Τα καταστροφικά αποτελέσματα από τη χρήση βλημάτων απεμπλουτισμένου ουρανίου και το βομβαρδισμό βιομηχανικών εγκαταστάσεων με συνέπεια τη χημική μόλυνση, είναι αποτελέσματα που δεν έληξαν την επομένη του πολέμου αλλά που θα διαρκέσουν για πολλές δεκάδες ακόμα χρόνια πλήττοντας το περιβάλλον και τις ανθρώπινες ζωές. Ταυτόχρονα τα μέσα αποκατάστασης είναι ανεπαρκή λόγω έλλειψης κονδυλίων, γεγονός που μεγεθύνει τις διαστάσεις του προβλήματος.

Τα προαναφερθέντα επισήμαναν Ελληνες και Γιουγκοσλάβοι επιστήμονες στην ημερίδα που διοργάνωσαν η Εταιρεία Ελληνοσερβικής Φιλίας και η Ενωση Βαλκανικών Χημικών Εταιριών, το περασμένο Σάββατο στο ξενοδοχείο «Εσπέρια».

Οπως αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία ρίχτηκαν 944.000 βλήματα που αντιστοιχούν σε 320 τόνους απεμπλουτισμένου ουρανίου. Είναι χαρακτηριστικά τα νούμερα που αφορούν τρεις μόνο περιοχές: στο Κόσσοβο (31.000 αντιστοιχούν σε 11 τόνους απεμπλουτισμένου ουρανίου), στη Βοσνία (11.000, σε 3 τόνους) και στη νότια Σερβία (7.000, σε 2 τόνους). Σύμφωνα με τον Διευθυντή Ερευνών στο ΕΚΦΕ «Δημόκριτος», Ν. Κατσαρό, το απεμπλουτισμένο ουράνιο εκπέμπει ραδιενέργεια για πάνω από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, ενώ είναι συγχρόνως ουσία χημικώς τοξική. Επιπλέον, το απεμπλουτισμένο ουράνιο που βρίσκεται στα βλήματα, όταν έρθει σε επαφή με τον στόχο εάν αναπτυχθούν, λόγω τριβής, μεγάλες θερμοκρασίες μετατρέπεται σε αέριο. Με αυτή τη μορφή μπορεί να μετακινηθεί μέχρι 60 χιλιόμετρα, ενώ υπό μορφή λεπτής σκόνης πάνω από 100 χιλιόμετρα.

Ομως, ανάλογη σε μέγεθος ήταν και η χημική μόλυνση που υπέστη η Γιουγκοσλαβία, λόγω των βομβαρδισμών σε διυλιστήρια, εργοστάτια πετροχημικών προϊόντων και παραγωγής τεχνητών λιπασμάτων. Ο S. Tomovic, γενικός διευθυντής του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας Βελιγραδίου, επισήμανε στην ομιλία του ότι στην περιοχή του Πάντσεβο, από όπου υπάρχουν περισσότερα στοιχεία, η καταστροφή των εργοστασίων είχε ως αποτέλεσμα να διαρρεύσουν σε υδάτινο κανάλι που επικοινωνεί με το Δούναβη τεράστιες ποσότητες χημικών ουσιών όπως υδροχλωρικό νάτριο, υδροχλωρικό οξύ, υγρή αμμωνία, υδράργυρος κ.ά. Επίσης, ανέφερε ότι τις ημέρες των βομβαρδισμών όταν καιγόταν το εργοστάσιο τεχνητών λιπασμάτων στο Πάντσεβο δημιουργήθηκαν επικίνδυνα χημικά αέρια που αύξησαν τη μόλυνση στην περιοχή κατά 17.000 φορές περισσότερο από τα συνηθισμένα, γεγονός που τους ανάγκασε να εκκενώσουν την πόλη.

Τα πρώτα στοιχεία από τις επιπτώσεις των ραδιενεργών ρύπων στη Γιουγκοσλαβία δείχνουν ότι οι διάφοροι τύποι καρκίνου κυρίως στους πληθυσμούς που διαμένουν σε βομβαρδισμένες περιοχές έχουν αυξηθεί αισθητά όσο και αν οι εκπρόσωποι του ΝΑΤΟ επιμένουν να αρνούνται τη συσχέτιση απεμπλουτισμένου ουρανίου και καρκίνου. Η Ιφιγ. Δανοπούλου, δερματολόγος και επίκουρος καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, παρουσιάζοντας τα στοιχεία που συνέλεξε από το οδοιπορικό της σε Βοσνία - Σεράγεβο, ανέφερε ότι το νοσοκομείο Κάσιντολ, στο σερβικό Σεράγεβο, έχει καταγράψει 9 καρκίνους γαστρεντερικού σωλήνα από το 1992 - 1996 ενώ 102 από το 1996 - 2000. Στο ίδιο νοσοκομείο, είπε, ότι έχουν καταγραφεί μετά το πόλεμο, 40 περιπτώσεις λευχαιμίας εκ των οποίων οι 32 από άτομα που ζουν σε βομβαρδισμένες περιοχές. Ανάλογα στοιχεία παρουσίασε και ο Dushko Vasic, Διευθυντής Ουρολογικής Κλινικής στο Γενικό Νοσοκομείο Doboj, που επισήμανε ότι τα περιστατικά του καρκίνου ουροποιητικού συστήματος έχουν σχεδόν διπλασιαστεί.

Επιπλέον, οι χημικοί ρύποι προκαλώντας τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή θέτουν, έτσι και αλλιώς, σε διαρκή κίνδυνο τις ανθρώπινες ζωές, δηλητηριάζοντας την τροφική αλυσίδα και το πόσιμο νερό.

Παρ' όλα αυτά η αποκατάσταση, τονίζουν οι Γιουγκοσλάβοι επιστήμονες, προχωρά με πολύ αργούς ρυθμούς, γιατί δεν υπάρχουν τα απαιτούμενα κονδύλια, ενώ η λεγόμενη εξωτερική βοήθεια είναι σχεδόν αμελητέα. Ταυτόχρονα, οι νοσοκομειακές μονάδες λειτουργούν με πρωτόγονα μέσα.

Στην ημερίδα παρουσιάστηκαν και στοιχεία από τη δραματική αύξηση των καρκινοπαθειών στο Ιράκ, δέκα χρόνια μετά το πόλεμο. Ο Δημήτρης Moghnie, μέλος της οργάνωσης «Γιατροί του Κόσμου», παρουσίασε μια τρομακτική εικόνα που ίσως μέλλει να είναι η μελλοντική εικόνα της Γιουγκοσλαβίας. Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι σε δύο νοσοκομεία που βρίσκονται στις περιοχές του Ιράκ που βομβαρδίστηκαν περισσότερο έχουν καταγραφεί από το 1991 έως το 1995, 5.630 περιστατικά καρκίνου ενώ από το 1996 έως το 2000 ο αριθμός των καρκινοπαθών ξεπέρασε τους 30.000.