Η πρώτη μορφή ενόπλων τμημάτων του εργατικού κινήματος στη Ρωσία εμφανίστηκε στην επανάσταση του 1905. Ηταν εργατικές μαχητικές οργανώσεις και τμήματα που έδρασαν στο διάστημα 1905 - 1907 και πρωταγωνίστησαν σε όλες τις ένοπλες εξεγέρσεις αυτής της περιόδου.
Ετσι, παρά τις δυσκολίες, παρά την αντίδραση της αστικής τάξης αλλά και των εσέρων και των μενσεβίκων, που είχαν την πλειοψηφία στα σοβιέτ, η Κόκκινη Φρουρά ήταν υπαρκτή, ισχυρή και από το Καλοκαίρι του 1917 πέρασε σε μια νέα φάση ανάπτυξής της που αγκάλιασε όλες τις μεγάλες πόλεις της Ρωσίας. Τα βασικά της χαρακτηριστικά ήταν η εθελοντική βάση συγκρότησής της, κατά κανόνα σε παραγωγική βάση, αλλά - σε ορισμένες περιπτώσεις - και σε περιφερειακή. Επιπλέον, η διοίκησή της ήταν αιρετή.
Οπως εύκολα γίνεται αντιληπτό στην Οχτωβριανή Επανάσταση, η Κόκκινη Φρουρά έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο, έχοντας την υποστήριξη του επαναστατικού στρατού. Ως την ίδρυση, μάλιστα του Κόκκινου Στρατού υπήρξε η κύρια ένοπλη δύναμη της επανάστασης. Αλλά πώς περάσαμε στον Κόκκινο Στρατό;
Από τις αρχές του 1918 ήταν φανερό ότι οι δυνάμεις της Κόκκινης Φρουράς με τους επαναστατημένους στρατιώτες και ναύτες δεν επαρκούσαν για τη νικηφόρα υπεράσπιση της σοσιαλιστικής επανάστασης και του σοβιετικού κράτους που αντιμετώπιζε ισχυρή την απειλή της ιμπεριαλιστικής επέμβασης, ιδιαίτερα από τη μεριά της Γερμανίας. Ηταν πια αναγκαίο να δημιουργηθεί τακτικός στρατός, πράγμα που έγινε με το διάταγμα που υπέγραψε ο Λένιν στις 15/28 Γενάρη 1918. «Ο παλιός στρατός - έλεγε, μεταξύ άλλων, το διάταγμα - χρησίμεψε για την καταπίεση των εργαζομένων μαζών απ' την αστική τάξη. Αφού η εξουσία πέρασε στις εργαζόμενες μάζες και τους καταπιεζόμενους, είναι ανάγκη να δημιουργηθεί ένας καινούριος στρατός που θα χρησιμέψει για στήριγμα στην εξουσία των σοβιέτ και στο μέλλον, σαν βάση για την αντικατάσταση του μόνιμου στρατού από έναν εθνικό στρατό που θα 'ναι το στήριγμα της μέλλουσας κοινωνικής επανάστασης στην Ευρώπη».
Ο Κόκκινος Στρατός ανταποκρίθηκε πλήρως στην αποστολή του. Δεν ήταν μόνο το στήριγμα της εξουσίας των σοβιέτ, αλλά και ο υπερασπιστής της ελευθερίας των λαών που προκαλούσε δέος στο διεθνή ιμπεριαλισμό. Ηταν η ελπίδα όλων των εργαζομένων του πλανήτη στον αγώνα τους για ένα καλύτερο μέλλον. Και μόνο το γεγονός ότι σήκωσε στις πλάτες του το κύριο βάρος του Β' Παγκόσμιου Πολέμου και μόνο ότι σύντριψε τις φασιστικές ορδές, απαλλάσσοντας την ανθρωπότητα από την απειλή του ολικού εκφασισμού της, είναι στοιχείο αρκετό για να εκτιμηθεί η προσφορά και το έργο του. Αλλά κι ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος αν έλειπε, μήπως είναι λίγο το γεγονός ότι όλα τα επαναστατικά και εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα του 20ού αιώνα στηρίζονταν στη στρατιωτική δύναμη της ΕΣΣΔ; Χωρίς αμφιβολία η συνεισφορά του Κόκκινου Στρατού στον αγώνα των λαών όλης της Γης κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα υπήρξε μοναδική, κορυφαία, αναντικατάστατη. Αυτό μπορούμε να το καταλάβουμε καλύτερα σήμερα, που Κόκκινος Στρατός δεν υπάρχει. Η απουσία του, δίχως άλλο, είναι η μέγιστη επιβεβαίωση της αξίας του.