«Βάσει των νόμων μας, ο βασανισμός είναι έγκλημα και προβλέπεται αυστηρή τιμωρία του. Στην περίπτωση ενός ανθρώπου που πέθανε από βασανιστήρια, ο εισαγγελέας ζήτησε ποινή 20 ετών κάθειρξης για τον κατηγορηθέντα στρατιώτη. Οιαδήποτε τέτοια πράξη γίνεται πάντως εν τη αγνοία της κυβερνήσεώς μου». Στρατηγός Κενάν Εβρέν, 18 Μαΐου 1981.

20 χρόνια πέρασαν από τότε που η χούντα των στρατηγών αποσπούσε τα εγκωμιαστικά σχόλια των Financial Times (από αφιέρωμα των οποίων αντλήσαμε και το παραπάνω απόσπασμα, που περιέχεται στην πρώτη συνέντευξη που έδωσε σε ξένη εφημερίδα ο πραξικοπηματίας στρατηγός) για την αποκατάσταση της «σταθερότητας» στην Τουρκία, την «αντιμετώπιση» της οικονομικής κρίσης που έπληττε τότε τη χώρα και την καταστολή του αριστερού «τρομοκρατικού» κινήματος.

Εχουμε Μάιο του 2001. Μια δημοκρατική κυβέρνηση αρνείται, όπως και οι τοτινοί εξουσιαστές στην Τουρκία, την πραγματικότητα στις φυλακές. Οι αριστεροί πολιτικοί κρατούμενοι εξακολουθούν να υφίστανται συστηματικούς βασανισμούς, ξυλοδαρμούς, βιασμούς και ταπεινώσεις. Η διαφορά ότι τα σημερινά κολαστήρια είναι πιο «σύγχρονα», πιο εκλεπτυσμένα - τα Λευκά Κελιά, γερμανική εφεύρεση για την ψυχολογική εξόντωση των «τρομοκρατών», που απομονώνουν τους πολιτικούς κρατούμενους σε δωμάτια που χωρούν από έναν ως τρεις εγκλείστους. Επίσης παλεύει για την «αντιμετώπιση» της οικονομικής κρίσης που πλήττει τη χώρα και την αποκατάσταση της «σταθερότητας».

Οι συμπτώσεις στην ακολουθούμενη πολιτική είναι εκπληκτικές. Αν μη τι άλλο, καταδεικνύουν ότι ο τρόπος διακυβέρνησης της Τουρκίας από τους κατά καιρούς εκφραστές της κυρίαρχης τάξης και των πατρώνων της, στη Δυτική Ευρώπη - την ΕΕ, σήμερα - και τις ΗΠΑ, διατηρεί αναλλοίωτα πολλά σημαντικά χαρακτηριστικά του.

Με αυτά τα δεδομένα παλεύουν οι άνθρωποι, που από τον περασμένο Οκτώβριο έως σήμερα πραγματοποιούν απεργία πείνας στην Τουρκία, έχοντας πληρώσει με 60 ζωές τον αγώνα τους. Το Δεκέμβριο του 2000, όταν η κυβέρνηση έστειλε τη στρατοχωροφυλακή στις φυλακές, αρχίζοντας ένα απίστευτο φονικό τεσσάρων ημερών με τριάντα φυλακισμένους και δύο στρατιώτες νεκρούς. Και εφέτος, με τους θανάτους δεκαέξι πολιτικών κρατουμένων και τριών συγγενών τους στην απεργία πείνας, καθώς κι ενός διαδηλωτή που αυτοπυρπολήθηκε την Τετάρτη στη Γερμανία. Η τουρκική κυβέρνηση μόλις την εβδομάδα που πέρασε προσπάθησε, μετά από σειρά καταγγελιών οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ευρωπαϊκών παραινέσεων, κι ενώ το θέμα κέρδισε πια δημοσιότητα, να περάσει μια εικόνα «διαλλακτικότητας», ανακοινώνοντας την πρόθεσή της να τροποποιήσει το άρθρο 16 του αντιτρομοκρατικού νόμου.

Βάσει των σχεδιαζόμενων τροποποιήσεων, οι κρατούμενοι θα έχουν δυνατότητα συναντήσεων για επιμορφωτικές, κοινωνικές, πολιτισμικές και αθλητικές δραστηριότητες και θα μπορούν να υποβάλλουν παράπονα σε ειδικά δικαστήρια για περιπτώσεις βασανισμών, ενώ θα υπάρξει «διαφάνεια» στις φυλακές. Οι πολιτικοί κρατούμενοι, όμως, έχουν ξεκαθαρίσει ότι θεωρούν τις προτάσεις αυτές ημίμετρα, που απλώς προσδίδουν ένα «ανθρώπινο πρόσωπο» στην απάνθρωπη πολιτική της καταπίεσης που κρατάει δεκαετίες. Αυτούς όμως η τουρκική κυβέρνηση δεν έχει καμία πρόθεση να τους ρωτήσει: Εν χορώ ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Δικαιοσύνης αρνούνται κάθε πιθανότητα διαλόγου, ενώ ο καημός των υπολοίπων της κυβέρνησης είναι μήπως πληγεί ο ...τουρισμός.

