Η στρατηγική της ΕΕ για συμμετοχή της στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα, με δεδομένη την απόφασή της και των αστικών κυβερνήσεων - φιλελεύθερων, σοσιαλδημοκρατικών - στα κράτη μέλη, να ενισχύουν με δισεκατομμύρια ευρώ τους μονοπωλιακούς επιχειρηματικούς ομίλους, σηματοδοτεί την ένταση της αντιλαϊκής επίθεσης, επιδιώκοντας από κοινού με το κεφάλαιο να φορτώσουν τα βάρη της καπιταλιστικής κρίσης στην εργατική τάξη, και γενικότερα στα λαϊκά στρώματα.

H οργάνωση της ίδιας της συζήτησης, ανεξάρτητα του περιεχομένου, θέλει να δώσει δημοκρατική επίφαση δήθεν κοινωνικού ελέγχου και κοινοβουλευτικής παρέμβασης στις διαδικασίες του ΠΟΕ, ιμπεριαλιστικού οργανισμού, όπου η κοινοβουλευτική παρουσία έχει καθαρά διακοσμητικό χαρακτήρα, ή και σε άλλες διμερείς και πολυμερείς συμφωνίες όπου η κοινοβουλευτική παρουσία περιορίζεται σε επικύρωση, που ελάχιστες φορές χρειάζεται, των συμφωνιών στις οποίες έρχονται οι κυβερνήσεις. Δίνει επίσης την ψεύτικη εντύπωση της παρέμβασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ότι δήθεν είναι το σημαντικό όργανο αποφάσεων στην ΕΕ και όχι το Συμβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που έχουν την πραγματική εξουσία αποφάσεων και είναι σε μεγάλο βαθμό τελείως ανεξέλεγκτοι στη δράση τους (με άπειρα παραδείγματα, όπως η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου για την αναβάθμιση σχέσεων ΕΕ - Ισραήλ), προκειμένου να «νομιμοποιηθεί» η αντιλαϊκή πολιτική στα μάτια των εργαζομένων, να χειραγωγηθεί το εργατικό - λαϊκό κίνημα στους στόχους του κεφαλαίου.

Κεντρική πολιτική της ΕΕ αποτελεί η επικαιροποιημένη το 2005 Στρατηγική της Λισαβόνας, στόχος της οποίας είναι να γίνει η ΕΕ η ανταγωνιστικότερη οικονομία στον κόσμο, δηλαδή να διασφαλιστεί η κερδοφορία του ευρωενωσιακού κεφαλαίου και οι ευρωενωσιακοί μονοπωλιακοί όμιλοι να σταθεροποιήσουν και να ισχυροποιήσουν, να κατακτήσουν και να εδραιώσουν νέες θέσεις στον παγκόσμιο ενδοϊμπεριαλιστικό ανταγωνισμό. H Στρατηγική αυτή όχι μόνο δεν εγκαταλείπεται στις σημερινές συνθήκες της καπιταλιστικής κρίσης, αλλά αντίθετα η επιτάχυνση και εμβάθυνσή της αποτελεί ζήτημα στρατηγικής σημασίας για το κεφάλαιο, ώστε να διασφαλίσει την κερδοφορία του και να φορτώσει τα βάρη της κρίσης στην εργατική τάξη και στα λαϊκά στρώματα. H Στρατηγική της Λισαβόνας αποτελεί ολοκληρωμένο συνεκτικό και ενιαίο πλαίσιο δράσης των ευρωενωσιακών μονοπωλίων, τόσο στο εσωτερικό της ΕΕ, όσο και στις εξωτερικές της σχέσεις.

