Οικονομική ασφυξία, ανυπαρξία κτιριακών υποδομών, απαξίωση χρόνων, διαρκής αγώνας για να ...υπάρξουν. Είναι στοιχεία που συνθέτουν το γκρίζο «σκηνικό», μέσα στο οποίο καλούνται να λειτουργήσουν τα ορχηστρικά σύνολα της χώρας. Εκείνα, που επιμένουν να υπηρετούν την αληθινή μουσική δημιουργία σε αντίξοες συνθήκες, καθώς συνεχίζουν να βρίσκονται αντιμέτωπα με την απαξιωτική πολιτική του ΥΠΠΟ, που εδώ και δεκαετίες επιμένει να μη δίνει λύση σε στοιχειώδη για τη λειτουργία τους προβλήματα, ενώ την ίδια στιγμή το κράτος ενισχύει προκλητικά με εκατομμύρια ευρώ πανηγύρια αποχαύνωσης και εμπορευματοποίησης, αλλά και ισχυρούς επιχειρηματικούς ομίλους που δεσπόζουν στο χώρο - πάντα με δημόσιο χρήμα. Η δυσχερέστατη κατάσταση που αντιμετωπίζουν οι συμφωνικές μας ορχήστρες, είναι αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών που επί δεκαετίες φανερώνουν την απαξίωση του κράτους απέναντι στη σοβαρή μουσική, παλιότερη και σύγχρονη, ενώ οδηγούν τις ίδιες τις ορχήστρες σε αποσύνθεση. Μουσικοί οργανισμοί που απηχούν αξίες, οράματα, πολιτισμό συνθλίβονται ολοένα και περισσότερο στις συμπληγάδες μιας αντιλαϊκής πολιτικής που κατά τ' άλλα επιδοτεί όποια «πολιτιστική» ευτέλεια και τον πολιτισμό για λίγους. Το τελευταίο διάστημα γίναμε μάρτυρες της έκρηξης του συνθέτη και καλλιτεχνικού διευθυντή της Κρατικής Ορχήστρας Ελληνικής Μουσικής, Σταύρου Ξαρχάκου, για τη στάση του ΥΠΠΟ και γενικότερα του κράτους απέναντι στα δραματικά προβλήματα της ΚΟΕΜ, που βρίσκεται προ των πυλών διάλυσής της. Ο δημιουργός που έχει διατελέσει βουλευτής και ευρωβουλευτής της ΝΔ μίλησε για «πολιτικό πρόβλημα» και κατήγγειλε την ασφυξία που μαστίζει την πολιτιστική μας ζωή.

«Για πόσο θα χορεύουμε το χορό του Ζαλόγγου ή θα κάνουμε γιουρούσια;» είχε αναρωτηθεί πριν από καιρό ο διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, Βύρων Φιδετζής, αναφερόμενος στο μείζον πρόβλημα της ορχήστρας, το κτιριακό, για το οποίο η κυβέρνηση συνεχίζει να κωφεύει και να αφήνει άστεγη τη σπουδαιότερη ελληνική συμφωνική ορχήστρα. «Δεν είναι δυνατόν, η πρώτη ορχήστρα του τόπου μας να μην έχει μια αίθουσα...». «Εάν δε βρεθεί σύντομα λύση οι προσπάθειες όλων (ορχήστρας, μαέστρων, σολίστ κ.