Κ. ΜΑΡΞ: ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία
Παρασκευή 22 Σεπτέμβρη 2000

Ο «Εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία» είναι έργο ωριμότητας από πολλές απόψεις και πλευρές. Είναι έργο ωρίμανσης του συγγραφέα του που έχει ήδη πίσω του δύο δεκαετίες πολιτικής, επιστημονικής και συγγραφικής δραστηριότητας που του έχουν επιτρέψει να διευρύνει τις εμπειρίες του και να ξεκαθαρίσει το βλέμμα του μέσα από τις ιδέες, αλλά και τις αυταπάτες μιας εποχής. Είναι επίσης έργο ωρίμανσης μιας ολόκληρης ιστορικής περιόδου: Σήμερα, ξέρουμε ότι η περίοδος αυτή είναι εκείνη της τελευταίας προετοιμασίας ενός βήματος που σε λίγο θα είναι πραγματικότητα - του περάσματος στον ιμπεριαλισμό, στην κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου.

Συλλογή συνόλου ομιλιών στο Γενικό Συμβούλιο της Διεθνούς Ενωσης των Εργαζομένων, ο «Εμφύλιος Πόλεμος...» ασχολείται με το πολύπλοκο σκηνικό που οδήγησε στην πτώση της Β Αυτοκρατορίας. Η πτώση αυτή, σε διάκριση με την άνοδο, σημαδεύτηκε από διεθνή πολιτικά γεγονότα μεγάλης εμβέλειας και σοβαρότατων συνεπειών - συγκεκριμένα τον Γαλλογερμανικό Πόλεμο του 1870-71, που οδήγησε, μεταξύ άλλων, στη δημιουργία της ενιαίας Γερμανίας.

Από αυτή την άποψη, ο «Εμφύλιος Πόλεμος...», αποτελεί ένα μεγαλόπνευστο πίνακα των διπλωματικών συνθηκών της εποχής, δείχνοντας μια συστηματική ενασχόληση με αυτά, αλλά και μια εποχή εντελώς διαφορετική από τη δική μας: Ο ιμπεριαλισμός ακόμη απέχει και, έτσι, ο Μαρξ δεν μπορεί ακόμη να φανταστεί μια Ευρώπη όπου η στέρεη βάση της αντεπανάστασης βρίσκεται όχι στην Ανατολή, αλλά στη Δύση. Σε 10 χρόνια, θα γίνει το Συνέδριο του Βερολίνου όπου η βρετανική επιβολή θα είναι πλήρης. Ο Ενγκελς, που θα ζήσει ως το 1895, θα έχει την ευκαιρία να δει λίγο περισσότερα και να τα γράψει σε νεότερες εκδόσεις του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου».

Ο «Εμφύλιος Πόλεμος...» αποτελεί έργο ωρίμανσης και από το ότι ασχολείται σε βάθος με το σημαντικότερο γεγονός της ζωής του Κ. Μαρξ: Με την Παρισινή Κομμούνα. Στις σελίδες του, φαίνεται, σε όλη της την έκταση, εκείνο που πολλοί σύγχρονοι παρατηρητές καθόλου δεν κατάλαβαν: Οτι η Κομμούνα υπήρξε-στις 72 ημέρες που έζησε- μια κυβέρνηση της εργατικής τάξης. Η αστική τάξη της Γαλλίας, όμως, το κατάλαβε πολύ πολύ καλά και, ασφαλώς, αυτό εξηγεί και την άγρια απόφασή της να την εξοντώσει. Η διαπίστωση αυτή αποτελεί μια σαφή προειδοποίηση τόσο για τον Κ. Μαρξ, όσο και για τον Φρ. Ενγκελς. Ακόμη περισσότερο: Στο βιβλίο, βλέπουμε και την εκστρατεία της γαλλικής κυβέρνησης για την εξόντωση της Α` Διεθνούς σε παγκόσμια κλίμακα. Σήμερα, ξέρουμε ότι η εκστρατεία αυτή δεν έμεινε χωρίς αποτέλεσμα και αυτό, ασφαλώς, αποτέλεσε και άλλη μια προειδοποίηση για τους Μαρξ και Ενγκελς. Τι θα έλεγαν, αλήθεια, αν μπορούσαν να δουν όσα ακολούθησαν;!...

Το βιβλίο έχει αξία και από μια άλλη -πολύ πιο σύγχρονη - πλευρά. Δείχνει την τοποθέτηση αλλά και την κριτική του Μαρξ απέναντι στην Κομμούνα του Παρισιού. Η κριτική αυτή, αλλά και η γενική συμπεριφορά του Μαρξ απέναντι στην Κομμούνα δε συνάδουν καθόλου, αντίθετα, αντιπαρατίθενται διαμετρικά με την εικόνα ενός Μαρξ που θα εισέπραττε άκοπα κάποια χειροκροτήματα ενός αστικού ή αστικοποιημένου κοινού, όπως θέλουν να μας τον παρουσιάσουν σήμερα τα «προσαρμοσμένα» στοιχεία. Ετσι, το βιβλίο έχει και μια άλλη αξία: Ο αναγνώστης του μαθαίνει και στοιχεία που, κατά κανόνα, αποσιωπούνται στεγανά.


Θανάσης ΠΑΠΑΡΗΓΑΣ