Του Μιχαήλ Σολόχοφ
Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»
Η μοίρα ενός ανθρώπου γράφτηκε στα 1957 και αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα «κατηγορώ» ενάντια στο ναζισμό και την καταπίεση των αιχμάλωτων λαών από τα χιτλερικά κτήνη.
Ο Μ. Σολόχοφ έχει βραβευτεί με το βραβείο Στάλιν (1928), το βραβείο Λένιν (1955) και το βραβείο Νόμπελ (1965), ενώ έχει μεταφραστεί σε πάνω από εβδομήντα γλώσσες.
Με το ξέσπασμα του πολέμου τον Ιούλη του 1941, ο συγγραφέας εντάσσεται στις γραμμές του Κόκκινου Στρατού με το βαθμό του κομισαρίου συντάγματος για να λάβει μέρος στις φονικότερες μάχες. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο μέτωπο, η μητέρα του σκοτώνεται από μια βόμβα που γκρέμισε συθέμελα το σπίτι του στη Βεσένσκαγια του Ντον.
Τούτες οι ατέλειωτες και πικρές εμπειρίες αποτελούν το υλικό του βιβλίου, το οποίο παρουσιάζει με αδρές γραμμές την ακατάβλητη ηθική δύναμη ενός απλού Σοβιετικού ανθρώπου, που σήκωσε στις πλάτες του το βάρος του πολέμου, και της πάλης για την ανόρθωση του κόσμου που γλίτωσε από το φασισμό.
Ο Αντρέι Σοκόλοφ, κεντρικός ήρωας του έργου, διηγείται την ιστορία του σε έναν άλλο Σοβιετικό πολίτη που συναντά τυχαία μετά το τέλος του πολέμου.
Οι εμπειρίες του φρικτές, η ζωή του ρημαγμένη οριστικά. Μέσα από την απλή, αλλά τόσο ζωντανή κι ανθρώπινη διήγηση, ο αναγνώστης γίνεται μάρτυρας της φρικτής πορείας. Μια διήγηση, που δεν είναι καθόλου μίζερη ή μελοδραματική, όπως ίσως θα περίμενε κάποιος εξαιτίας του θέματός της. Απεναντίας, η αμεσότητα και η ζεστασιά του τραγικού αφηγητή μάς δίνει την εντύπωση ότι ακούμε έναν παλιό φίλο που ξέρει να μιλά για τα βάσανά του περήφανα χωρίς να ζητιανεύει οίκτο και παρηγοριά...
Η οικογένεια του ήρωα σκοτώνεται από μια βόμβα που χτυπά το σπίτι του - όπως ακριβώς και του ίδιου του συγγραφέα - ο ίδιος αιχμαλωτίζεται και βασανίζεται στα χιτλερικά κολαστήρια επί χρόνια, ενώ στο τέλος του πολέμου, αφού επιτέλους έχει απελευθερωθεί, μαθαίνει πως το μοναδικό μέλος της οικογένειάς του που είχε γλιτώσει, η μοναδική του ίσως αφορμή για να συνεχίσει να ζει, είναι επίσης νεκρό. Ο γιος του, που συνυπηρετούσε μαζί του στο μέτωπο, σκοτώνεται κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Βερολίνου, όταν ο πόλεμος πια έφτανε στο τέλος του.
Πόσο φρικτά είναι πράγματι όλα αυτά, αλλά αλίμονο, σε πόσα εκατομμύρια ανθρώπους έχουν συμβεί και - ακόμα πιο σοβαρό - πόσο ατάραχα τα αντιμετωπίζει η πλειονότητα των ανθρώπων, όταν τα ακούει από την τηλεόραση μεταξύ ποδοσφαίρου και σίριαλ...
Το σημαντικότερο όμως μήνυμα του έργου δεν είναι η επίθεση στις χιτλερικές φρικαλεότητες, ούτε η αποστροφή για τον πόλεμο, αλλά το φανέρωμα της αστείρευτης δύναμης του αγωνιζόμενου ανθρώπου, μιας δύναμης που ίσως ούτε καν την υποψιάζεται μέχρι οι περιστάσεις να τον καλέσουν να υπερασπιστεί τις κατακτήσεις και τα ιδανικά του...
Μετά το τέλος του πολέμου, ο ήρωάς μας γυρίζει ολομόναχος στα μέρη του. Τίποτα δεν υπάρχει γι' αυτόν. Η οικογένεια του διαλυμένη, η υγεία του κατεστραμμένη, η πατρίδα του στο χείλος της διάλυσης από τα δεινά του πολέμου.
Ωστόσο η ζωή πάντα βρίσκει από κάπου να πιαστεί...
Τυχαία ο Αντρέι συναντά ένα μικρό αγόρι στο χώρο της δουλειάς του. Ορφανό κι αυτό χωρίς κανέναν στον κόσμο, περιπλανιέται τυχαία όπου βρει και τα βήματά του το φέρνουν στον καινούριο του πατέρα...
Ο ήρωας μόλις μαθαίνει την ιστορία του μικρού αποφασίζει να τον πάρει κοντά του. Εβρισκε λοιπόν ξανά δύναμη, τη δύναμη να εργαστεί για ν' αναστήσει ένα ορφανό παιδί και να χτίσει την πατρίδα του από την αρχή. Την ίδια αξιοθαύμαστη δύναμη και αυτοθυσία που έδειξε ολόκληρος ο σοβιετικός λαός κατά τη διάρκεια του πολέμου και μετά από αυτόν...
Αυτό είναι το πιο σημαντικό και συνάμα το πιο επίκαιρο μήνυμα του έργου...
Ο μόνος σοβαρός εχθρός είναι ο φόβος, η αδράνεια, η παραίτηση...
Η μόνη ρεαλιστική ελπίδα είναι η απίστευτη δύναμη του απλού καθημερινού ανθρώπου που δεν ξέρει να υποχωρεί ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες, ακόμα κι όταν έχει απομείνει ολότελα μόνος.
Δύο ορφανοί, δύο κόκκοι άμμου που τους σκόρπισε η καταιγίδα του πολέμου...
Τι τους ετοίμαζε, άραγε, το μέλλον...