4η μέρα χτες του φετινού κινηματογραφικού φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης και το ερώτημα του γράφοντος είναι κατά πόσο η αμηχανία που τον διακατέχει οφείλεται στον προσωπικό, αυθαίρετο υποκειμενισμό του ή στις περιβάλλουσες συνθήκες που έχει διαμορφώσει το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με τη λειτουργία του των τελευταίων χρόνων. «Αμηχανία;». Θα μπορούσε να διαφωνήσει κάποιος: «Αμηχανία σε μια τέτοια διοργάνωση, με το ελληνικό πρόγραμμα, το διεθνές διαγωνιστικό τμήμα, τους νέους ορίζοντες, τις ειδικές προβολές, τα 5-6-7 αφιερώματα; Σε μια διοργάνωση που πραγματοποιείται σε 7 αίθουσες ταυτόχρονα, δίνοντάς σου έτσι επταπλάσιες δυνατότητες επιλογής από όσες υπήρχαν τις "παλιές καλές μέρες", που φαίνεται πως νοσταλγείς;». Σκύβω το κεφάλι ηττημένος: «Το μικρό είναι ωραίο» ψελλίζω αμυντικά, ενώ ο γνωστός μου έχει ήδη απομακρυνθεί τρέχοντας να προλάβει την προβολή της ταινίας που έχει επιλέξει από το πρωί. Μπαίνω στην αίθουσα από την οποία βγήκε, κάθομαι στο αναπαυτικό κάθισμα, τα φώτα σβήνουν και η ταινία αρχίζει.
Είναι η 5η ταινία της μέρας, καλή ταινία. Καλές ή ενδιαφέρουσες και οι προηγούμενες τέσσερις. Μήπως κάνω λάθος; Μήπως, ίσα - ίσα, 7 αίθουσες είναι λίγες και θα χρειάζονταν άλλες τόσες, ώστε το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης να καταξιωθεί πια για τα καλά σαν θεσμός; Να, ο δαίμονας της αμφιβολίας επανέρχεται: Μήπως το δεκαήμερο της Θεσσαλονίκης - μέσα στο πλαίσιο των ελληνικών κινηματογραφικών πραγμάτων - υποκαθιστά ένα ρόλο, τον οποίο θα έπρεπε να έχει η κινηματογραφική διανομή; Σημαντικό πολιτιστικό γεγονός σίγουρα το φεστιβάλ: Τόσος κόσμος βλέπει τόσες ταινίες, μέσα σε 10 μέρες όλος αυτός ο κόσμος βλέπει όλες αυτές τις ταινίες, μα ένας μεμονωμένος θεατής νιώθει πολύ μικρός μέσα στο μέγεθος της διοργάνωσης, ο προγραμματισμός του - «υλικά καθορισμένος» από το πρόγραμμα του φεστιβάλ - αναγκαστικά εξατομικεύεται, δύσκολα τώρα μοιράζεται κανείς με τον άλλο την αισθητική εμπειρία ενός φιλμ ως εμπειρία κοινή: «Είδα μια ταινία προηγουμένως. Καλή», θα πει ο ένας. «Εγώ είδα μια άλλη. Καλή κι η δικιά μου», θα απαντήσει ο άλλος και αυτή είναι η συνηθέστερη συζήτηση που μπορεί να γίνει ανάμεσα σε δύο επισκέπτες του φεστιβάλ.
Προφανώς αυτός ο κατακερματισμός της κοινότητας, όσον αφορά την εμπειρία, θα καταγράφονταν και στην παρουσίαση του φεστιβάλ από το σύνολο των εφημερίδων, αν δεν υπήρχαν γεγονότα που να τον επικαλύπτουν με τη σημαντικότητά τους. Οπως για παράδειγμα το τιμητικό αφιέρωμα στον Θόδωρο Αγγελόπουλο. Συζητήσεις αποτίμησης τού έως τώρα έργου του, έκθεση με μακέτες από σκηνικά και κοστούμια των Μικέ Καραπιπέρη και Γιώργου Πάτσα και προβολή σε καινούριες κόπιες όλων των ταινιών του. Αυτά τα, όχι λίγα, περιλαμβάνει το αφιέρωμα στον «τελευταίο των δημιουργών», όπως έχει αποκαλεστεί ο Αγγελόπουλος, χάρη σε μια θεωρητική βιασύνη που συμβαδίζει ίσως με κάποιας άλλης προέλευσης επιθυμία να μπει τέρμα και στον αντίστοιχο «κινηματογράφο του δημιουργού», να καταργηθούν οι όροι που αυτός έχει καθιερώσει, προς όφελος των όρων της εμπορευματικής και της ιδεολογικής (της) σκοπιμότητας. Κάτι τέτοιο δε θα ήθελε να είναι και το «τέλος της ιστορίας»;
Γκρίνια, αμφιβολίες, γενικεύσεις... Για άλλη μια φορά όλα αυτά αδικούν τις ταινίες, που θα έπρεπε να αποτελούν την προτεραιότητα στην παρουσίαση ενός κινηματογραφικού φεστιβάλ.
Σημαντική η παράλειψη, ατόπημα θα το έλεγε κανείς, όμως κι αύριο μέρα είναι και μέσα σε 24 ώρες υπάρχει η ελπίδα να είναι σχετικά πιο ολοκληρωμένη η εικόνα, πιο κατασταλαγμένες οι εκτυπώσεις.