ά.) είναι καταδικασμένες εξ ορισμού να μη φθάνουν ποτέ στο αποτέλεσμα που είναι και επιθυμητό και εφικτό...», είναι κάποιες από τις φωνές αγωνίας διευθυντή και μουσικών. Παρότι η ΚΟΑ διαθέτει αξιόλογο καλλιτεχνικό δυναμικό, φιλόδοξα σχέδια και διάθεση, το στεγαστικό πρόβλημα μπαίνει τροχοπέδη στη λειτουργία και τη μεγαλύτερη αξιοποίησή της. Κι αν οι συναυλίες της φιλοξενούνται άλλοτε στο καλοπροικισμένο Μέγαρο Μουσικής, άλλοτε στο Μουσείο Μπενάκη ή στην Εθνική Πινακοθήκη, το «ποτήρι ξεχειλίζει» συχνά στη φάση των δοκιμών της ορχήστρας. Οι κατά καιρούς δεσμεύσεις για τη στέγαση της ΚΟΑ στη μεγάλη αίθουσα που υπάρχει στο υπόγειο του Ωδείου Αθηνών, η οποία θα μπορούσε να δώσει λύση στο πρόβλημα παρέμειναν μετέωρες. Δεν είναι μόνο, λοιπόν, ότι στο 2008, μετά από 100 και πλέον χρόνια ζωής της, δεν έχει φροντίσει το κράτος να παρέχει στην ΚΟΑ τη δική της στέγη για να παρουσιάζει το πρόγραμμά της, αλλά και το ότι παραμένει χωρίς έναν κατάλληλο χώρο που θα της επέτρεπε να ασκείται, δίχως τα κάθε λογής εμπόδια που συχνά - πυκνά μπαίνουν μπροστά της, τα οποία μάλιστα έχουν οδηγήσει ακόμη και σε ακυρώσεις προγραμματισμένων συναυλιών της. Να θυμηθούμε - ένα από τα τελευταία κρούσματα - τη ματαίωση για «τεχνικούς λόγους» της προγραμματισμένης για 4/4 συναυλίας της ΚΟΑ, στο πλαίσιο του 4ου κύκλου Ελληνικών Μουσικών Γιορτών; Χαρακτηριστικά είναι τα όσα διευκρίνιζαν με ανακοίνωσή τους γι' αυτή τη ματαίωση οι μουσικοί της ΚΟΑ: «Είχαμε προετοιμαστεί όλη την εβδομάδα κατάλληλα και άρτια. Τεχνικοί λόγοι, που δεν επέτρεψαν την έγκαιρη προετοιμασία της αίθουσας ("Αλ. Τριάντη") ώστε να πραγματοποιηθεί απρόσκοπτα η γενική μας δοκιμή το πρωί της ίδιας ημέρας, είναι αυτοί που κατέστησαν και την πραγματοποίηση της συναυλίας αδύνατη... Σε καθημερινή βάση πραγματοποιούμε τις δοκιμές μας σε χώρους που δεν είναι κατασκευασμένοι με τέτοιες προδιαγραφές (δηλαδή να πραγματοποιούνται δοκιμές συμφωνικής ορχήστρας), προσπαθούμε πάντα να αποδώσουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα υπό τις αντίξοες αυτές συνθήκες...».

Μέσα σ' αυτές τις συνθήκες, η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟ, χωρίς αιδώ, προσπαθεί ν' αξιοποιήσει προς όφελός της ακόμη και την απόκτηση μιας αίθουσας δοκιμών για ένα από τα μεγαλύτερα συμφωνικά σύνολα της χώρας μας. Το ζήσαμε τον περασμένο Νοέμβρη με τις θριαμβολογίες του Μ. Λιάπη, επειδή η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης (ΚΟΘ), μετά από σαράντα οκτώ χρόνια περιπλάνησης σε διάφορους χώρους της πόλης, απέκτησε επιτέλους τη δική της αίθουσα δοκιμών στο πρώην κινηματοθέατρο «Παλλάς». Επιδίωξε πολιτικά οφέλη για κάτι αυτονόητο, που θα έπρεπε να είναι λυμένο εδώ και δεκαετίες και για το οποίο ευθύνεται η πολιτική των κυβερνήσεων ΝΔ και ΠΑΣΟΚ.

