Τους τελευταίους μήνες το ΠΑΣΟΚ ασχολείται ιδιαίτερα με την πολιτιστική πολιτική της κυβέρνησης: Ερωτήσεις στη Βουλή, δηλώσεις αρμοδίων στελεχών του, παρεμβάσεις με διάφορες αφορμές, σοβαρές ή μη. Ωστόσο, το περιεχόμενο αυτής της «επίθεσης», όχι μόνο δεν αποτελεί με οποιονδήποτε τρόπο σοβαρή «απειλή» για τον αντιδραστικό κατήφορο της ΝΔ (και) στην κρατική πολιτική για τον πολιτισμό, αλλά, αντίθετα, υπογραμμίζει εντονότερα τη βαθιά ιδεολογική ταύτιση των δύο κομμάτων και, ταυτόχρονα, την επιτάχυνση του αντιδραστικού κατήφορου (σ.σ. που ξεκίνησε από πολύ παλιά) της ίδιας της σοσιαλδημοκρατίας, σημαντικότερο εκπρόσωπο της οποίας στην Ελλάδα αποτελεί το ΠΑΣΟΚ.

Η «κριτική» του ΠΑΣΟΚ στην κυβερνητική πολιτιστική πολιτική χαρακτηρίζεται από επιλεκτικότητα και απόπειρα χειραγώγησης της συλλογικής μνήμης (ακόμη και της πλέον πρόσφατης από την εποχή των κυβερνήσεών του). Πρόκειται για τακτική που απορρέει από (αλλά και εκφράζει) το γεγονός ότι «ο λόγος και η πρακτική της σοσιαλδημοκρατίας δε διαφέρουν πια σε τίποτε, όσον αφορά στην ουσία τους, από τις συνηθισμένες συντηρητικές αστικές αντιλήψεις και πρακτικές (...) Η απόλυτη ταύτιση με τις επιταγές της σύγχρονης καπιταλιστικής ανάπτυξης οδηγεί στο να στενέψουν τα περιθώρια ελιγμών της σοσιαλδημοκρατίας, πρώτα - πρώτα γιατί η ίδια η καπιταλιστική πραγματικότητα έχει γίνει ιδιαίτερα "ανελαστική" (...)» (σημ.).

Το πόσο στενά είναι αυτά τα περιθώρια ελιγμών για το ΠΑΣΟΚ και στον πολιτιστικό τομέα αναδεικνύεται και από αυτή την πρόσφατη έξαρση «ενδιαφέροντός» του. Για παράδειγμα, τον περασμένο Μάη, η πολιτική εκπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ για θέματα Πολιτισμού, Μαρία Δαμανάκη, έκανε μια δήλωση «σχετικά με την απαξίωση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς» (sic) «κατακεραυνώνοντας» την κυβέρνηση ότι «σε πλήρη εξέλιξη της τουριστικής περιόδου» το υπουργείο Πολιτισμού «αποδεικνύεται ανάξιο να εκπληρώσει τον θεμελιώδη λόγο ύπαρξής του, την προστασία, διαχείριση και ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς», διότι ...δεν είχε αρχίσει η εφαρμογή του θερινού ωραρίου στα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους. «Αυτό σημαίνει πρακτικά για να σας το εξηγήσω, ότι παραδείγματος χάρη κανένα κρουαζιερόπλοιο δεν έχει τη δυνατότητα να προσεγγίσει εγκαίρως τον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού, διότι μέχρι να κατέβει το κρουαζιερόπλοιο και να μεταφερθούν οι ενδιαφερόμενοι, ο αρχαιολογικός χώρος κλείνει»...

