Η οικονομική κρίση, η οποία συνδέεται με μακροχρόνια ανεργία, έχει σημαντικές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία και ευνοεί την εξάπλωση διαφόρων μορφών εξάρτησης από νόμιμες και παράνομες ουσίες, τυχερά παιχνίδια και το διαδίκτυο. Τη στιγμή που η κρίση εντείνει τα προβλήματα των χρηστών και αναμένεται να αυξήσει τα αιτήματα για θεραπεία, η πολύπλευρη υποστήριξή τους μέσα από τα «στεγνά» προγράμματα δεν αποτελεί πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα, ηθική και κοινωνική. Τα παραπάνω αποτέλεσαν τον πυρήνα της συνέντευξης Τύπου, που έδωσε χθες το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ) παρουσιάζοντας τον απολογισμό έργου για το 2010.

Παρ' όλα αυτά, οι μέχρι τώρα κυβερνήσεις πριμοδοτούν τα προγράμματα υποκατάστασης, που στόχο έχουν τη συντήρηση της εξάρτησης και όχι τη θεραπεία. Σχετικά με τη διαρκή πριμοδότηση των προγραμμάτων αυτών, ο Γεράσιμος Νοταράς, πρόεδρος του ΔΣ του ΚΕΘΕΑ, τόνισε ότι δε συνδέεται με την κρίση, αλλά «πρόκειται για κρατική επιλογή που ισχύει από το 1994 μέχρι και σήμερα». Παράλληλα, επισημάνθηκε ότι το κράτος δε στηρίζει επαρκώς το ΚΕΘΕΑ, παρόλο που διαθέτει τεκμηριωμένη αποτελεσματικότητα. (Το 2010 επιχορηγήθηκε με 23 εκατομμύρια ευρώ και κατά τη διάρκεια της χρονιάς περικόπηκε το 8%, ενώ για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά οι προσλήψεις έχουν «παγώσει» παρά την εξαίρεση των οργανισμών θεραπείας από το νόμο για αναστολή των προσλήψεων).

Να σημειωθεί ότι πάνω από 200 νέοι ολοκληρώνουν κάθε χρόνο τα προγράμματα του ΚΕΘΕΑ και εντάσσονται απεξαρτημένοι στην κοινωνία. Το 2010, τουλάχιστον 3.000 άνθρωποι συμμετείχαν, σε ημερήσια βάση, όλο το χρόνο στα «στεγνά» προγράμματα του Κέντρου Θεραπείας, δηλαδή απείχαν από τη χρήση και βρίσκονταν μακριά από το δρόμο. Περισσότερα από 6.000 συγγενικά πρόσωπα υποστηρίχθηκαν από τα Κέντρα Οικογενειακής Υποστήριξης. Ξεπέρασαν τις 2.000 οι κρατούμενοι και αποφυλακισμένοι που συμμετείχαν στις υπηρεσίες του ΚΕΘΕΑ, ενώ περίπου 1.700 χρήστες στο δρόμο υποστηρίχθηκαν από τις μονάδες άμεσης πρόσβασης. 301 άτομα έλαβαν υπηρεσίες για την απεξάρτηση από το αλκοόλ και τον τζόγο, για τα οποία αυξάνονται τα αιτήματα για θεραπεία.

Μερικά από τα στοιχεία που συνθέτουν το προφίλ των χρηστών που προσέγγισαν τις υπηρεσίες του ΚΕΘΕΑ το 2010 είναι:

• Οι 6 στους 10 χρήστες ήταν άνεργοι, ενώ οι 2 στους 10 είχαν περιστασιακή και συνήθως επισφαλή εργασία. Η εργασία αποτελεί βασικό στόχο της απεξάρτησης και είναι καθοριστικός παράγοντας πρόληψης της υποτροπής.
• Οι 7 στους 10 είναι μακροχρόνιοι χρήστες ηρωίνης, με πρόβλημα κατάχρησης που εκτείνεται πάνω από μια δεκαετία.
• Ο ένας στους δύο δεν έχει απολυτήριο λυκείου.
• Το 11,5% είναι άστεγοι ή διαμένουν σε προσωρινή στέγη.
• Τέσσερις στους δέκα αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υγείας, ενώ σχεδόν οι μισοί ενδοφλέβιοι χρήστες έχουν μολυνθεί από ηπατίτιδα C. Οι περικοπές στο σύστημα δημόσιας υγείας έχουν ήδη καταστήσει δυσκολότερες τις παραπομπές εξαρτημένων από το ΚΕΘΕΑ για ιατρικές εξετάσεις. Η μη έγκαιρη διάγνωση και ιατρική αντιμετώπιση των προβλημάτων υγείας, είτε οι χρήστες βρίσκονται στο δρόμο είτε σε θεραπεία, επιβαρύνει περαιτέρω την υγεία τους και καθιστά δυσκολότερη τη θεραπεία.