• Στο εσωτερικό της ΕΕ η Στρατηγική της Λισαβόνας προωθεί τις αντιδραστικές καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις που έχουν ανάγκη τα μονοπώλια για να λύσουν το πρόβλημα της αναπαραγωγής του κοινωνικού κεφαλαίου. Οι αντιδραστικές αυτές αναδιαρθρώσεις περιλαμβάνουν: α) την ολοκλήρωση της ενιαίας εσωτερικής αγοράς της ΕΕ, δηλαδή την απελευθέρωση όλων των αγορών (με αιχμή τις αγορές ενέργειας και τις υπηρεσίες) και τη μετατροπή κάθε κοινωνικού αγαθού σε εμπόρευμα, την επέλαση των μονοπωλιακών επιχειρήσεων στην Παιδεία, στην Υγεία και στις υπηρεσίες Πρόνοιας, β) την ένταση της εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης με την προώθηση της «ευελφάλειας», δηλαδή την αποδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων και την επιβολή ελαστικών σχέσεων εργασίας σε ολόκληρη την ΕΕ, το σπάσιμο του εργάσιμου χρόνου σε ενεργό και ανενεργό και την επιβολή του 78ωρου, την κατάργηση των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, την κατεδάφιση του Εργατικού Δικαίου και των δημόσιων συστημάτων Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας.
• Στις εξωτερικές της σχέσεις στρατηγικός στόχος της ΕΕ είναι η ισχυροποίηση των θέσεων των ευρωπαϊκών μονοπωλίων και η κατάκτηση νέων θέσεων στην παγκόσμια αγορά. Για το σκοπό αυτό η ΕΕ χρησιμοποιεί συνδυασμένα τις ιμπεριαλιστικές παρεμβάσεις στα εσωτερικά τρίτων χωρών, τις ανοιχτές ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις σ' ολόκληρο τον κόσμο με στρατιωτικά ή μη μέσα (19 στρατιωτικές αποστολές της ΕΕ βρίσκονται σε εξέλιξη στον κόσμο, ενώ ταυτόχρονα αναθεωρείται η ΕΠΑΑ, ώστε να ενισχυθούν οι στρατιωτικές δυνατότητες της ΕΕ) και την οικονομική παρέμβαση των μονοπωλίων μέσα από το διεθνές εμπόριο και τη διείσδυσή τους στις αγορές των τρίτων χωρών.

Οι Ανακοινώσεις της ΕΕ απεικονίζουν ανάγλυφα, και μάλιστα με ωμό και κυνικό τρόπο, την ιμπεριαλιστική πολιτική της ΕΕ στον κόσμο μέσα από το διεθνές εμπόριο. Το ευρωπαϊκό εμπόριο στα αγαθά και τις υπηρεσίες υπολογίζεται στο 15% του ΑΕΠ (3 μονάδες πάνω από τις HΠA και την Ιαπωνία). H ΕΕ είναι η πρώτη και κύρια εξαγωγική δύναμη παγκόσμια και η πρώτη σε επενδύσεις. Οπως εκτιμά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην ανακοίνωσή της: «H Ευρώπη στον Κόσμο: H συμμέτοχη της στον Παγκόσμιο Ανταγωνισμό» [COM(2006) 576 τελικό], το προϊόν της ευρωπαϊκής βιομηχανίας αυξήθηκε κατά 40% τα τελευταία 20 χρόνια. Οι κλάδοι των υπηρεσιών της ΕΕ είναι οι πρώτοι στον κόσμο. H ΕΕ βρίσκεται στη 2η θέση πίσω από την Ιαπωνία στα υψηλής αξίας προϊόντα, αλλά μπροστά από τις HΠA. Χάνει όμως έδαφος στους τομείς υψηλής τεχνολογίας, όπου αναπτύσσονται δυναμικά οι αναδυόμενες οικονομίες, κυρίως της Ινδίας και της Κίνας. H ίδια η Επιτροπή εκτιμά ότι η απελευθέρωση της ευρωενωσιακής αγοράς σε παραδοσιακούς τομείς, όπως η κλωστοϋφαντουργία και η αυτοκινητοβιομηχανία, επηρέασε αρνητικά την παραγωγή και την απασχόληση.

Στις συνθήκες της καπιταλιστικής κρίσης, η ιμπεριαλιστική πολιτική της ΕΕ γίνεται ακόμη πιο επιθετική, επιδιώκοντας να υπερισχύσει των άλλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας, και να αντιμετωπίσει δυναμικά τις νέες αναδυόμενες οικονομικές δυνάμεις των Ρωσίας, Ινδίας, Κίνας, Βραζιλίας. Προωθεί λοιπόν μία συνδυασμένη πολιτική στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα που περιλαμβάνει τα παρακάτω μέσα, που αναλυτικά παρουσιάζουν οι Ανακοινώσεις της Επιτροπής «σχετικά με την Εξωτερική Διάσταση της Στρατηγικής της Λισαβόνας για την Ανάπτυξη και την Απασχόληση» [COM(2008) 874 τελικό] και «H συμμέτοχη της στον Παγκόσμιο Ανταγωνισμό».

