«Ουκ εν τω πολλώ το ευ», έλεγαν οι αρχαίοι, αλλά εκείνοι δεν είχαν μουσεία που να «ασφυκτιούν», όπως συμβαίνει με το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το μεγαλύτερο της χώρας και το σημαντικότερο του είδους του στον κόσμο. Ούτε είχαν βέβαια και μουσειολογικά διλήμματα για τον προσανατολισμό των σύγχρονων μουσείων, δηλαδή την εμπορευματική ή μη χρήση και λειτουργία τους.

Μπορεί το ζήτημα της υπόγειας επέκτασης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου - κάτω από την πλατεία που βρίσκεται μπροστά του και προς την Πατησίων - να ταλανίζει εδώ και τουλάχιστον δέκα χρόνια τις αρμόδιες υπηρεσίες, αλλά μόλις προχτές το Συμβούλιο Μουσείων του υπουργείου Πολιτισμού ενέκρινε τις προδιαγραφές για το κτιριολογικό πρόγραμμα αυτής της επέκτασης. Επεται διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, σειρά μελετών, δημοπρατήσεις και μια ολόκληρη διαδικασία που δεν αφήνει και πολλά περιθώρια αισιοδοξίας για το πόσο ακόμη χρόνο θα πάρει μέχρι την ολοκλήρωσή του.

Καταρχήν το πρόβλημα: Το σημερινό ιστορικό κτίριο του μουσείου είναι συνολικής έκτασης 16.239 τ.μ., εκ των οποίων τα 8.752 τ.μ. είναι οι εκθεσιακοί χώροι για τις μόνιμες συλλογές και άλλα 443 τ.μ. για τις περιοδικές εκθέσεις. Αν αναλογιστεί κανείς ότι αυτοί οι χώροι προσπαθούν να φιλοξενήσουν τα σπαράγματα του αρχαιοελληνικού πολιτισμού από τη νεολιθική εποχή μέχρι την ύστερη αρχαιότητα, είναι φανερό πως πρόκειται για «στρίμωγμα». Τα δε εργαστήρια συντήρησης μαζί με τις αποθήκες για συνολικά 178.000 αρχαία αντικείμενα είναι μόλις 3.900 τ.μ. Δε διαθέτει χώρους εκδηλώσεων και επαρκείς χώρους για τους εργαζόμενους.

Η πρόταση της επιτροπής που συστάθηκε γι' αυτό θέμα είναι υπόγεια επέκταση σε δύο επίπεδα. Το πρώτο, συνολικού εμβαδού 11.950 τ.μ., θα φιλοξενήσει όλη την έκθεση των προϊστορικών αρχαιοτήτων, εργαστήρια, υποδομή για το προσωπικό, αλλά και εστιατόριο και καφέ, αμφιθέατρο και χώρο για «δεξιώσεις», πολύ μεγαλύτερο πωλητήριο κ.ά. Το δεύτερο επίπεδο (12.000 τ.μ.) θα είναι πάρκινγκ.

Ολα αυτά θα ήταν μόνο εντυπωσιακά, αν επρόκειτο για υποδομή που θα είχε στο επίκεντρό της τα εκθέματα και τον παιδευτικό ρόλο τους για το λαό. Αλλά όταν το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο εκλαμβάνεται ως «ατμομηχανή που θα φέρνει λεφτά γιατί τα κοινοτικά κονδύλια τελειώνουν» («πέφτοντας» η πρόταση για μεγαλύτερο πωλητήριο), τότε τα πράγματα γίνονται επικίνδυνα. Πολύ περισσότερο που δεν πρόκειται για μεμονωμένη άποψη, αλλά για συγκεκριμένη πολιτική επιλογή (που ξεκίνησε επί ΠΑΣΟΚ και συνεχίζεται και σήμερα) για ουσιαστική παραχώρηση των μουσείων στους «χορηγούς» και τους λοιπούς «ευεργέτες». Για στρατηγική μετατροπής των μουσείων σε «επιχειρήσεις» που θα επιδίδονται σε κάθε είδους δραστηριότητες ώστε να επιβιώσουν. Και αυτό, κάθε άλλο παρά σε «σχεδιασμό για τους πολίτες» παραπέμπει...