τη δουλιά λόγω αρρώστιας την ίδια περίοδο μειώθηκαν κατά 12,2%, πράγμα που έδωσε τη δυνατότητα στο εργοστάσιο να εξοικονομήσει περίπου 6 εκατομ. ρούβλια. Στο εργοστάσιο ΒΕΦ της Ρίγας, στα τμήματα που εισήχθηκε η παραγωγική γυμναστική, αυξήθηκε κατά 3,3% η παραγωγικότητα της εργασίας.

Τα συνδικάτα έδιναν μεγάλη έμφαση και στην αθλητική δουλιά ανάμεσα στα παιδιά. Συνεχώς διεύρυναν, προγράμματα, εγκαταστάσεις, ανθρώπινο δυναμικό, ώστε οι νεαροί σοβιετικοί πολίτες να μεγαλώνουν - κατά το δυνατόν - αρτιότερα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο τέλος του '70, αρχές του '80 λειτουργούσαν περισσότερες από 2.660 παιδικές - νεανικές αθλητικές σχολές.

Παραπομπές:

1. «Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια»

2. «Αθλητισμός, πολιτική και ιδεολογία», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»

3. Αρχείο «Ριζοσπάστη»