Τα μέσα της πολιτικής της ΕΕ σχετικά με τη συμμετοχή της στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα είναι τα εξής:

• Μετά την αποτυχία των διαπραγματεύσεων του Γύρου της Ντόχα, κυρίως λόγω των αντιστάσεων της ομάδας των χωρών του λεγόμενου BRIC, αλλά και άλλων χωρών, στις ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις των HΠA και ΕΕ, ακόμη περισσότερο στρατηγική συμμαχία αποκτούν για τα ευρωπαϊκά μονοπώλια οι Συμφωνίες Ελευθέρων Συναλλαγών. Οι συμφωνίες αυτές, βέβαια, δεν είναι κάτι καινούριο για την ΕΕ, αλλά αποτελούν σταθερή κεντρική επιδίωξή της. Με τις συμφωνίες αυτές, η ΕΕ επιδιώκει το άνοιγμα των αγορών και την κατάργηση κάθε εμποδίου στη διείσδυση των μονοπωλιακών ομίλων της ΕΕ στις τρίτες χώρες. Μέσα από τέτοιες συμφωνίες η ΕΕ επιδιώκει την ενίσχυση των θέσεων των μονοπωλίων σε ολόκληρο τον πλανήτη. Στην κατεύθυνση αυτή, προτεραιότητες της ΕΕ είναι οι χώρες της Μεσογείου και της Μ. Ανατολής, στις οποίες επιχειρεί να διεισδύσει με την ανανεωμένη Διαδικασία της Βαρκελώνης: Ενωση για τη Μεσόγειο, ο σύνδεσμος των Κρατών Νοτιοανατολικής Ασίας (ΑΣΕΑΝ), η Κορέα, η Κοινή Αγορά του Νότου (Mercosur), οι αναδυόμενες οικονομίες της ομάδας BRIC - Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, οι Παρευξείνιες χώρες και οι χώρες της περιοχής της Κασπίας, λόγω της γεωστρατηγικής τους σημασίας, ως δρόμοι μεταφοράς ενέργειας.
• Στρατηγικής σημασίας για την ΕΕ είναι η ενίσχυση της Διατλαντικής Συνεργασίας με τις ΗΠΑ.

Οι στόχοι της ΕΕ, στα πλαίσια των διαπραγματεύσεων του ΠΟΕ, είναι οι εξής:

• H ΕΕ στις διαπραγματεύσει του ΠΟΕ προωθεί κυρίως τα βιομηχανικά προϊόντα (ΝΑΜΑ), τις υπηρεσίες (Γενική Συμφωνία για το Εμπόριο των Υπηρεσιών - GATS) και τα πνευματικά δικαιώματα (συμφωνία για τα δικαιώματα «πνευματικής ιδιοκτησίας» - TRIPS). Βρίσκεται σε έντονο ανταγωνισμό με τα άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα, αλλά και σε συνεργασία με αυτά, προκειμένου να εκμεταλλευτεί όλο και περισσότερες αγορές.
• H Γενική Συμφωνία για το Εμπόριο των Υπηρεσιών (GATS), αφορά κυρίως τους όρους διείσδυσης του ξένου κεφαλαίου στις μεταφορές, στις τηλεπικοινωνίες, στην ενέργεια, στη διανομή του νερού, στις τραπεζικές υπηρεσίες, στην Υγεία, στην Παιδεία, στον Πολιτισμό και τις κρατικές προμήθειες. Απαραίτητη προϋπόθεση η ιδιωτικοποίηση και φιλελευθεροποίηση όσων τομέων έχουν ακόμα απομείνει στο Δημόσιο.
• Τα δικαιώματα «πνευματικής ιδιοκτησίας» (TRIPS) αφορούν διπλώματα ευρεσιτεχνίας, πατέντες, σήματα κ.ά., π.χ. τα φάρμακα όπου οι πολυεθνικές φαρμακευτικές εταιρείες καλύπτουν τα πανάκριβα προϊόντα τους με διπλώματα ευρεσιτεχνίας, με αποτέλεσμα οι φτωχές χώρες, που μαστίζονται από επιδημίες, να μην μπορούν λόγω έλλειψης πόρων να προμηθευτούν τα αναγκαία φάρμακα, αλλά ούτε και να τα παράγουν μόνες τους με χαμηλό κόστος. Το ίδιο το δικαίωμα στη ζωή γίνεται αντικείμενο εμπορίου. H κατοχύρωση της πνευματικής ιδιοκτησίας σε συνδυασμό με τις συμφωνίες (ΝΑΜΑ) δημιουργούν ένα πλέγμα μακρόχρονης εξάρτησης, της όποιας ανάπτυξης των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών, στο μεγάλο κεφάλαιο και του εξασφαλίζουν διαρκή και μεγάλα κέρδη.
• Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ).

