Μια αξιοπρεπής οικογένεια | ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Εκπληξη της ταινίας «Ενας Χωρισμός» του Ασγκάρ Φαραντί - εύφορο έδαφος για το σινεμά. Η τολμηρή μυθοπλασία της πρώτης, μεγάλου μήκους ταινίας του 40χρονου Ιρανού ντοκουμενταρίστα Μασούντ Μπακσί, που παντρεύει, σε μια κατασκευή που διέπεται από αυστηρότητα και ρυθμό στοχαστικό, τις «μικρές» ατομικές απάτες με τον «μεγάλο» πόλεμο με το Ιράκ 1980 - 88, τον φέρνει στο ύψος του Ασγκάρ Φαραντί. Ο Μπακσί επιλέγει για την πρώτη του ταινία τη δομή του αστυνομικού θρίλερ με τόνους νουάρ. Κι ενώ η κύρια ίντριγκα κατευθύνει την προσοχή του θεατή προς μια «καφκική» δημόσια διοίκηση, το ξεδίπλωμα του κουβαριού της φανερώνει σιγά-σιγά μυστικά και ραδιούργες πλεκτάνες απληστίας.

Ο πρωταγωνιστής της ιστορίας του Μπακσί ονομάζεται Αράς και είναι πανεπιστημιακός που έχει ζήσει πάνω από τα μισά χρόνια της ζωής του στο Παρίσι. Επέστρεψε στο Ιράν για κάποιους μήνες, ανταποκρινόμενος σε πρόσκληση του Πανεπιστημίου της Σιράζ, να διδάξει στο εν λόγω ίδρυμα. Διδάσκει στο Σιράζ και μένει στο σπίτι που η μητέρα του έχει στην πόλη. Με την ολοκλήρωση του κύκλου διδασκαλίας, ο Αράς μπαίνει σε έναν φαύλο κύκλο διαπραγματεύσεων με τη γραφειοκρατία των δημόσιων υπηρεσιών, ώστε να πάρει πίσω το διαβατήριό του για να φύγει για το Παρίσι. Μέσα σ' αυτή την ατμόσφαιρα, τη διάτρητη από αναφορές στην επικαιρότητα, κάνει την εμφάνισή του ένας δικηγόρος που αποκαλύπτει ότι ο πατέρας του πρωταγωνιστή, που βρίσκεται στα τελευταία του στο νοσοκομείο, έχει καταθέσει στο όνομα του ιδίου και της, εν διαστάσει, μητέρας του, ένα τεράστιο χρηματικό ποσό, πέρα από τη νόμιμη κληρονομιά. Ο Αράς, σε έναν απολογισμό ζωής, βυθίζεται στις μνήμες από το παρελθόν κι όσο σκάβει στις θύμισες βλέπει να επανεμφανίζονται οι βαθιά θαμμένες αυτοβιογραφικές ουλές από μια τραγική παιδική ηλικία, βασανισμένη, σημαδεμένη και παγιδευμένη από τον πόλεμο, από το θάνατο του μεγαλύτερου αδελφού, μάρτυρα στον πόλεμο Ιράν - Ιράκ ... Και η ταινία γεμίζει με εικόνες αρχείου από κείνον τον πόλεμο, κάποιες ανέκδοτες, που δίνουν στην ιστορία του Μπακσί μια αληθοφάνεια και ένα συγκλονιστικό βάθος.

Η λατρεία για τους «μάρτυρες» για την πατρίδα καθιστά «αξιοσέβαστη» αυτήν την οικογένεια. Τη λατρεία αυτή «κουρδίζει» το καθεστώς Χομεϊνί που πήρε την εξουσία λίγο πριν την έναρξη του πολέμου που γέννησε, όπως κάθε πόλεμος, πείνα και μιζέρια στα μετόπισθεν, κατάσταση που ο μαυραγορίτης πατέρας του πρωταγωνιστή εκμεταλλεύεται ξεδιάντροπα, χωρίς ίχνος ηθικού ενδοιασμού. Ο «μάρτυρας», αμούστακο αγόρι, έπεσε νωρίς και έριξε το θρήνο στις μαυροφορεμένες γυναικείες φιγούρες, με επικεφαλής τη μητέρα, υποταγμένη και ρημαγμένη από την απώλεια, που ξεσκίζει ο πόνος. Την «αξιοσέβαστη» οικογένεια που κάποτε ήταν η δική του, ο Αράς, στο τέλος της ταινίας δεν την αναγνωρίζει πια...

