«Είσαστε οι τελευταίοι των Μοϊκανών», ακούγονται να λένε όσοι θέλουν να πιστεύουν στο τέλος των ιδεολογιών. Κι όμως εμείς μπροστά στην εκσυγχρονισμένη βαρβαρότητα του καπιταλισμού, που έρχεται πάνοπλη για να σαρώσει όλες τις κατακτήσεις του αιώνα που πέρασε - μαζί και τις κατακτήσεις των γυναικών - απαντάμε με τα λόγια του Αντόνιο Ματσάντο: «Διαβάτη, δρόμος δεν υπάρχει, το δρόμο τον φτιάχνεις προχωρώντας!». Στην αρχή του 2001 όλα είναι δυνατά, όλα είναι πιθανά, φτάνει ν' αγωνιζόμαστε!
Γυναίκα, μην κουράζεσαι, οι εχθροί περιμένουν...
Το ημερολόγιο της Ομοσπονδίας Γυναικών Ελλάδας - τρία σ' ένα, ατζέντα, τηλεφωνικός κατάλογος και σημειωματάριο - επικεντρώνεται στους αγώνες του παρόντος και στους προσανατολισμούς του μέλλοντος. Αλλωστε, η οργάνωση, με μια κληρονομιά είκοσι πέντε χρόνων από την ίδρυσή της, προετοιμάζεται για το όγδοο συνέδριό της, που θα γίνει το Μάρτη.
Σ' αυτά που γκρεμίστηκαν, σ' αυτά που κινδυνεύουν να γκρεμιστούν - και πρέπει να κρατηθούν όρθια - είναι αφιερωμένη η ατζέντα. Μια ατζέντα όπως πάντα αγωνιστική, που δίνει ερεθίσματα εγρήγορσης και δράσης, ώστε να μην είναι οι γυναίκες παθητικοί θεατές αυτών που γίνονται γι' αυτές - χωρίς αυτές. Η εργασία, η οικογένεια, η υγεία, η εκπαίδευση, αλλά και το περιβάλλον που καταστρέφεται, τα ναρκωτικά που απειλούν τα παιδιά μας, η πορνεία, η ποιότητα ζωής, ο πολιτισμός, είναι τομείς για τους οποίους δίνει το στίγμα της η ΟΓΕ, χωρίς να ξεχνάει το χιούμορ. Μερικά δείγματα:
«Παιδί μου, πήρες 19,4 και δεν μπήκες στη σχολή που ήθελες. Δεν πειράζει, θα προσπαθήσεις πάλι του χρόνου. Ισως υπερβείς το 20»!
«Είσαι φτωχός; Δεν μπορείς να κάνεις επιλογές; Θα τις κάνουμε εμείς για σένα: Δε χρειάζεσαι μόρφωση, μόνο κατάρτιση. Δε χρειάζεσαι δουλιά, μόνο απασχόληση. Δε χρειάζεσαι σύνταξη και κοινωνικές παροχές, μόνο βοηθήματα "επιβίωσης". Δε χρειάζεσαι "πολυτελείς υπηρεσίες υγείας", ένα ράντσο στο διάδρομο σου φτάνει. Πώς; Τι είπες; Αντιδράς; ΕΙΣΑΙ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΗΣ!!».
Οι «ατάκες» της ατζέντας συνοδεύονται από στοιχεία για την πυρηνική απειλή, στατιστικές για το ΕΪΤΖ που συνεχώς εξαπλώνεται, για την παιδεία, που δείχνουν τον ταξικό προσανατολισμό της αντιμεταρρύθμισης, αναφορές στην υπογεννητικότητα και τα αίτιά της, τα εγκλήματα πολέμου στη Γιουγκοσλαβία, την ανεργία των νέων... Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία για τα - εντυπωσιακά - περιουσιακά της Εκκλησίας, που καταλήγουν: «Αχ Χριστέ μου, πού είσαι, να τους θυμίσεις εκείνο το "ο έχων δυο χιτώνες να δίδει τον έναν"»...
Εκτός από διευθύνσεις γυναικείων οργανώσεων και κινήσεων, η φετινή ατζέντα της ΟΓΕ περιλαμβάνει χρήσιμα τηλέφωνα για την προστασία από τη βία στην οικογένεια, αλλά και για την προστασία των αλλοδαπών γυναικών από τη σεξουαλική εκμετάλλευση και εμπορία.
