«ΕΔΑΦΟΣ ΤΟΥ ΦΟΒΟΥ»
Πρόβλημα στη ρωσοκινεζική αποστολή στον Αρη
Κυριακή 13 Νοέμβρη 2011

Τοποθέτηση της διαστημοσυσκευής «Εδαφος του Φόβου» στο χώρο φορτίου του πυραύλου Ζενίτ
Αγωνιώδεις προσπάθειες από το κέντρο ελέγχου στη Γη για να αποφευχθεί πρώιμη αποτυχία της μη επανδρωμένης ρωσικής (με κινεζική συμμετοχή) αποστολής Phobos Grunt («Εδαφος του Φόβου») βρίσκονταν σε εξέλιξη μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές. Η διαστημοσυσκευή εκτοξεύτηκε την Τρίτη το βράδυ προς το δορυφόρο Φόβο του Αρη, με έναν πύραυλο Ζενίτ και τέθηκε καταρχήν σε χαμηλή τροχιά γύρω από τη Γη, αλλά λόγω μη ενεργοποίησης των πυραυλοκινητήρων της δεν μπόρεσε να συνεχίσει το ταξίδι. Πιθανολογείται ότι αυτό οφείλεται σε λάθος προσανατολισμό του σκάφους. Σύμφωνα με πληροφορίες ρωσικών ειδησεογραφικών πρακτορείων, το Phobos Grunt μπορεί να παραμείνει τουλάχιστον ένα μήνα σε τροχιά, μέχρι να καταπέσει και να καεί στην ατμόσφαιρα, αλλά γινόταν προσπάθεια να αναπρογραμματιστεί μέσα σε λίγες μέρες και να επιχειρηθεί νέα πυροδότηση των κινητήρων για το διαπλανητικό ταξίδι.

Πρόκειται για νέο πλήγμα στη ρωσική διαστημική υπηρεσία «Ροσκόσμος», μετά την προ μηνός αποτυχημένη εκτόξευση ενός μεταγωγικού Προγκρές με πύραυλο Σογιούζ, προς το Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, αλλά και άλλες ανάλογες αποτυχίες τους τελευταίους 8 μήνες. Το 13,5 τόνων Phobos Grunt είναι το βαρύτερο διαπλανητικό σκάφος που έχει εκτοξευτεί ποτέ και από πηγές της αμερικανικής NASA εκφράζονται ανησυχίες σε περίπτωση επανόδου του στην ατμόσφαιρα, καθώς μεταφέρει ως καύσιμο και οξειδωτικό 7 τόνους τετροξειδίου του αζώτου και υδραζίνης, τοξικών ενώσεων που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν προβλήματα αν έφταναν ως το έδαφος.

Ηταν το 1996, όταν η Ρωσία εκτόξευε την προηγούμενη αυτόματη διαστημοσυσκευή διαπλανητικής εξερεύνησης (Μαρς-96) και πάλι με τον ίδιο προορισμό. Η αποστολή εκείνη ατύχησε πολύ νωρίς, λόγω μη πυροδότησης της δεύτερης καύσης του τέταρτου σταδίου του πυραύλου φορέα και το Μαρς-96 κάηκε στην ατμόσφαιρα. Επρόκειτο για διαστημοσυσκευή παρόμοια με τα δύο διαστημόπλοια «Φόβος» που είχε εκτοξεύσει το 1988 - λίγο πριν τις ανατροπές - η Σοβιετική Ενωση και τα οποία είχαν χαθεί στο Διάστημα με παράδοξο τρόπο (από διπλό ανθρώπινο λάθος σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση) λίγο μετά την προσέγγισή τους στον Αρη.

Η αποστολή του Phobos Grunt έχει κύριο στόχο την επιστροφή στη Γη δείγματος εδάφους από το Φόβο, εξ ου και το όνομα «Εδαφος του Φόβου». Αρχικά, είχε σχεδιαστεί να εκτοξευτεί με έναν πύραυλο Πρότον, αλλά οικονομικές περικοπές οδήγησαν στην αλλαγή του φορέα σε Σογιούζ - Φρεγκάτ. Οταν, όμως, συμφωνήθηκε με την Κίνα, το 2007, να εκτοξευτεί μαζί με τη ρωσική διαστημοσυσκευή και η πρώτη ανάλογη κινεζική συσκευή διαπλανητικής εξερεύνησης, έγινε εκ νέου αλλαγή στον ισχυρότερο πύραυλο Ζενίτ. Το Phobos Grunt επρόκειτο να διανύσει 320 εκατομμύρια χιλιόμετρα μέχρι να φτάσει στον Αρη.

Για τη λήψη και επιστροφή στη Γη του βάρους 160 γραμμαρίων δείγματος εδάφους που προβλέπεται να ληφθεί από βάθος ενός μέτρου, το Phobos Grunt διαθέτει ειδική άκατο στην κορυφή της οποίας υπάρχει μικρός πύραυλος επιστροφής. Πλησιάζοντας στη Γη, η κάψουλα με το δείγμα θα αποκολληθεί από τον πύραυλο επιστροφής και θα προσγειωθεί με τη βοήθεια αλεξίπτωτου. Ο μικρός πύραυλος είναι επαρκής λόγω της πολύ χαμηλής βαρύτητας του Φόβου, ενός δορυφόρου με σχήμα πατάτας μέσης διαμέτρου 11 χιλιομέτρων και πιθανότατα αστεροειδούς προέλευσης. Με τα όργανα που μεταφέρει το Phobos Grunt θα επιδιωχθεί και η μελέτη του Φόβου, αλλά και του Αρη από τροχιά. Ειδικότερα θα μελετηθεί η ακτινοβολία και τα σωματίδια πλάσματος στη διαστημική γειτονιά του Αρη, καθώς και η ατμόσφαιρα του πλανήτη και τα μετεωρολογικά φαινόμενα που συμβαίνουν σε αυτή (κυρίως ανεμοστρόβιλοι και θύελλες σκόνης).

Ο κινεζικός δορυφόρος Γινγκχούο-1, που αν το Phobos Grunt φτάσει στον Αρη θα απελευθερωθεί σε ανεξάρτητη τροχιά γύρω από τον κόκκινο πλανήτη 11 μήνες μετά την προσέγγιση σ' αυτόν, είναι ένας κύβος με ακμή 70 εκατοστών και βάρος 110 κιλών και αποτελεί την πρώτη κινεζική συσκευή εξερεύνησης πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος. Κινεζικό ακαδημαϊκό ίδρυμα ανέλαβε στο πλαίσιο της ρωσοκινεζικής συμφωνίας την κατασκευή του οργάνου που θα θρυμματίσει και κοσκινίσει το δείγμα εδάφους που θα αναλυθεί επιτόπου από την άκατο του Phobos Grunt.


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγές: www.russianspaceweb.com, news.xinhuanet.com, «Discover»