Ο Μπακσί σκιτσάρει το οικογενειακό πορτρέτο με αποχρώσεις, παρουσιάζοντας κάθε χαρακτήρα οριοθετημένο σε σχέση με τον πρωταγωνιστή της ιστορίας. Πατέρες και γιοι, αδελφοί ετεροθαλείς, μητέρες, κόρες και θείες, είναι όλες φιγούρες που, στην προοπτική τους, φωτίζουν τη σύνθετη σημερινή πραγματικότητα της χώρας που, όπως καταγγέλλει ο σκηνοθέτης, υποφέρει από τη διαφθορά και τον ευρύτερο εκφυλισμό, παράγωγα ενός καπιταλισμού που καταβροχθίζει τα πάντα.

Ενα σίγουρο καταφύγιο για τον πρωταγωνιστή είναι οι γυναίκες που υπάρχουν γύρω του που, πολύ πριν εκείνος διακρίνει την παγίδα, εκείνες τη μαντεύουν... Ο Μπακσί δεν «κεντάει» πάνω σε μια αρχετυπική θηλυκότητα αλλά δείχνει ότι οι γυναίκες συνεχίζουν να υπερασπίζονται με θεμελιώδη διακριτικότητα αξίες παραγκωνισμένες, όπως η ακεραιότητα και ο σεβασμός για τον άλλο.

Ταινία για τις μαφιόζικες μεθόδους, για την εξαγορά του κράτους από το κεφάλαιο, από τους κάθε λογής επιχειρηματίες της ταινίας. Κοινωνική μεταφορά που αναγιγνώσκεται σαν σύγχρονος μύθος. Κεντρική η ρήξη στο οικογενειακό κύτταρο, όταν ο πατέρας του Αράς κάνοντας παιδί με μια άλλη γυναίκα, χωρίζει όλους τους απογόνους σε δυο καταραμένους κλάδους. Από τη μια τα θύματα, ο Αράς και ο μάρτυρας αδελφός του και από την άλλη οι θύτες - ο ετεροθαλής γιος και ο γιος του Χαμέντ. Υπό το ευκολόπιστο βλέμμα του θείου Αράς, ο ανιψιός του Χαμέντ ξεδιπλώνει την αδιάντροπη στάση του, με μόνο κίνητρο τα λεφτά, να εμποδίσει τον Αράς να πάρει το νόμιμο μερίδιό του από την πατρική κληρονομιά. Και ο Αράς της γνώσης, σαν ήρωας τραγωδίας αρνείται να υποταχθεί στη μοίρα που του επιβάλλουν οι επιχειρηματίες και οι όποιοι μπιστικοί τους.

Είναι εμφανές ότι ο Μπακσί, στην πρώτη του αυτή ταινία ψάχνει το στυλ του. Με δεξιότητα αναμειγνύει το είδος του θρίλερ και του οικογενειακού δράματος. Η πληθώρα των flash-back λειτουργεί σαν δραματικό ελατήριο και συμβάλλει στην ισορροπία της ταινίας που καθορίζεται τόσο από την πλατφόρμα ντοκιμαντέρ, όσο και την αποτελεσματικότητα και τη ρευστότητα της αφήγησης. Η ίντριγκα που ξετυλίγεται με αυξητική αδιαφάνεια, ως ένα σημείο, δεν ξεχνά ποτέ το περιβάλλον όπου η διαφθορά μοιάζει να είναι το οξυγόνο που αναπνέει... Κάπου στην ταινία προεξέχει το αστυνομικό στοιχείο, αλλού το οικογενειακό χρονικό κι αλλού η πολιτική ακτινογραφία. Φιλμ που διαγράφει μια εν δυνάμει εντυπωσιακή στιγμή του σινεμά.

Ειδική μνεία πρέπει στην εξαιρετικά έξυπνη και πειστική βραδινή σεκάνς, που ανοίγει την ταινία με ενδιαφέρουσα υποκειμενική κάμερα. Ενας άνδρας, δεν βλέπουμε το πρόσωπό του, μπαίνει σε ένα ταξί και ζητά να πάει στο αεροδρόμιο. Ηδη διεγείρεται η περιέργεια. Ποιος είναι αυτός; Φεύγει; Πού πηγαίνει; Γιατί μπαίνουν κι άλλοι στο ταξί; Γιατί τον ακινητοποιούν; Ο τρόπος αφήγησης της νυχτερινής αστυνομικής απαγωγής αποδεικνύει την ικανότητα του Μπακσί να αντιμετωπίζει ερωτήματα σκηνοθεσίας...

Παίζουν: Μπαμπάκ Χαμιντιάν, Μεχράν Αχμαντί, Μπεχνάζ Τζαφαρί, κ.ά.

Παραγωγή: Ιράν, Γαλλία (2012).