Πέρα από το επίπεδο σοβαρότητας του «επιχειρήματος» ότι οι επιβάτες των κρουαζιερόπλοιων δεν προλαβαίνουν να πάνε στην Κνωσό, το θέμα είναι ότι το ΠΑΣΟΚ χρησιμοποιεί ένα υπαρκτό, διαχρονικό και οδυνηρό πρόβλημα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, τη δραματική έλλειψη προσωπικού, για να σπεκουλάρει σε επίπεδο ανώδυνης προπαγάνδας. Το παρελκόμενο αποτέλεσμα, δηλαδή η μη εφαρμογή του θερινού ωραρίου, αναγάγεται σε μείζον, όχι μόνο επειδή είναι «πιασάρικο» για τα κυρίαρχα ΜΜΕ (κλείνουν νωρίς οι αρχαιολογικοί χώροι και τι θα γίνει με τον τουρισμό) αλλά και επειδή κάθε άλλη αναγωγή στο εργασιακό ζήτημα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας θα άφηνε το ΠΑΣΟΚ παντελώς έκθετο, αφού επί κυβερνήσεών του άκμασε η εργασιακή και πολιτική ομηρία των εργαζομένων στο ΥΠΠΟ.

Η ταύτισή του με τις επιταγές της καπιταλιστικής ανάπτυξης εμφανίζεται και στην «πολιτιστική» παρέμβαση του ΠΑΣΟΚ για το «Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης»: «Απουσιάζει πλήρως από το Χωροταξικό η πολιτιστική διάσταση», είπε η εκπρόσωπός του. «Η διάσταση της προστασίας του φυσικού, ιστορικού και πολιτιστικού πλούτου της χώρας (...) Απαιτείται και η προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος ως αυταξίας. Διαφορετικά, το πολιτιστικό περιβάλλον θα υποβαθμίζεται προς χάριν της οικονομικής ανάπτυξης που τελικά και αυτή δε θα εξυπηρετείται».

Ποια όμως «οικονομική ανάπτυξη» και προς όφελος ποιων; Και πώς είναι δυνατόν να «εξυπηρετηθεί» η καπιταλιστική οικονομική ανάπτυξη από την πρόσθεση της «πολιτιστικής διάστασης» στο χωροταξικό μιας κυβέρνησης που επίσης εξυπηρετεί τα συμφέροντα του κεφαλαίου, χωρίς αυτό να σημάνει την εμπορευματοποίηση και, τελικά, καταστροφή του πολιτιστικού περιβάλλοντος;

Τον Ιούλη και ενώ ήδη είχαν φουντώσει οι αντιδράσεις της αρχαιολογικής κοινότητας κατά του νομοσχεδίου της κυβέρνησης που καθιστά το νέο Μουσείο Ακρόπολης Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, διότι έτσι αποκόπτεται από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και στρώνεται ο δρόμος για την ιδιωτικοοικονομική του διαχείριση, το ΠΑΣΟΚ δίνει «ρεσιτάλ» «ελιγμού». Μεταξύ άλλων λοιπόν ανέφερε, ότι «η πορεία του νέου Μουσείου στο σύγχρονο γίγνεσθαι δεν εξαρτάται κυρίως από τη νομική του υπόσταση, όπως η κυβέρνηση της ΝΔ προσπαθεί να εμφανίσει. Εφόσον εξασφαλίζεται ο δημόσιος έλεγχος, το αν θα λειτουργεί κάποιο Μουσείο ως Δημόσια Υπηρεσία, ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ δεν είναι το βασικό θέμα (...) εξαρτάται από τις επιστημονικές, διοικητικές και οικονομικές προϋποθέσεις που θα προικιστεί, από τις συνθήκες λειτουργίας του και την ποιότητα στελέχωσής του σε όλα τα επίπεδα (...)»!

