Στην ανάγκη ελέγχου και αναβάθμισης των υφιστάμενων κατασκευών ως σημαντικό στοιχείο της αντισεισμικής προστασίας της χώρας, αναφέρθηκε ο Κοσμάς Στυλιανίδης, καθηγητής του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, μιλώντας στη σχετική ημερίδα που διοργάνωσε η ΚΟΘ του ΚΚΕ την Κυριακή 20 Γενάρη.

Οπως ανέφερε, η ενίσχυση - αναβάθμιση - αντικατάσταση, αποτελεί προσεισμική ενέργεια, προληπτικού χαρακτήρα, η οποία πρέπει να γίνει και είναι τεχνικά δυνατή σε μεγάλο βαθμό. Οικονομικά δεν είναι εφικτή για το σύνολο των κτιρίων, υπάρχει όμως περιθώριο επιλεκτικής διαχείρισης - ενίσχυσης. Και πρότεινε τη σύνταξη και υλοποίηση ενός προγράμματος μακράς πνοής (10 - 20 ετών). Μάλιστα, αναφέρθηκε στο κοντινό παράδειγμα της Κύπρου, όπου όλα τα σχολεία αξιολογήθηκαν, ορισμένα από αυτά αναβαθμίστηκαν στατικά, αλλά και εκσυγχρονίστηκαν.

Παρουσιάζοντας την «ακτινογραφία» των κτιριακών κατασκευών της χώρας, ο Κ. Στυλιανίδης, σημείωσε ότι υπάρχουν 3 κατηγορίες:

• Η κατηγορία των λεγομένων παλαιών κτιρίων που έχουν κατασκευαστεί έως το 1920 και είναι από πλινθοδομές και λιθοδομές, συνήθως με ξύλινα πατώματα, (ως περίπου 3 ορόφους).
• Η κατηγορία των κτιρίων του Μεσοπολέμου 1920 - 1940. Περίοδος που σιγά - σιγά η παλαιά τεχνολογία αντικαθίσταται από κατασκευές από οπλισμένο σκυρόδεμα (5-7 ορόφους).
• Η κατηγορία των κτιρίων μετά το 1950. Πρακτικά μηδενίστηκαν τα κτίρια από πλινθοδομές και όλα τα κτίρια γίνονται από οπλισμένο σκυρόδεμα (ως 12 ορόφους και κατ' εξαίρεση περισσότερους).

Από στοιχεία της ΕΣΥΕ που αφορούν όλα τα είδη των κτιρίων και όλη την Ελλάδα, προκύπτει ότι:

• Το 32% των δημοσίων κτιρίων κατασκευάστηκε μετά το 1985 (οπότε είχαμε αναβάθμιση του αντισεισμικού κανονισμού), έναντι 19% του συνόλου των κτιρίων της χώρας.
• Κατασκευασμένα ως το 1959 είναι το 33%.
• Μεταξύ 1960 - 1984 είναι το 47%. Μεταξύ 1985 - 1994 είναι το 13%.
• Μεταξύ 1995 - 2002 είναι το 6%. Αγνωστη κατηγορία είναι το 1%.

Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τα δημόσια κτίρια: Το 29% είναι κατασκευασμένα μέχρι το 1959. Το 36% από το 1960 ως το 1984. Μετά το 1985, που είναι μια ημερομηνία σταθμός για το επίπεδο των αντισεισμικών κατασκευών στην Ελλάδα, διαδοχικά κατασκευάστηκαν: Από το 1985 - 1994 το 22%, από το 1995 - 2002 το 10%. Υπάρχει και μια άγνωστη κατηγορία 3%.

Τα δημόσια κτίρια από τοιχοποιία είναι 34%, ενώ από σκυρόδεμα το 65%. Εναντι της μέσης ελληνικής κατασκευής που είναι περίπου ισοδύναμη δηλαδή τοιχοποιία 48% και σκυρόδεμα 47%. Γενικά, τα κτίρια από τοιχοποιία είναι περισσότερο τρωτά από ό,τι τα κτίρια από σκυρόδεμα.

Μέχρι το 1959 δεν υπήρχε αντισεισμικός κανονισμός. Εξαίρεση αποτέλεσαν λίγες περιοχές όπου θεσπίστηκαν ειδικοί κανόνες μετά από καταστροφικούς σεισμούς. Μεταξύ 1959 και 1985, ίσχυσε ο πρώτος ελληνικός αντισεισμικός κανονισμός. Εισήγαγε την έννοια του αντισεισμικού τοιχώματος. Σήμερα θεωρείται επιστημονικά παρωχημένος, έκανε όμως ως ένα βαθμό τη δουλιά του.

Μετά το 1985, ισχύει η νέα γενιά κανονισμών (με αλλεπάλληλες τροποποιήσεις και αναμορφώσεις). Ο σημερινός κανονισμός θεωρείται ιδιαίτερα σύγχρονος. Και με τις αναμορφώσεις που έχουν γίνει προβλέπεται αυξημένη σεισμικότητα σε ορισμένες περιοχές της χώρας.

Με βάση τα παραπάνω στοιχεία αντιλαμβάνεται ο καθένας τη σημασία που αποκτά η γνώση της τρωτότητας των υφιστάμενων κατασκευών.

Πρόκειται για προσεισμική ενέργεια, προληπτικού χαρακτήρα.

Η αναβάθμιση του δομικού αποθέματος, άρα και η μείωση της σεισμικής διακινδύνευσης, μπορεί να γίνει με δύο τρόπους:

Με τη βαθμιαία αντικατάσταση των παλιών κατασκευών με νέες, «αντισεισμικές» (ετήσιος ρυθμός 1-2%). Πρόκειται για αργό, «φυσικό» θάνατο. Δεν παράγει θεαματικά αποτελέσματα, είναι όμως ανεκτού κόστους καθώς διαβαθμίζεται σε μεγάλο χρονικό διάστημα. Δημιουργεί κινδύνους για ανθρώπινες ζωές.