«Ολα τα φεγγάρια του κόσμου ασήμωσαν τα μαλλιά σου και χτίσανε μνημεία, για σένα γυναίκα, που κουβαλάς αθόρυβα τον αιώνιο σταυρό χωρίς να λυγίζεις» υμνεί στην ατζέντα η Φαίδρα Ζαμπαθά - Παγουλάτου τη «γυναίκα - μάνα όλης της Γης». Και οι συντάκτριες του ημερολογίου απευθύνουν έκκληση σ' όλες τις σύγχρονες γυναίκες ενόψει του 8ου Συνεδρίου: «Γυναίκα, τα προβλήματα είναι πολλά - κάνε την αγανάκτησή σου δράση. Πάρε δύναμη από τη γνώση, για να συνεχίσεις με πιότερη δύναμη. Μην κουράζεσαι, γιατί ξέρεις πως οι εχθροί σου αυτό περιμένουν»!
Ο αιώνας που πέρασε, η νέα χιλιετία, σηματοδοτεί το τέλος μιας άλλης χιλιετίας, χιλιετίας κοινωνικής υποδούλωσης των γυναικών. Ειδικότερα ο περασμένος αιώνας, ο αιώνας των μεγάλων επαναστάσεων, γνώρισε και τον ξεσηκωμό του γυναικείου κινήματος ενάντια στη διπλή καταπίεση της γυναίκας, για την κοινωνική, οικονομική, πολιτική χειραφέτησή της. Σ' αυτό το ένδοξο παρελθόν των γυναικείων αγώνων αναφέρεται μια άλλη ατζέντα που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες, «Το ημερολόγιο των γυναικών - Σελάνα 2001» (Εκδόσεις Κανάκη και Παμπούκη). Μικροί και μεγάλοι σταθμοί της ιστορίας των γυναικών, αλλά και οι διώξεις εναντίον τους από την Εκκλησία και τις προκαταλήψεις.
Ποιος θα το πίστευε λ.χ. ότι στη διάρκεια του «κυνηγιού των μαγισσών» από την καθολική Εκκλησία, εννέα εκατομμύρια άτομα, το 80% γυναίκες, θανατώθηκαν στην πυρά ή στο νερό κατηγορούμενες για συνεργασία με το... σατανά; Ομως τον πραγματικό σατανά, το φασισμό, τον πολέμησαν και γυναίκες τον 20ό αιώνα. Υπήρξαν και θηλυκές Ικαροι, γυναίκες τυχερές που δεν άφησαν να τους κόψουν τα φτερά.
Υπήρξαν, θα λέγαμε εμείς και γυναίκες σαν τον θρυλικό Αντουάν Σεντ Εξιπερί, τον ηρωικό αεροπόρο και συγγραφέα (πατέρα του «Μικρού πρίγκιπα»), που χάθηκε στον ουρανό ή μάλλον στη θάλασσα στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο: «Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος - διαβάζουμε την ατζέντα - σαν έτοιμες από καιρό τις βρήκε. Στη Σοβιετική Ενωση η Μαρίνα Ρόσκοβα οργάνωσε μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, εκπαίδευσε και διοίκησε μια μονάδα από 1.000 περίπου ικανές και αξιόμαχες πιλότους. Στην Αγγλία δημιουργήθηκε το 1941 από την Τζάκι Κόχραν ένας σμήνος από έμπειρες πιλότους που πετούσαν με κάθε είδους αεροπλάνο. Αμέσως μετά την είσοδο της Αμερικής στον πόλεμο, η Τζάκι κλήθηκε εκεί για να οργανώσει την Αεροπορική Υπηρεσία Γυναικών Πιλότων WASP. Εκπαιδεύτηκαν πολύ γρήγορα 1.074 γυναίκες, που αναλάμβαναν κάθε είδους αποστολή, εκτός από μάχες. Η Αμι Τζόνσον στον πόλεμο μετέφερε αεροπλάνα για λογαριασμό της Στρατιωτικής Αεροπορίας. Χάθηκε μαζί με το αεροπλάνο της σε μια τέτοια αποστολή το 1941 κοντά στο Μπλάκπουλ. Ηδη, το 1930 πέταξε μόνη, από την Αγγλία στην Αυστραλία. Η πτήση κράτησε 19 επίπονες και ηρωικές ημέρες.
Η ίδια έσπασε το 1932 το ρεκόρ ταχύτητας από Λονδίνο στο Κέιπ Τάουν. Περισσότερα θύματα στην αεροπορία είχαν οι Σοβιετικές. Οπως η Λίλη Λίτβακ (1922-1943). Ηρωίδα της πολεμικής αεροπορίας. Πιλοτάριζε ένα μαχητικό αεροπλάνο. Σε κάθε πλευρό του είχε ζωγραφίσει ένα άσπρο τριαντάφυλλο. Σε κάθε μάχη έπαιρνε μαζί της ένα μπουκετάκι αγριολούλουδα. Σκοτώθηκε σε μια αποστολή του 1943. Ηταν μόλις 21 χρόνων.