Σε πνιγηρές συνθήκες καλείται να λειτουργήσει η Ορχήστρα των Χρωμάτων - απτή πραγμάτωση του οράματος του ιδρυτή της Μάνου Χατζιδάκι. Κυβέρνηση και πολιτευτές, που κατά τ' άλλα δηλώνουν την εκτίμησή τους στο έργο του μεγάλου μας συνθέτη, έχουν καταδικάσει το πνευματικό του «παιδί» σε οικονομική δυσπραγία και ανασφάλεια. Παρότι η ορχήστρα έχει έμπρακτα αποδείξει το σημαντικό ρόλο της στη μουσική ζωή του τόπου μας, μ' ένα ρεπερτόριο έξω από τυποποιημένα πρότυπα που αναδεικνύονται άγνωστα μουσικά αριστουργήματα του 20ού αιώνα, ελληνικά και ξένα, η πολιτεία τής στερεί τη δυνατότητα να επιλύσει ακόμη και τα αυτονόητα, όπως είναι η πληρωμή των μουσικών της, οι οποίοι και φέτος ήταν απλήρωτοι επί εξάμηνο. Κατάσταση, δυστυχώς, γνώριμη για την ορχήστρα, η οποία πριν δύο χρόνια είχε βρεθεί αντιμέτωπη ακόμη και με τον κίνδυνο αναστολής της λειτουργίας της. Τον περασμένο Ιούνη, για μια ακόμη φορά, οι άνθρωποί της, αλλά και προσωπικότητες της πολιτιστικής ζωής, αναγκάστηκαν να ζητήσουν από την κυβέρνηση να επιδοτήσει την ορχήστρα, να κάνει δηλαδή ό,τι υποχρεούται από το νόμο. «Η Ορχήστρα των Χρωμάτων πρέπει να ζήσει, αξίζει να ζήσει. Είναι πολιτισμός, αντίδοτο για τα σκουπίδια που μας πλημμυρίζουν», είχε τονίσει ο συνθέτης - πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Μουσουργών, Θόδωρος Αντωνίου, καθώς οι μεγάλες, χρόνιες καθυστερήσεις στην επιχορήγησή της είχαν επιφέρει, για μια ακόμη φορά, δυσβάσταχτες καθυστερήσεις στους μισθούς και αδυναμία έγκαιρου καλλιτεχνικού προγραμματισμού, αλλά και πρόστιμα προς την ορχήστρα για οφειλές σε ΙΚΑ, τράπεζες κ.ά. Να υπενθυμίσουμε ότι ο πρόεδρος του ΔΣ διώκεται δικαστικά για παλιό χρέος της ορχήστρας σε τράπεζα, μετά από δανεισμό της για πληρωμή ανελαστικών δαπανών, την ίδια στιγμή που ο μεγάλος οφειλέτης είναι το κράτος! Πάντως, οι κατεξοχήν «χρηματοδότες» της ορχήστρας που «παίζει περισσότερα ελληνικά έργα απ' ό,τι όλες οι άλλες ορχήστρες μαζί», δεν είναι άλλοι από τους ίδιους τους μουσικούς της, που συνεχίζουν απλήρωτοι να κάνουν έργο, να υπηρετούν οράματα. Μετά το θόρυβο και αφού είχαν εξαντληθεί και τα τελευταία αποθέματα της αντοχής τους, οι μουσικοί έμαθαν ότι το αυτονόητο - οι αμοιβές τους δηλαδή - θα τους αποδοθούν τμηματικά. Οι ίδιοι πάντως, γνωρίζοντας «ότι θα επακολουθήσει ξανά μεγάλη περίοδος "ξηρασίας" και αγωνιώδους αναμονής», έχουν ζητήσει από την κυβέρνηση «να εφαρμόσει το νόμο και να "περάσει" την ετήσια επιχορήγηση της Ορχήστρας στον τακτικό προϋπολογισμό του ΥΠΠΟ».

Η παραίτηση του Διοικητικού Συμβουλίου (Ιωάννης Παπαδάκης, Μένης Κουμανταρέας, Ανταίος Χρυσοστομίδης) της Κρατικής Ορχήστρας Ελληνικής Μουσικής (ΚΟΕΜ) που ίδρυσε ο Σταύρος Ξαρχάκος και η επικείμενη αγωγή τους κατά του υπουργού Πολιτισμού είναι οι δύο τελευταίες πράξεις του «προαναγγελθέντος θανάτου» της ορχήστρας, που ανέστειλε τη λειτουργία της.

Σε επιστολή, που υπογράφει ο πρόεδρος Ιωάννης Παπαδάκης επιρρίπτει στον υπουργό Πολιτισμού την ευθύνη για το οικονομικό αδιέξοδο της ορχήστρας. «Αναγκαζόμαστε να πάρουμε αυτή την απόφαση διότι, με τις πράξεις και τις ενέργειές σας, εσείς ο ίδιος έχετε καταργήσει προ πολλού την ορχήστρα και το διοικητικό της συμβούλιο. Τη θανατική της ποινή υπογράψατε με την απόφασή σας να μη δώσετε στην ορχήστρα το ποσό των 2 εκατομμυρίων ευρώ που ο υπουργός Οικονομικών κ. Αλογοσκούφης είχε διαθέσει ειδικά για την ΚΟΕΜ, έπειτα από προσωπικό διάβημα του κ. Ξαρχάκου». Μετά την παραίτηση των μελών του ΔΣ της ΚΟΕΜ, ο υπουργός Πολιτισμού ζήτησε, μάλιστα, να διενεργηθεί διαχειριστικός έλεγχος, ενώ ανακοίνωσε, μεταξύ άλλων: «Ολες οι επιχορηγούμενες ορχήστρες περιόρισαν τις δαπάνες τους, με βάση τα οικονομικά δεδομένα του ΥΠΠΟ, με εξαίρεση την ΚΟΕΜ». Ετσι, ο υπουργός ένιψε τας χείρας του κι εκεί που τους χρωστούσε τους ζητάει και τα ρέστα!

