ΕΥΑ ΜΕΛΑ
Στις συμπληγάδες του πολιτιστικού ιμπεριαλισμού
Κυριακή 28 Φλεβάρη 2010

«Νους ορά και νους ακούει» λέει ο λαός μας, για το ρόλο της μόρφωσης, του πολιτισμού στη διαμόρφωση της συνείδησης. Ανασφάλεια, ανεργία, φτώχεια, ιδιωτικοποιήσεις στον τομέα της Παιδείας, της Υγείας και των αγαθών του πολιτισμού, κατάργηση του ελεύθερου χρόνου της, ή μεθοδευμένη χειραγώγησή του από τους ιδεολογικούς μηχανισμούς του συστήματος, όλα σπρώχνουν την εργατική τάξη στο περιθώριο. Η σχέση της με τα αγαθά του πολιτισμού περνάει μέσα από τους μηχανισμούς πληροφόρησης και χειραγώγησης που αναπαράγουν την κυρίαρχη ιδεολογία. Τα στοιχεία που έχουν δημοσιευθεί είναι απογοητευτικά: Καθημερινά το 80% του πληθυσμού βλέπουν πάνω από 208 λεπτά τηλεόραση την ημέρα. Περίπου το 50% δε διαβάζει ποτέ εφημερίδα. Το 60% δε διαβάζει ούτε ένα βιβλίο το χρόνο. Τις εκθέσεις τέχνης επισκέπτεται μόνο το 1% του πληθυσμού, ενώ το ποσοστό που πηγαίνει θέατρο, σινεμά, ή σε συναυλίες, δεν ξεπερνάει το 5%...

Η επαφή των ανθρώπων με το διάβασμα, με τις τέχνες, επηρεάζει τη συνείδησή τους όχι μόνο άμεσα, αλλά και έμμεσα - σαν περιβάλλον: τα ΜΜΕ, τα πρότυπα που εκπέμπουν μέσα στα σπίτια μας, ο δημόσιος χώρος και η αισθητική του που την καθορίζει και την επιβάλλει το κατασκευαστικό κεφάλαιο, οι διαφημίσεις, η πόλη και η αισθητική που μας περιβάλλει, η μόδα, τα ακούσματα: η τέχνη ή η απουσία της σαν περιβάλλον. Η υποκουλτούρα του «σκυλάδικου», του «ορθάδικου», της τηλεοπτικής σαπουνόπερας, των τηλεπαιχνιδιών, των προϊόντων της καπιταλιστικής πολιτιστικής βιομηχανίας, είναι η αναγκαία «πνευματική τροφή» για τη μετατροπή του εργαζομένου από «πολίτη» σε παθητικό παρατηρητή της ζωής, αδιάφορου για τα κοινά, ενεργούμενου, ευάλωτου και εξαγοράσιμου.

Ο ιμπεριαλισμός για να διαμορφώσει το κατάλληλο περιβάλλον ανοχής των εγκλημάτων του, δημιουργεί το αναγκαίο πολιτιστικό τοπίο για την υποδοχή του. Ετσι οι κακοί των ταινιών του Χόλιγουντ στα χρόνια του υπαρκτού σοσιαλισμού ήταν Ρωσόφωνοι, τα τελευταία χρόνια είναι Λατινοαμερικανοί, Κουβανοί, Αραβες. Οι «Ράμπο» των ταινιών - μισθοφόροι υπάλληλοι το «καλού μεγάλου αδελφού», σε επικίνδυνες αποστολές, εναντίον πάντα κάποιου κακού που μοιάζει νότιος, τριτοκοσμικός, που απειλεί την ασφάλεια των «νοικοκυραίων». Σε τίποτε σχεδόν δε διαφέρουν από τους μισθοφόρους των στρατιωτικών επεμβάσεων. Οι ταινίες επαναλαμβάνονται στη ζωή, και μάλιστα με κρυφές πλευρές: η νεοστρατολογημένοι «Ράμπο» των δυνάμεων επέμβασης «ψαρεύονται» τις ουρές των ανέργων, στις γειτονιές με οξυμένα κοινωνικά προβλήματα, στις ομάδες των περιθωριακών, των αναλφάβητων, τον απελπισμένων.

Ζούμε στα πλαίσια ενός πολιτιστικού ιμπεριαλισμού, από όπου απορρέουν και η καταστροφή των πολιτιστικών μνημείων και η ισοπέδωση και επιβολή πολιτιστικών προτύπων και συμπεριφοράς. Και αυτός ο πολιτιστικός ιμπεριαλισμός είναι το αναγκαίο όχημα για την επέλαση του ιμπεριαλισμού σε όλο τον πλανήτη.

Η πολιτιστική πολιτική των κομμάτων που νέμονται μέχρι σήμερα την εξουσία, εναρμονισμένη στους στόχους της ΕΕ, στοχεύει σε ακόμη μεγαλύτερα κέρδη για τα μονοπώλια της τέχνης, στην ομηρία των καλλιτεχνών, τη χειραγώγηση του λαού. Οι καλλιτέχνες αντιμετωπίζουν δυσκολίες επιβίωσης, με συνέπεια ένα μεγάλο ποσοστό να εγκαταλείπει. Η τέχνη δεν αναπτύσσεται ελεύθερα, ο καλλιτέχνης ασφυκτιά, πιέζεται, γίνεται ευάλωτος, τον εξαγοράζουν. Αλλοτε συνθλίβεται, περιθωριοποιείται. Η ελευθερία της Τέχνης και του καλλιτέχνη είναι ασύμβατες με την «ελευθερία της αγοράς της Τέχνης».

