Ο χριστιανισμός διαδίδεται αρχικά στις κατώτερες τάξεις και στις γυναίκες, ενώ προσκρούει στην απροθυμία των αντρών. Η προϋπόθεση της αυστηρής ασκητικής απωθεί τους άντρες. Αυτή η προϋπόθεση εκφράζει την αντίθεση του χριστιανισμού στον ειδωλολατρικό πολιτισμό όπου η σάρκα και ο έρωτας είναι θεοποιημένα από τους ειδωλολάτρες, η μυθολογία τους ανήθικη και η κοινωνία τους διεφθαρμένη.

Οι γυναίκες αποτελούν την πλειοψηφία στο ποίμνιο. Δημιουργείται όμως ένα σοβαρό πρόβλημα εξαιτίας της δυσαναλογίας ανάμεσα στις γυναίκες που είναι πάρα πολλές και στους άντρες που είναι ελάχιστοι. Η εκκλησία απαγορεύει τους μεικτούς γάμους. Με ποιον θα παντρευτεί μια νέα χριστιανή; Την απάντηση στο ερώτημα αυτό έδωσαν οι θεωρητικοί του χριστιανισμού. Ο Κυπριανός στα μέσα του 3ου αιώνα θα απαντήσει: «Με κανέναν αν δε βρει χριστιανό σύζυγο». Και ο Τερτυλλιάνος (155-240 μ.Χ.) γράφει: «Ο μεικτός γάμος χριστιανής με ειδωλολάτρη είναι το ίδιο φοβερό αμάρτημα με την αιμομιξία ή τη μοιχεία». Συμβουλεύει τις νέες των «καλών» οικογενειών να κάνουν κάποια παραχώρηση και, στην ανάγκη, να παντρεύονται έναν άντρα κατώτερης κοινωνικής τάξης φτάνει να είναι χριστιανός. Αυτό όμως είναι αδιανόητο για την υψηλή κοινωνία της Ρώμης και κάθε αστική τάξη. Και ο χριστιανισμός δεν έχει την πρόθεση να συγκρουστεί με την αριστοκρατία του. Αντίθετα κανακεύει τις αρχοντοπούλες που φαίνεται να έχουν σαφή επίγνωση των αναγκών και δικαιωμάτων τους. Γι' αυτό ο Πάπας Κάλλιστος στα τέλη του 3ου αιώνα θα επιτρέψει τούτο: Μια κοπέλα, ανώτερη κοινωνικά, που δεν μπορεί να παντρευτεί ένα άντρα κατώτερου κοινωνικού επιπέδου, γεγονός που θα τη μείωνε κοινωνικά και θα την έβγαζε από τη σειρά της, είχε το δικαίωμα να συζεί με έναν απελεύθερο χριστιανό, χωρίς να είναι υποχρεωμένη να νομιμοποιήσει τη σχέση μαζί του με γάμο (πάνε περίπατο τόσο οι αντιλήψεις περί ηθικής όσο και αυτές περί ισότητας φτωχών και πλούσιων - κυρίαρχο το ζήτημα της ιδιοκτησίας - αυτό θα αποδειχτεί αργότερα όταν ο χριστιανισμός γίνεται επίσημη θρησκεία). Από αυτό το πρόβλημα της συμβίωσης προκύπτει και η καλλιέργεια της παρθενίας ως ιδανικού.

Κάποιες νέες, πολύφερνες νύφες αρνήθηκαν το γάμο με ειδωλολάτρες και η εκκλησία τις κατέταξε στη «χορεία των ένδοξων και σεμνών παρθένων που πλήρωσαν με το αίμα τους την πίστη τους» και τιμά τη μνήμη τους: Αικατερίνη, Βαρβάρα, Αναστασία, Ευγενία, Ευφροσύνη, Παρασκευή, Καλλιόπη, Κυριακή, Ξένη, Εμμελεία.

Σύμφωνα με την παράδοση, η Αγία Βαρβάρα ήταν πολύ όμορφη. Επειδή όμως ο πατέρας την πίεζε να παντρευτεί έναν ειδωλολάτρη, αυτή παρακάλεσε το θεό και προσβλήθηκε από ευλογιά. Εχασε την ομορφιά της, απέκτησε όμως το χάρισμα να προστατεύει τα παιδιά από την ευλογιά. Αν συλλογιστεί κανείς το κακό που προξενούσε άλλοτε η ασθένεια αυτή στα παιδιά (αυλάκωνε και ασχήμιζε το πρόσωπό τους για όλη τους τη ζωή), θα καταλάβει τι είδους λατρείες απολάμβανε η αγία στο παρελθόν, όταν το εμβόλιο ήταν ακόμη άγνωστο. Αντικατέστησε, η Αγία Βαρβάρα, ως βοηθός του ανθρώπου, την Εκάτη. Τα έθιμα με τις προσφορές προς την Αγία Βαρβάρα ταιριάζουν με τα Εκάταια ή Εκάτης δείπνον προς τιμήν της Εκάτης.

Την Αγία Βαρβάρα ο ίδιος ο πατέρας της την αποκεφάλισε ως «πατρικαίς χερσί τω πατρικώ ξίφει την τελείωσιν δέχεται». Τη στιγμή όμως που ολοκλήρωσε το έγκλημά του, έπεσε νεκρός χτυπημένος από κεραυνό κατά θεία δίκη. Αυτόν τον τιμωρό κεραυνό συμβολίζουν τα πυρά του Πυροβολικού και γι' αυτό καθιερώθηκε προστάτιδά του σε ανατολή και δύση. Στην Ελλάδα καθιερώθηκε ως Προστάτις του όπλου αυτού το 1828 όπου στη σχετική γιορτή προσφέρθηκαν λουκουμάδες, επειδή έμοιαζαν με τα τότε σφαιρικά βλήματα των πυροβόλων. Από τότε έχει γίνει παράδοση να προσφέρονται λουκουμάδες.

Τέλος, δύο είναι οι ετυμολογικές εκδοχές ερμηνείας για την προέλευση του ονόματος Βαρβάρα: η σγουρομάλλα - από το σανσκριστικό barbaras. 'Η από το βαρ, βαρ (βάρβαρος) ήχος με τον οποίο απέδωσαν οι αρχαίοι Ελληνες το ακατανόητο άκουσμα από τις γλώσσες άλλων λαών. Η αρχική σημασία της λέξης βάρβαρος δήλωνε αυτόν που μιλά ακατανόητη γλώσσα. Με το χρόνο άρχισε να χαρακτηρίζει μειωτικά τους μη Ελληνες.

Το όνομα Βαρβάρα έχει ποσοστό εμφάνισης 0,56% (σε δείγμα δώδεκα χιλιάδων γυναικείων ονομάτων).