Στο όνομα του «υψηλού κόστους» και της οικονομικής κρίσης, η κυβέρνηση προχωράει στη συρρίκνωση και αποδυνάμωση ακόμη και αυτών των υπαρχόντων δομών που στοχεύουν στην πρόληψη και την απεξάρτηση. Στόχος της - μπροστά και στην απάνθρωπη αντιλαϊκή πολιτική που εφαρμόζει - είναι να πετύχει τον κοινωνικό έλεγχο σε όλο και μεγαλύτερα κομμάτια του πληθυσμού και να δημιουργήσει επιπλέον ασφαλιστικές δικλείδες για το σύστημα.

Ομως και αυτό το ιδεολόγημα καταρρίπτεται, καθώς «η παραμονή των εξαρτημένων στη χρήση, είτε αναλυθεί με οικονομικούς είτε με κοινωνικούς όρους, έχει μεγαλύτερο κόστος», όπως είπαν οι εκπρόσωποι του ΚΕΘΕΑ, αναφερόμενοι σε συμπεράσματα διεθνών εργασιών. Εξήγησαν ότι η παραμονή των εξαρτημένων στη χρήση συνεπάγεται: Αυξημένη χρήση υπηρεσιών υγείας και προνοιακών δομών (3 φορές περισσότερο από τον υπόλοιπο πληθυσμό), αυξημένο κόστος δίωξης και ποινικής δικαιοσύνης, αυξημένα ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας και παραμέλησης παιδιών, πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου, αυξημένο κίνδυνο μετάδοσης λοιμωδών νοσημάτων και εξάπλωσης της χρήσης ουσιών.

«Αντίθετα, η απεξάρτηση και η επανένταξη στην κοινωνία οδηγούν σε μείωση των παραπάνω δεικτών. Με κάθε ευρώ που δίνεται στη θεραπεία εξοικονομούνται μέχρι και 23 ευρώ από τη μείωση των επιπτώσεων της εξάρτησης στην κοινωνία», υπογράμμισε, μεταξύ άλλων, ο Χαράλαμπος Πουλόπουλος, διευθυντής του ΚΕΘΕΑ.

«Θέλω δουλειά και όχι νταραβέρι. Θέλω ένσημα και να πληρώνομαι κανονικά. Να μην είμαι στο δρόμο. Να ικανοποιώ τις ανάγκες μου. Δε θέλω να επιβιώνω, θέλω να ζω». Η χθεσινή συνέντευξη έκλεισε με τον Γιάννη και μαζί του τον Βαλάντη και την Φαίη. Και οι τρεις ολοκληρώνουν το πρόγραμμα απεξάρτησης, αποτυπώνοντας με την αμεσότητα και την αλήθεια τους την πλήρη απουσία μέτρων για την κοινωνική επανένταξη των ανθρώπων που ολοκληρώνουν την απεξάρτηση, αλλά και την ασυδοσία των εργοδοτών που καταπατούν κάθε εργασιακό δικαίωμα. «Δουλεύω λάντζα κουζίνας, παίρνω 500 ευρώ, μένω μόνος μου, δυσκολεύομαι να πληρώσω το νοίκι, το αφεντικό δε σηκώνει κουβέντα, "άμα σ' αρέσει, αλλιώς θα βρω άλλον" λέει. Αισθάνομαι στάσιμος, δεν μπορώ να εξελιχθώ σαν άνθρωπος. Δε θα το βάλω κάτω όμως», αναφέρει ο Βαλάντης, ενώ η Φαίη ψάχνει για δουλειά «στέλνω δεκάδες βιογραφικά. Πώς θα ζήσω με 400 ευρώ από το ταμείο ανεργίας;».