ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΒΡΑΝΑΣ
Miss Violence
Πέμπτη 7 Νοέμβρη 2013

Παρακολούθησα, τυχαία αρχικά, κάποια στιγμιότυπα από την πορεία της δεύτερης - δεν έχουμε δει την πρώτη - ταινίας του Αλέξανδρου Αβρανά, που συμμετείχε στο διαγωνιστικό του 70ού Φεστιβάλ Βενετίας, ένα «διαγωνιστικό με πολλά χασμουρητά και περιορισμένες εκπλήξεις», κατά την κρίση των αυτοχθόνων δημοσιογράφων. Η ιταλική RAI μετέδιδε κάθε βράδυ δεκαπεντάλεπτα ρεπορτάζ πάνω στις «προβολές» της κάθε μέρας. Εκανε εντύπωση ότι οι 9 στους 10 «διαπιστευμένους» που έβγαιναν από τη «MISS VIOLENCE» εξέφρασαν αρνητικά σχόλια... Το γεγονός μου προκάλεσε περιέργεια που μετεξελίχτηκε - όταν η ταινία βραβεύτηκε με τον Αργυρό Λέοντα - σε δικαιωματικά αυθαίρετα συμπεράσματα, δεδομένου ότι, τελευταία, επικρατεί η τάση να «βραβεύονται» σε διεθνή φεστιβάλ ελληνικά πονήματα που προκαλούν επιεικώς «μειδιάματα κατανόησης». Ο Αβρανάς, πάντως, φάνηκε ότι δεν είναι Λάνθιμος...

...να προσβλέπει στον εντυπωσιασμό μέσα από σχηματική μίμηση, που καταλήγει σε αφηγηματικές ασυναρτησίες με μεταμοντέρνο «άλλοθι».

Η εντεκάχρονη Αγγελική με ένα μυστηριακό μειδίαμα αυτοκτονεί τη μέρα των γενεθλίων της, πηδώντας από το μπαλκόνι, ενώ στο εσωτερικό του διαμερίσματος η υπόλοιπη οικογένεια γιορτάζει μηχανικά τα γενέθλιά της. Η αυτοκτονία της μικρής ανατρέπει την αρχική «ισορροπία» της οικογένειας που μέχρι τότε έρεε ομαλά και αυτονόητα, «κεκλεισμένων των θυρών», χωρίς αντιρρήσεις ή ενδοιασμούς από κάποιο μέλος της. Η καινούρια κατάσταση έρχεται να ανατρέψει την αρχική ισορροπία. Οι ανακρίσεις για τα αίτια της αυτοκτονίας της μικρής από αστυνομία και κοινωνικές υπηρεσίες αφενός, οι ερωτήσεις από το σχολείο και τον κοινωνικό περίγυρο αφετέρου - που όμως, ουδόλως αμφισβητούν την επιφανειακή τάξη των πραγμάτων - εξαναγκάζουν την οικογένεια υπό την απόλυτη εποπτεία του «καθώς πρέπει» μικροαστού πατέρα/ παππού, του απόλυτου εξουσιαστή ζωής και θανάτου όλων των μελών, σε στάση άμυνας. Ταυτόχρονα, γραμμικές αφηγηματικές διαδικασίες δείχνουν ξεκάθαρα τις σχέσεις ιεραρχίας της εξουσίας στην οικογένεια και παράλληλα εμβαθύνουν στα ενδότερα αυτών των σχέσεων, αποκαλύπτοντας, με πράγματι καλοσχεδιασμένο σταγονόμετρο, τις σχέσεις που διέπουν τα άτομα της οικογένειας καθώς και την ιδιαίτερη σχέση του εξουσιαστή με το χρήμα και την εργασία...

Το πράγμα δεν έχει να κάνει με πατριαρχία ή μητριαρχία - αμφότεροι δείχνονται με ισοβαρείς ευθύνες. Εχει να κάνει μόνο με την εξουσία, και Νόμος εδώ είναι το δίκιο του εξουσιαστή που κρατά και το πεπόνι και το μαχαίρι. Μιας εξουσίας που ενισχύεται χάρη στην υπαναχώρηση των άλλων: Εξάρτηση, υποταγή, τρόμος, στέρηση, καταπίεση. Και ακόμη; Αιμομιξία και παιδεραστία (γιατί όχι; Στην ευρωενωσιακή προοδευτική Ολλανδία οι παιδεραστές έχουν και δικαιώματα και κόμμα στη Βουλή...). Κι όλα αυτά μέσα από μια σιωπηρή, ανατριχιαστική αναπαράσταση των τελετουργιών της καθημερινότητας, με τάση αυτή να συνεχιστεί στο διηνεκές...