«Είμαστε αντιμέτωποι με ένα κράτος που έχει εκτραπεί του προορισμού του, που κατέχει αντί να υπηρετεί την κοινωνία...». Τα παραπάνω λόγια ανήκουν στον καλλιτεχνικό διευθυντή της Κρατικής Ορχήστρας Ελληνικής Μουσικής (ΚΟΕΜ), Σταύρο Ξαρχάκο, ο οποίος στις 14 Ιούλη, μπροστά στον κίνδυνο αναστολής της λειτουργίας της ορχήστρας, δεν ...έκρυψε λόγια. Παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες του Σταύρου Ξαρχάκου και του ΔΣ, τα τελευταία δυόμισι χρόνια, η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟ αρνείται να δώσει την επιχορήγηση που έχει θεσπιστεί για τη λειτουργία της, με αποτέλεσμα να μένουν ακάλυπτες οι οικονομικές της υποχρεώσεις και να γίνεται πλέον αδύνατη η συνέχιση της λειτουργίας της. Το ποσό που βάσει της προγραμματικής σύμβασης θα έπρεπε και δεν της έχει δοθεί από το ΥΠΠΟ υπερβαίνει τα 3 εκ. ευρώ, με αποτέλεσμα το προσωπικό της να είναι απλήρωτο από τον περασμένο Οκτώβρη και να συσσωρεύονται τα χρέη της. Η ΚΟΕΜ, επιδοτούμενη από το ΥΠΠΟ, είχε υπογράψει τριετή σύμβαση, βάσει της οποίας έπρεπε να λάβει από 1.760.000 ευρώ για κάθε έτος, από 2005 -2007. Τα ποσά που έλαβε ήταν 1.055.000 ευρώ (2005), 516.066 ευρώ (2006) και 666.332 ευρώ (2007), ενώ φέτος επρόκειτο να επιχορηγηθεί με 650.000 από τις οποίες εκταμιεύτηκαν μόνο οι 250.000, με αποτέλεσμα το ΥΠΠΟ να της χρωστά 3.042.000 ευρώ. Η επιστολή Ξαρχάκου προς τον πρωθυπουργό, προκειμένου να τον ευαισθητοποιήσει για το θέμα, διαβιβάστηκε στον αρμόδιο υπουργό...«Είναι καθαρά πολιτικό πρόβλημα», ανέφερε ο Στ. Ξαρχάκος, τονίζοντας ότι «τόσο σε επίπεδο υπουργείου όσο και σε επίπεδο κυβέρνησης (και άρα πρωθυπουργού) δεν υπάρχει πολιτική για τον πολιτισμό». Ο ίδιος έκανε λόγο για «πολιτιστική ασφυξία στη χώρα και στρεβλώσεις, με αποτέλεσμα το ζήτημα του πολιτισμού να μεταβάλλεται σε προσωπική υπόθεση των ιδιωτών και των επιλογών τους». Για «κυβερνήσεις που μεταβάλλονται σε πελατειακά ενεργούμενα τρίτων, ιδιωτών, οι οποίοι υφαίνουν σχέσεις διαπλοκής με την πολιτική, ανταλλάσσουν ευνοϊκές χορηγίες με αντιπαροχές που καλείται να καταβάλει ο δημόσιος προϋπολογισμός» και για κράτος - «ευεργέτη ιδιωτικών επιλογών και πολιτικών». Το κλίμα που εκπέμπει το ΥΠΠΟ, για τον συνθέτη «προσομοιάζει μάλλον με καταγώγιο παρά με ναό πολιτισμού», ενώ «άκρατη εθελοδουλία προς τους πάσης φύσεως "χορηγούς" της πολιτικής» και «η χώρα από την άποψη πολιτικού πολιτισμού θυμίζει σατραπεία».