Με την προσεισμική επέμβαση σε ήδη υφιστάμενες κατασκευές. Ο δεύτερος τρόπος είναι σε θέση να αναβαθμίσει σχετικά γρήγορα το δομικό πλούτο, για την πλήρη όμως εφαρμογή του απαιτούνται τεράστια κονδύλια. Μια επιλεκτική όμως επέμβαση αποτελεί κατά τα φαινόμενα βιώσιμη λύση. Προς αυτήν την κατεύθυνση οδηγούνται οι σύγχρονες κοινωνίες.

Αυτή την περίοδο ολοκληρώνεται η δημιουργία ΚΑΝονισμού ΕΠΕμβάσεων (ΚΑΝΕΠΕ). Μια διεθνώς πρωτοποριακή προσπάθεια, που αναμένεται να καλύψει ένα σοβαρό κενό στη διαδικασία αναβάθμισης του κτιριακού δυναμικού.

Από την άνοιξη του 2001 το ΥΠΕΧΩΔΕ έχει δώσει εντολή για την εκτέλεση της πρώτης φάσης του προσεισμικού ελέγχου κτιρίων δημόσιας και κοινωφελούς χρήσης.

Οι τρεις φάσεις του προσεισμικού ελέγχου είναι:

Ταχύς οπτικός έλεγχος, όπου τα αξιολογώ, τα βαθμολογώ και τα κατατάσσω σε προτεραιότητες. Ως σήμερα, στην Ελλάδα, έχουν γίνει μόνο οπτικοί πρωτοβάθμιοι έλεγχοι για την κατάταξη.

Προσεγγιστική αποτίμηση της σεισμικής ικανότητας. Εκτελείται επί εκείνων των κτιρίων που απέκτησαν προτεραιότητα από το προηγούμενο βήμα. Αυτή η φάση έχει περισσότερο κόστος, απαιτεί περισσότερο χρόνο και πρέπει να πάει σε μεγαλύτερο βάθος.

Η τρίτη φάση αφορά τη μελέτη αποκατάστασης.

Το κυριότερο πρόγραμμα προσεισμικού ελέγχου που υλοποιείται είναι του ΟΑΣΠ που άρχισε το 2001. Στόχος να ελεγχθούν περίπου 80.000 κτίρια δημόσιας και κοινωφελούς χρήσης. Αναφέρεται σε πρωτοβάθμιο ταχύ οπτικό έλεγχο. Μέχρι σήμερα τα στοιχεία είναι για 5.000 κτίρια. Εχει γίνει κατάταξη σε τρεις κατηγορίες προτεραιότητας περαιτέρω ελέγχου. Οι προτεραιότητες αυτές θα κοινοποιηθούν στους αρμόδιους φορείς (ιδιοκτήτες και χρήστες).

Το πρόγραμμα πηγαίνει αργά. Δε διατίθενται ειδικοί πόροι. Οι έλεγχοι γίνονται από δημοσίους υπαλλήλους Μηχανικούς, οι οποίοι παράλληλα ασκούν και τα λοιπά καθήκοντά τους. Οι περιφερειακές διοικήσεις δεν πήραν το πρόγραμμα στα σοβαρά, δεν το πίστεψαν. Ο ΟΑΣΠ δεν έχει αρμοδιότητα να επιβάλει την επιτάχυνση του προγράμματος. Επιπλέον δεν έχει πόρους για να χρηματοδοτήσει τις απαιτούμενες μελλοντικές δράσεις (μελέτες και παρεμβάσεις).

Το πρόγραμμα του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων άρχισε το 2004 και συνεχίζεται. Στόχος περίπου 20.000 σχολικά κτίρια. Εχει χωριστεί σε 3 φάσεις. Η πρώτη φάση αναφέρεται στον πρωτοβάθμιο ταχύ οπτικό έλεγχο όλων των προ του 1959 μονάδων (περίπου 5.000 κτίρια) και ολοκληρώνεται τώρα με τους 11 τελευταίους νομούς της χώρας. Θα ακολουθήσει ο πρωτοβάθμιος ταχύς οπτικός έλεγχος των μονάδων μεταξύ 1959 - 1985. Παράλληλα, διαμορφώνονται τα κριτήρια επιλογής των κτιρίων που θα υποστούν δευτεροβάθμιο έλεγχο καθώς και το αντικείμενο αυτού του ελέγχου.

Αποφασίστηκε και εκτελείται η επιλεκτική επέμβαση σε 250 σχολεία που εμφανώς είχαν ανάγκη (από απλή αντικατάσταση επιχρισμάτων μέχρι σοβαρές ενισχύσεις, ακόμη και αντικαταστάσεις μονάδων).

Πρόγραμμα του υπουργείου Υγείας άρχισε το 2006 και συνεχίζεται. Στόχος: 22 νοσοκομεία της χώρας (13 Αττική, 3 Θεσ/νίκη, από 1 σε Πάτρα, Φλώρινα, Κομοτηνή, Ληξούρι, Μυτιλήνη, Ηράκλειο). Αναφέρεται σε προχωρημένο πρωτοβάθμιο ταχύ οπτικό έλεγχο των μονάδων, με στοιχεία δευτεροβάθμιου, συνοδευόμενο από προτάσεις επεμβάσεων.

Οπως είπε ο Κ. Στυλιανίδης δεν είναι γνωστά τα κριτήρια επιλογής των συγκεκριμένων μονάδων έναντι άλλων, αν έχει ολοκληρωθεί ο έλεγχος, αν σχεδιάζεται διεύρυνση του αντικειμένου.