Η ταινία είναι ελληνική, λίγοι όμως θα αναγνωρίσουν ως ρεαλιστικό το μουντό και καταθλιπτικό γκρίζο, το μόνιμα αναμμένο ηλεκτρικό, σε μια χώρα με εκθαμβωτικό φως... Λίγοι θα αναγνωρίσουν ως ρεαλιστική τη λουθηρανική αισθητική και αξίες, την «ομερτά» των θυμάτων και τη θανατηφόρα αόρατη βία. Η παραβολή του Αβρανά με τη στέρεη κατασκευή διέπεται εμφανώς από πολιτική διάσταση σε επίπεδο συμβολικό, μεταφορικό και αλληγορικό.

Για το ποιος οργανώνει τη ζωή, την εργασία, την παραγωγή, τις λέξεις και τις σκέψεις των υπηκόων... Για το σεξ - χωρίς ηδονοβλεπτική χυδαιότητα ή διάθεση επίδειξης - που εξασφαλίζει κέρδη χωρίς δουλειά σ' αυτόν που το πουλά σαν εμπόρευμα που υπόκειται κι αυτό στη συμβατότητα και τον κομφορμισμό. Για την ποταπότητα του ανθρωπόμορφου τέρατος, του πατέρα, κατάλοιπο της τάξης των «νικητών του εμφυλίου» που επάνδρωσαν τους μηχανισμούς του κράτους και παρακράτους κι έγιναν εξουσία διδάσκοντας τη βία, αραδιάζοντας μυριάδες δικά της παραδείγματα... Ετσι, με τη βία, οι υπήκοοι κρατιούνται αμόλυντοι από συλλογικότητες ενώ με μαθηματική ακρίβεια - πού θα πάει; - μετατρέπονται αργά ή γρήγορα σε στρατιές φοβισμένων, εξαθλιωμένων και υπάκουων τομαριστών που πλημμυρίζουν τον τόπο...

Μινιμαλιστική και δυστοπική η αντίληψη του Αβρανά στο πορτρέτο της μικροαστικής κτηνωδίας που ξεκινά από ένα πυρήνα, όπου και αναπαράγεται αλλά θεριεύει με την ανοχή όλων. Εδώ, αντικείμενα, χώροι και χρώματα μυρίζουν μούχλα, κλεισούρα και σαπίλα. Χωρίς ίχνος φρεσκάδας, απόλυτη μικροαστική μιζέρια, μικρομεσαία και προβληματική που αρκείται στα ψίχουλα γιατί πάντα ρουφιάνευε και ζητιάνευε, ποτέ δεν απαιτούσε... Ταινία μορφικά πολύ φροντισμένη και κομψή με την κάμερα συνήθως ακίνητη ή με κινήσεις κυκλικές και απειροελάχιστα πλάνα σεκάνς. Με σιωπές και λεπτομέρειες που προσπερνιούνται με νόημα και σημείο αναφοράς την αισθητική του Χάνεκε. «Ηταν το φιλμ που μου επέβαλε το ρυθμό, λέει ο Αβρανάς. Στην ταινία, στην επιφάνεια δεν συμβαίνει τίποτα. Η πραγματική βία είναι πολύ λίγη. Η άλλη βία είναι τεράστια...».

Το μαχαίρι μπαίνει κάποτε στο κόκαλο, επέρχεται μια καινούρια ισορροπία, για να αντικατασταθεί όμως από τι; Από την εξουσία ενός άλλου ανθρωπόμορφου τέρατος της οικογένειας που θα συνεχίσει την πεπατημένη, όπως ακριβώς τη διδάχθηκε ή με παραλλαγές ενός άλλου μείγματος; Κι εδώ κείται και η ιδεολογική μου αντίρρηση στο φιλμ του Αβρανά. Στην επαναστατική του διαπίστωση θα ήθελα πολύ μια επαναστατική λύση...

Παίζουν: Θέμης Πάνου, Ρένη Πιττακή, Μηνάς Χατζησάββας, Σίσσυ Τουμάση, κ.ά.

Παραγωγή: Ελλάδα (2013).

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
Οι πιο ενδιαφέρουσες ταινίες του 2013 (2014-01-01 00:00:00.0)
Μείνε δίπλα μου (2013-10-24 00:00:00.0)
Pietà (2013-01-17 00:00:00.0)
Οι καλοκαιρινές μου διακοπές (2012-04-12 00:00:00.0)
Τα βραβεία του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (2008-11-25 00:00:00.0)
«Μόνος εναντίον όλων» (2004-07-09 00:00:00.0)