«Προμηθέων τόποι»

Σχόλια για την ποιητική συλλογή της Μαριάνθης Αλειφεροπούλου-Χαλβατζή

Κυριακή 5 Οχτώβρη 2008

1. Με τον «αυτοδίδακτο έσωθεν θυμό» του Αισχύλου αντιμετώπιζαν οι λαϊκοί αγωνιστές τα βάσανα και την οδύνη στους τόπους εξορίας προσπαθώντας να μην κλονιστούν. Οσοι επέζησαν είναι δίπλα μας, οι άλλοι συνεχίζουν «εν ετέρα μορφή». Ο μόνος τρόπος για να τους συναντήσεις είναι να κοιτάξεις μέσα σου με ειλικρίνεια. Ισως τότε σου δοθεί η χάρη να βρεις το φυσικό πεδίο της δοκιμασίας τους και με αυστηρή πειθαρχία να το σηκώσεις από τη σκόνη και να το κάνεις σύγχρονο. Αυτό είναι το ζητούμενο. Αν δε συμβεί αυτό, θα παραμένουμε πάντα κολλημένοι στο τραύμα που μιλάει και παίρνει τη θέση μιας ακόμη μαρτυρίας. Προορισμός μας είναι το έργο. Αυτή είναι η πρώτη σκέψη που έκανε η ποιήτρια. Αναγνωρίζοντας το βάρος του φορτίου, απομακρύνθηκε από το σκοτάδι της Ιστορίας και τις ψυχαναλυτικές ερμηνείες που τη συνοδεύουν και, εστιάζοντας σε πολλά πρόσωπα (ανάμεσα τους οι Καρβούνης και Τατάκης), κατάφερε μέσω του ρίγους να θέσει σε κίνηση πολλές ζωές που αρκετοί τις αποκαλούν περασμένες. Παραμερίζοντας κάθε εγώ, έκανε τη γλώσσα της μουσικό όργανο, που το κούρντισε καλά με τον τρόπο του δημοτικού τραγουδιού. Πρόκειται για μια λαϊκή όπερα, με το πλεονέκτημα του μέτρου, που δε χάνεται ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές του: τη συνομιλία ανάμεσα στον Χάρο και τη μάνα, όπου όλα γίνονται αναστάσιμος θάνατος.

2. Η εμμονή για τους Προμηθείς φέρνει στο φως και μια άλλη αναμέτρηση, που ενώ συντελείται αποκρύβεται συστηματικά: του Προμηθέα ενάντια στον φαουστικό τύπο ανθρώπου, που ενσαρκώνει τον πολιτισμό της Δύσης.

3. Το νέο που φέρνει το ποίημα είναι πως, ενώ υπάρχει μια άκρη στο κουβάρι της Ιστορίας, δεν καταδέχεται να εμπλακεί με όσους πάτησαν στα πτώματα των αγωνιστών, αλλά δίνει το χέρι της απευθείας στη φύση: η Πούλια τρομάζει και μεταφέρει τη φωνή ενός ανταρτόπουλου στον γκιώνη, τον κότσυφα και το έρημο αηδόνι, για να την κάνουν τραγούδι. Ετσι κατορθώνει η Μακρόνησος να σημαίνει καταστροφή της ατομικότητας και της μισολογίας, όσο για το Μονοδέντρι, αυτό γίνεται ένα μελτέμι που δροσίζει όσους δεν είναι πια ανάμεσά μας.

4. Αντίθετα με όλα τα χαρακτηριστικά που έχει κάθε ήττα, οι αγωνιστές στο ποίημα επιστρέφουν όχι σαν εκδικητές. Επιστρέφουν ήσυχα και κάθονται στο στασίδι τους. Μπροστά στην παρουσία τους παίρνουμε δύναμη και αρχίζουμε να αλλάζουμε. Βάζοντας την Ιστορία στη σωστή θέση, μακριά από τα χειρουργεία, τους χλευασμούς και την ευτέλεια που την έχουν υποβάλει οι μετριότητες της κυρίαρχης ιδεολογίας, η ποιήτρια καταφέρνει και της μεταφέρει τον κώδικα των αγωνιστών και έτσι καθιστά την Ιστορία ικανή να κρίνει.

5. Το έργο της ποιήτριας ξεπήδησε από τη βεντέτα που έχει με την πραγματικότητα, από το γεγονός πως το χώμα της πατρίδας έγινε έδαφος εχθρικό και τόπος εξορίας, απ' όλους εκείνους που με μια απίστευτη αφέλεια τα τελευταία χρόνια αποφάσισαν να εξαπολύσουν έναν νέο διωγμό με μορφή λησμονιάς ενάντια στους νεκρούς, που συνεχίζουν ευτυχώς να ταράζουν την καθολική μας αποβλάκωση. Το ποίημα-τραγούδι «Προμηθέων τόποι» αντικαθιστά το μνημόσυνο. Ετσι αξίζει στους αθανάτους. Οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση κρύβει προσήλωση στον ευδαιμονισμό, στο ατροφικό μας εγώ που φουσκώνουν οι τεχνικοί της εξουσίας.


Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