Σημαντικό αντάλλαγμα για την κατοχύρωση των συμφερόντων των μονοπωλίων αποτελούν τα αγροτικά προϊόντα. Υπονομεύονται έτσι οι μικρομεσαίοι αγρότες των κρατών μελών, ενώ ταυτόχρονα προωθούνται οι στόχοι συγκέντρωσης γης και πλήρους εμπορευματοποίησης των τροφίμων, που θα παράγονται πλέον αποκλειστικά στη βάση του κέρδους και όχι των διατροφικών αναγκών του πληθυσμού. H ΕΕ βελτιώνει έτσι τη θέση τους και στο χώρο των πολυεθνικών παραγωγής, επεξεργασίας, διακίνησης και πώλησης τροφίμων.

Οι αναθεωρήσεις της KAΠ από το 1996 μέχρι σήμερα έχουν σαν στόχο την οριστική και πλήρη αποδέσμευση των ενισχύσεων από την παραγωγή, καταργώντας έτσι το ρόλο τους ως κίνητρα παραγωγής και μετατρέποντάς τες σε κοινωνικά επιδόματα για την απομάκρυνση από την αγροτική παραγωγή. H μείωση των αγροτικών δαπανών του προϋπολογισμού της ΕΕ, οι προοπτικές κρατικής συγχρηματοδότησης των δαπανών, η κατάργηση των εξαγωγικών επιδοτήσεων και η κατάργηση των τιμών στήριξης ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις που έχει ήδη λάβει ή προτείνεται να λάβει η ΕΕ.

Βεβαίως, το ΚΚΕ έχει επανειλημμένως καταγγείλει, πως η KAΠ θα αφανίσει τη μικρομεσαία αγροτιά της Ελλάδας και θα μειώσει αποφασιστικά τον αγροτικό πληθυσμό, πράγμα που έχει ήδη κάνει σε μεγάλο βαθμό. Αυτό δεν ενοχλεί καθόλου ούτε τις κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ ούτε την ΕΕ, που προσπαθούν να αμβλύνουν πρόσκαιρα τα οξυμένα προβλήματα των μικρομεσαίων αγροτών, να ανακόψουν τους αγώνες τους. Το ίδιο δε δείχνει να ενοχλεί και τα άλλα κόμματα του ευρωμονόδρομου, που παραμένουν πιστά στην KAΠ, την αποδέχονται και τη στηρίζουν, λειτουργώντας αποπροσανατολιστικά, τόσο για τους αγρότες όσο και για τη λαϊκή οικογένεια - καταναλωτή αγροτικών προϊόντων.

Οι διεθνείς εξελίξεις επιβεβαιώνουν τις εκτιμήσεις και τις προτάσεις του ΚΚΕ, οι οποίες τεκμηριωμένα αναδεικνύονται στις Θέσεις της ΚΕ για το 18ο Συνεδρίου του ΚΚΕ.

«Οι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί εξελίσσονται σε όλα τα πεδία - οικονομικό, στρατιωτικό, πολιτικό - και μεταξύ διαφόρων ομάδων κρατών».

Η οικονομική κρίση έχει επιφέρει ισχυρό πλήγμα στο παγκόσμιο εμπόριο. Είναι διακριτή η τάση αλλαγής του συσχετισμού δυνάμεων στο ιμπεριαλιστικό σύστημα.

Η οικονομική κρίση νομοτελειακά, ως αποτέλεσμα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, ανέδειξε τα ιστορικά όρια του καπιταλιστικού συστήματος, απομυθοποίησε τα αστικά ιδεολογήματα της ανταγωνιστικότητας και της παγκοσμιοποίησης των ιμπεριαλιστικών ενώσεων και οργανισμών - ΕΕ, ΠΟΕ, ΔΝΤ, ΟΟΣΑ κ.ά. - ότι δήθεν είναι δυνατόν από κοινού να αντιμετωπίζουν τους κοινούς κινδύνους.

Η προώθηση διακρατικών ιμπεριαλιστικών ρυθμίσεων βαθαίνει τον ανισότιμο χαρακτήρα του διεθνούς καταμερισμού εργασίας και της ανάπτυξης, με οδυνηρές συνέπειες για τους λαούς.

Η δράση των ιμπεριαλιστικών ενώσεων και οργανισμών (ΕΕ, ΠΟΕ, ΟΟΣΑ κ.ά.), όπως και οι διμερείς και πολυμερείς συμφωνίες που συνάπτει η ΕΕ, μόνο δεινά επιφέρουν για τους λαούς.