Το ΠΑΣΟΚ έχει ένα «βουνό» λόγους να προσπαθεί να υποβαθμίσει τη νομική υπόσταση των φορέων της κρατικής διαχείρισης του πολιτισμού. Επί κυβερνήσεών του «σαλαμοποίησε» σημαντικές (και εν δυνάμει κερδοφόρες για τους ιδιώτες) αρμοδιότητες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας με τη σύσταση ανωνύμων εταιρειών του Δημοσίου, που λειτουργούν με σαφώς ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Ο Οργανισμός Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού ΑΕ είναι ένα χαρακτηριστικό, αλλά όχι μοναδικό, παράδειγμα. Είναι αυτό το κόμμα που πρωτοστάτησε και σε επίπεδο ΕΕ για την «εμπέδωση» των «αρχών» της «οικονομικής ευελιξίας» και της «διοικητικής αυτοτέλειας» και στον πολιτιστικό τομέα και είναι αυτό που με τον Οργανισμό του ΥΠΠΟ το 2003 έκανε την αρχή με την αποκοπή σημαντικών μουσείων της χώρας από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, ανοίγοντας την «όρεξη» των «χορηγών». Αυτές οι εταιρείες επίσης, τυπικά... «εξασφαλίζουν» το δημόσιο έλεγχο... στον καπιταλισμό, κάτι που δεν ακούγεται για πρώτη φορά από ΠΑΣΟΚικά χείλη. Το 1990 ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ, Α. Παπανδρέου, σημείωνε. μεταξύ άλλων, ότι «(...) "οι βασικοί δημόσιοι κοινωφελείς οργανισμοί πρέπει να ανήκουν στο Δημόσιο Τομέα", αλλά ταυτόχρονα "θα μπορούσε να διακηρυχτεί ο κανόνας ότι οι δημόσιες επιχειρήσεις στοχεύουν στη μεγιστοποίηση του κέρδους (...)"» (βλ. Σημ.)

Ετσι σήμερα «βολεύεται» στην «κριτική» περί «υπουργοκεντρικής» «οργανωτικής συγκρότησης του νέου Μουσείου» και για «ασαφή» χρηματοδότησή του. Βέβαια, «προσπερνά» το γεγονός ότι το διαχειριστικό μοντέλο του μουσείου «πατά» σε δικές του (του ΠΑΣΟΚ) προηγούμενες κυβερνητικές επιλογές, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, διότι, στην αντίθετη περίπτωση θα αναγκαζόταν να προσπαθεί να πάρει θέση στο προφανές: Οτι «αυτοτέλεια» και «ευελιξία» στον καπιταλισμό σημαίνει πλήρης εμπορευματοποίηση του πολιτισμού.

Εχοντας ταυτιστεί πλήρως το ΠΑΣΟΚ με την υπαγωγή του πολιτισμού στις ανάγκες αύξησης της ανταγωνιστικότητας των ευρω-ενωσιακών μονοπωλίων, αλλά αναζητώντας συγχρόνως «σανίδες» διαφοροποίησης από την κυρίαρχη πολιτική για προπαγανδιστικούς λόγους, πέφτει σε «κλασικές» αντιφάσεις. Ετσι, στις αρχές Σεπτέμβρη, η κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο εξέδωσε ανακοίνωση για «την ανάγκη διατήρησης της κοινωνικής και πολιτιστικής διάστασης στο πλαίσιο της πολιτικής για τη διαχείριση του ραδιοφάσματος και του ψηφιακού μερίσματος και όχι της εμπορευματοποίησής του»! Η ευρωβουλευτής του, Κατερίνα Μπατζελή, «επισήμανε τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του ραδιοφάσματος ως ενός δημόσιου αγαθού, χαρακτήρα τον οποίο η υπό συζήτηση κοινοτική νομοθετική πρόταση θα πρέπει να διασφαλίσει στο ακέραιο». Πρόσθεσε «ότι θα πρέπει να απεγκλωβιστούμε από το ψευτοδίλημμα της απόλυτης επιλογής είτε εμπορευσιμότητας είτε μόνο κοινωνικής ωφέλειας του ραδιοφάσματος. H χάραξη ουσιαστικής στρατηγικής σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο που θα επιτρέπει τόσο την ανάπτυξη νέων εμπορικών υπηρεσιών, αλλά ταυτόχρονα θα εγγυάται και στόχους δημόσιου συμφέροντος, την πολιτιστική πολυμορφία, την πολυγλωσσία και τον πλουραλισμό των μέσων (...)» (σ.σ. οι υπογραμμίσεις δικές μας).

Είναι λοιπόν... «ψευτοδίλημμα» ότι ένα εμπορευματοποιημένο δημόσιο αγαθό είναι αδύνατο να λειτουργεί, ως εμπόρευμα πλέον, με βάση το δημόσιο συμφέρον...

Σημ.: Αποστόλης Χαρίσης: «Σοσιαλδημοκρατία: Από τη σύγκλιση με τον αστικό ρεφορμισμό στην κρίση (Β' μέρος)» ΚΟΜΕΠ, τεύχος 4, 2008, σελ. 48