Η Μαρίνα Ρόσκοβα (1912-1943) είχε τιμηθεί με το ανώτατο παράσημο των Ηρώων της Σοβιετικής Ενωσης, το Χρυσό Αστέρι, μαζί με δυο άλλες πιλότους, για την τολμηρή και ηρωική τους στάση κατά τη διάρκεια μιας πτήσης προς την Απω Ανατολή. Σκοτώθηκε πετώντας με το αεροπλάνο της...
Αλλά από τους αιθέρες να ξαναγυρίσουμε στη γη και στο πλύσιμο των ρούχων, που για αιώνες ολόκληρους είναι η πεζή καθημερινότητα για τις περισσότερες γυναίκες. Οπως μας πληροφορεί η ατζέντα, τα παλιά χρόνια η μπουγάδα γινόταν με ομαδική δουλιά, οργάνωση, αλληλεγγύη, πρόγραμμα.
Παρέες από γειτόνισσες ή συγγένισσες μαζεύονταν δίπλα σε πηγές, ποτάμια, βρύσες, σε ανοιχτές πλατείες ή μέσα σε αυλές κλειστές, άναβαν τα καζάνια, συντηρούσαν τη φωτιά, έπλεναν, κοπάνιζαν, ξέβγαζαν, άπλωναν. Παράλληλα, άλλες γυναίκες φτωχές έκαναν τη σκληρή δουλιά της πλύστρας για λίγα χρήματα. Οταν όμως οι υπηρεσίες καθαριότητας πήραν πιο οργανωμένη μορφή, πέρασαν στα χέρια των αντρών...
Από τα πρώτα αιτήματα των σοσιαλιστριών και των φεμινιστριών ήταν δωρεάν πλυντήρια, εστιατόρια, νηπιαγωγεία και παιδικοί σταθμοί, για να εξυπηρετούνται οι εργαζόμενες και κυρίως οι μητέρες. Στις σοσιαλιστικές χώρες τέτοιες κρατικές υπηρεσίες λειτούργησαν αρκετά ικανοποιητικά. Στις καπιταλιστικές, ανέλαβε η ιδιωτική πρωτοβουλία... Οι επιχειρήσεις που παράγουν ή διαθέτουν στην αγορά είδη διατροφής, απορρυπαντικά και όλα τα παρεμφερή είναι από τις πιο επικερδείς, σημειώνεται στην ατζέντα.
Μια εφευρέτρια, η Ζοζεφίνα Κόχραν, κατασκεύασε το πρώτο επαγγελματικό πλυντήριο πιάτων το 1893. Το 1901 μια καινούρια μηχανή βγαίνει στην αγορά. Για να λειτουργήσει θέλει ηλεκτρικό ρεύμα, ένα μοτεράκι και τρεχούμενο νερό της βρύσης. Μπαίνει στα σπίτια και αναποδογυρίζει συνήθειες... Υπολογίστηκε ότι το ηλεκτρικό πλυντήριο απελευθέρωσε το 1/3 του χρόνου της γυναίκας...».
Θα υπέθετε κανείς ότι κάποιες εφευρέσεις, όπως το πλυντήριο ή επιστημονικές ανακαλύψεις όπως το αντισυλληπτικό χάπι, έφεραν την επανάσταση στη ζωή των γυναικών και συνακόλουθα όλης της ανθρωπότητας... Στην πραγματικότητα κι αυτή την επανάσταση έφερε η αλλαγή των παραγωγικών σχέσεων, η ανάγκη χιλιάδων, εκατομμυρίων, εργαζομένων γυναικών να απαλλαγούν από τη σκλαβιά του νοικοκυριού, ώστε να απασχοληθούν στην παραγωγή και να ζήσουν σαν άνθρωποι, μαζί με τους συντρόφους τους. Ομως η κοινωνικοποίηση του νοικοκυριού - αίτημα και ελπίδα του επαναστατικού γυναικείου κινήματος - δεν πρόλαβε ποτέ να γίνει πραγματικότητα... στον εικοστό αιώνα, με εξαίρεση ίσως την πορεία προς αυτό που χάραξε η οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Αλλωστε η κοινωνικοποίηση του νοικοκυριού είναι υπόθεση της αταξικής κοινωνίας.