Ο λαός δεν έχει τον ελεύθερο χρόνο και παιδεία να απολαύσει τα πολιτιστικά αγαθά. Η έλλειψη καλλιτεχνικής παιδείας (για όλα τα παιδιά) τους στερεί το να καλλιεργήσουν τη δημιουργικότητά τους, να αναδείξουν τις δημιουργικές κλίσεις τους, το να μάθουν να δρουν, να γίνονται δημιουργοί, να αποκτούν κριτήρια, ώστε από παθητικοί θεατές και καταναλωτές, να διαμορφώνονται σε ενεργητικούς - δημιουργικούς - κριτικούς δέκτες απέναντι στην τέχνη ή στα υποπροϊόντα της που τους πλασάρονται. ....

Εμπορευματοποίηση του έργου τέχνης

Το κράτος - που υπηρετεί τα συμφέροντα της πλουτοκρατίας - με τους μηχανισμούς του ενισχύει την αγορά, την εμπορευματοποίηση του έργου τέχνης, τη διείσδυση των μονοπωλίων στο χώρο του πολιτισμού και τον έλεγχο της διακίνησης της τέχνης.

Αυτό που χαρακτηρίζει μετά το Μάαστριχ τις Τέχνες, είναι η σταδιακή ιδιωτικοποίηση του δημόσιου τομέα, η παραπέρα εμπορευματοποίηση της Τέχνης. Τη θέση των καλλιτεχνών στα κέντρα χάραξης της κρατικής πολιτιστικής πολιτικής παίρνουν εταιρείες, έμποροι, μεσάζοντες, συλλέκτες, άνθρωποι των ΜΜΕ, και γενικά «προσωπικότητες» που σχετίζονται με την «αγορά». Αυτοί πλέον κανονίζουν για λογαριασμό του κράτους. Αναπτύσσονται ιδιωτικά ιδρύματα «προώθησης των τεχνών», επιχορηγούμενα το κράτος.

Ως το 2000 το κεφάλαιο κέρδιζε κύρια από τη διακίνηση της τέχνης. Σήμερα εμπλέκεται ΚΑΙ στην παραγωγή της.

Η πολιτική αυτή εκφράσθηκε και σε θεσμικό επίπεδο: Δημιουργία του Εθνικού κέντρου θεάτρου και χορού, Ακαδημίας Τεχνών, με την εκχώρηση του Φαληρικού Δέλτα στο Ιδρυμα Νιάρχος (μαζί και τη Λυρική Σκηνή και την Εθνική Βιβλιοθήκη), αλλαγές στο Ασφαλιστικό, ιδιωτικοποιήσεις στην πολιτιστική κληρονομιά και έρευνα, το νομοσχέδιο για τον Κινηματογράφο, τη σύνδεση του πολιτισμού με την τουριστική βιομηχανία..

Η ψυχή και καρδιά του ανθρώπου δε φυλακίζονται ολοκληρωτικά. Ακόμα και σ' αυτές τις συνθήκες που ζούμε - όπως παλιότερα στους δύσκολους καιρούς - παράγεται καλλιτεχνικό έργο που έχει στο επίκεντρο τον εργαζόμενο άνθρωπο και τις ανάγκες του. Πολιτισμός θα πει, να έχουν όλοι δικαίωμα στη δουλειά, στην υγεία, στην ασφάλεια, στην παιδεία, στη δημιουργία. Αυτό σημαίνει αγώνα για την άλλη κοινωνία, τη σοσιαλιστική. Η τέχνη πρέπει να παίξει το ρόλο της, να συμβάλει στην αφύπνιση των συνειδήσεων ..

Οι εργαζόμενοι να διεκδικήσουν το δικαίωμα στον πολιτισμό, σε υποδομές, την πάλη για ανεμπόδιστη καλλιτεχνική και ερασιτεχνική δημιουργία. Να στηρίξουν το προοδευτικό καλλιτεχνικό έργο, να το προβάλλουν, να παλέψουν για τη δημιουργία προϋποθέσεων για ανεμπόδιστη πρόσβαση του λαού στα πολιτιστικά αγαθά, να περάσουν τα κέντρα και οι θεσμοί παραγωγής και διακίνησης της τέχνης στα χέρια της κοινωνίας, να μπουν στην υπηρεσία του λαού, της εργατικής τάξης.

Πρέπει να ενισχυθεί ένα κίνημα μόρφωσης και πολιτισμού μέσα στην ίδια την εργατική τάξη, στους νέους. Που θα απελευθερώσει δημιουργικές δυνάμεις που υπάρχουν μέσα στο λαό μας, για την οικοδόμηση του άλλου πολιτισμού, του σοσιαλισμού.