Ακόμη και ο ένοχα σιωπηλός τουρκικός Τύπος έχει αρχίσει να μιλά για φυλακές - φέρετρα. Η Ευρώπη στο μεταξύ αξιώθηκε την εβδομάδα που πέρασε να αρθρώσει λόγο, μετά από 17 θανάτους, διά στόματος του Γάλλου υπουργού Εξωτερικών, Ιμπέρ Βεντρίν. Ο Γάλλος υπουργός είπε ότι «θλίβεται» για τους θανάτους των φυλακισμένων και ζήτησε «μια ριζοσπαστική αλλαγή στη σωφρονιστική πολιτική (της Τουρκίας). Είναι ένας από τους τομείς, στους οποίους θα πρέπει να εκτιμήσουμε την πρόοδο που επιτεύχθηκε από την Τουρκία, διότι η χώρα αυτή είναι υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ». Ο επικεφαλής της γαλλικής διπλωματίας, σε μια ανεπανάληπτη βιρτουοζιτέ υποκρισίας, δήλωσε πως το γεγονός ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία δεν έχουν αρχίσει ακόμη οφείλεται «σε ιδιαίτερες καταστάσεις σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένου και αυτού (του σωφρονιστικού συστήματος)». Με όλο το σεβασμό στον υπουργό, το επιχείρημα ακούγεται προσχηματικό. Οι περισσότεροι σοβαροί Δυτικοί αναλυτές συνδέουν την καθυστέρηση της τουρκικής ένταξης με τις γερμανικές ανησυχίες για την αναδιανομή της ισχύος στην ΕΕ, μετά την εισδοχή μιας τόσο μεγάλης χώρας σε αυτήν και όχι με «ανθρωπιστικά» ζητήματα...

(Και, παρεμπιπτόντως, υπάρχουν και τα ζητήματα του χρέους και της κατάστασης της οικονομίας της Τουρκίας. Ως το τέλος του 2004, εκκρεμούν οι αποπληρωμές χρεών 81 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η κρίση που ξέσπασε το Φεβρουάριο έχει καταβαραθρώσει την τουρκική λίρα, έχει εκτινάξει τον πληθωρισμό, έχει καταστρέψει το «πρόγραμμα σταθεροποίησης» του ΔΝΤ και έχει αναγκάσει την κυβέρνησή της να ζητεί πιεστικά νέα δάνεια από τη Δύση. Είναι ένα ερώτημα το πώς και το πότε η Τουρκία θα μπορούσε να επιτύχει κάποιου είδους «σύγκλιση» με τα οικονομικά δεδομένα που απαιτεί η ΕΕ, όσο κι αν διαρκέσει η λιτότητα που επιβάλλει στους εργαζόμενους...).

Η κρίση στις φυλακές συνεχίζεται. Επαπειλείται μια ανεπανάληπτη εκατόμβη νεκρών: 250 απεργοί πείνας βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση, σύμφωνα με ιατρικές πηγές. Το περασμένο Σάββατο, στην κηδεία του απεργού πείνας Εντέρ Καν Γιλντίζ, η μητέρα του, Χανίφε, περπατούσε με δυσκολία, στηριγμένη σ' ένα μπαστούνι. Αλλά η φωνή της ήταν ολοκάθαρη, γράφει ο Κρις Μόρις, ανταποκριτής του Γκάρντιαν. «Ο γιος μου δεν την έχασε αυτή τη μάχη. Νίκησε κι είμαι περήφανη γι' αυτόν. Θα συνεχίσουμε ως τη νίκη».

Η Ζέχρα Κουλαξίζ, αδελφή πολιτικού κρατουμένου, που αρνείται να λάβει τροφή επί πέντε μήνες, αδυνατίζει κάθε ημέρα που περνάει. Πριν δύο εβδομάδες, η αδελφή της, Τζανάν, έχασε τη ζωή της. «Οι άνθρωποί μας, οι πολιτικοί κρατούμενοι, τίθενται σε απομόνωση και βασανίζονται», είπε, με τη φωνή της που ακουγόταν πια σαν ψίθυρος, στον Μόρις. «Για εσάς ίσως είναι αδύνατο να καταλάβετε, αλλά γι' αυτό πεθαίνουμε».