Η ΕΕ έχει επιβάλει με το νομοθετικό της πλαίσιο «τη ρήτρα για τα ανθρώπινα δικαιώματα» στις εμπορικές συμφωνίες της με τις τρίτες χώρες, σύμφωνα με την οποία έχει το δικαίωμα να διακόπτει ή να αναστέλλει μονομερώς τις συμφωνίες, όταν κατά την κρίση της οι χώρες αυτές δε συμμορφώνονται με τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς και την αντίληψη της ΕΕ για τη δημοκρατία. Η ρήτρα αυτή αποτελεί έναν ακόμη επαχθή όρο - μοχλό πίεσης και εκβιασμών ενάντια στους λαούς.

Η δράση της ΕΕ, των αστικών κυβερνήσεων και του κεφαλαίου, συνοδεύεται από ολομέτωπη επίθεση στα δικαιώματα των εργαζομένων, στις εργασιακές και κοινωνικές κατακτήσεις τους, καθώς και από την καταλήστευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών, την καταστροφή του περιβάλλοντος.

Η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ στηρίζουν τη στρατηγική της ΕΕ στα πλαίσια του ΠΟΕ και γενικότερα τη συμμετοχή της στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα. Η κριτική της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ σε πλευρές της πολιτικής της ΕΕ στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα δεν αμφισβητεί και δεν επιθυμεί να αλλάξει τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα της πολιτικής της.

Ο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ, με στρατηγική την καπιταλιστική ολοκλήρωση στα πλαίσια της ΕΕ και την υπερψήφιση μαζί με τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ της Συνθήκης του Μάαστριχτ, στήριξε το βασικό άξονα της ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας της ΕΕ ενάντια στους λαούς. Η κριτική του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ περιορίστηκε σε επιμέρους ζητήματα, προβάλλει οπορτουνιστικές - υπερφίαλες θέσεις για τον έλεγχο δήθεν των ιμπεριαλιστικών ενώσεων και οργανισμών. Στο Ευρωκοινοβούλιο υπήρξε θερμός υποστηρικτής της «ρήτρας ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Αναγορεύει έτσι τη λυκοσυμμαχία της ΕΕ σε τιμητή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στηρίζει την επιθετικότητά της ενάντια στους λαούς.

Ο ΛΑ.Ο.Σ αποτελεί δύναμη στήριξης της στρατηγικής των συμφερόντων των ευρωπαϊκών μονοπωλίων και ταυτόχρονα ζητά την αναβάθμιση του ρόλου της ελληνικής αστικής τάξης στα πλαίσια της ΕΕ.

Το ΚΚΕ εκφράζει ριζική αντίθεση στη στρατηγική για τη συμμετοχή της ΕΕ στο παγκόσμιο εμπόριο και γενικότερα στο σύνολο της αντιλαϊκής πολιτικής της.

Είναι προφανές ότι μας ενδιαφέρει το διεθνές εμπόριο.

Ωστόσο, οι παγκόσμιες συναλλαγές πρέπει να γίνονται προς το συμφέρον των λαών, ισότιμα και στη βάση του αμοιβαίου οφέλους. Βασικό συμπέρασμα είναι ότι οι παγκόσμιες εμπορικές συναλλαγές στη βάση του αμοιβαίου οφέλους των λαών είναι αδύνατο να πραγματοποιούνται σε συνθήκες κυριαρχίας του ιμπεριαλισμού και των μονοπωλίων. Γι' αυτό χρειάζεται να δυναμώσει η πάλη του εργατικού λαϊκού κινήματος σε αντιιμπεριαλιστική αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση σύγκρουσης, ρήξης με την αντιλαϊκή πολιτική της ΕΕ και των αστικών κυβερνήσεων, αλλαγής του συσχετισμού δύναμης στη χώρα μας και σε διεθνή κλίμακα.

Η ενίσχυση του ΚΚΕ και η ανασύνταξη του εργατικού κινήματος αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για ριζικές αλλαγές, για τη Λαϊκή Εξουσία - Οικονομία, για το σοσιαλισμό, ώστε να ικανοποιηθούν οι σύγχρονες ανάγκες της εργατικής τάξης, των λαϊκών στρωμάτων.

-----------------------------

* Ενημερωτικό σημείωμα του υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών, Γενική Διεύθυνση Διεθνούς Οικονομικής Πολιτικής, Δ/νση Πολιτικής Διεθνούς Εμπορίου, Τμήμα Α, «Global Europe: Competing in the world», αρ. πρωτ. 52/15-1-2009