Σε απόλυτη ευθυγράμμιση με την κεντρική κυβερνητική γραμμή περί λιτού βίου, ο αναπληρωτής υπουργός υπογράμμισε την ανάγκη η φτώχεια και η ανέχεια των λαϊκών στρωμάτων να παγιωθούν ως θεμελιακά στοιχεία της πολιτιστικής μας ταυτότητας, τονίζοντας μεταξύ άλλων ότι: «Πρωταρχικός μας στόχος είναι η διαμόρφωση μιας πολιτιστικής ταυτότητας (...) Μια ταυτότητα που θα εμπεριέχει την πρωτοτυπία και την εγκράτεια, τη λιτή αρχοντιά». Και παρακάτω: «Πολιτισμός είναι η καλαισθησία, η ευγένεια και η οικονομία στον καθ' ημέραν βίο».
Ο καθένας μπορεί να καταλάβει τόσο από αυτά τα μικρά αποσπάσματα, όσο και από το σύνολο των προγραμματικών δηλώσεων ότι ο Πολιτισμός και οι άνθρωποί του δεν πρόκειται να ξεφύγουν από την καταστροφική για την καλλιτεχνική δημιουργικότητα υποχρηματοδότηση, που τα πέντε τελευταία χρόνια έσπασε κάθε προηγούμενο ρεκόρ. Μαζί όμως διαφαίνεται και η πρόθεση της κυβέρνησης, παρά τις διακηρύξεις της, να χειραγωγηθεί ο Πολιτισμός, αφού ολοφάνερα προτρέπεται να εξιδανικεύει και να νομιμοποιεί τη λιτότητα και την εγκράτεια στη λαϊκή συνείδηση, να περιφέρει τη δυστυχία μας σαν αρετή, ακόμα και στο εξωτερικό.
Αλλωστε, οι εύηχες λέξεις, όπως, ελευθερία, ανεξιθρησκεία, δημιουργικότητα, αυτοπεποίθηση, αυθεντικότητα, πολυμορφία, φαντασία, με τις οποίες απλόχερα ο υπουργός προσδιορίζει την άνοιξη που επαγγέλλεται στον Πολιτισμό, μένουν κούφια λόγια όταν δεν ορίζεται το περιεχόμενό τους. Δημιουργικότητα, πρωτοτυπία, φαντασία για ποιο σκοπό; Για να κατανοήσουμε βαθύτερα την κοινωνική πραγματικότητα και να την αλλάξουμε, ή για να διακοσμηθεί, να φανεί πιο ευχάριστο και ελκτικό το αμετάβλητο, παλιό, εκμεταλλευτικό της περιεχόμενο; Και για να χρησιμοποιήσουμε τις λογοτεχνικές διατυπώσεις του υπουργού, πολιτισμός πυξίδα για τη ζωή ή ατμομηχανή ανάπτυξης, δηλαδή καπιταλιστικής κερδοφορίας; Γιατί και τα δύο ταυτόχρονα, όπως διατείνεται η κυβέρνηση, δεν μπορούν να συνυπάρξουν στο έδαφος της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας.
Δεν μπορεί, για παράδειγμα, να υπάρξει «συνέργια του πολιτισμού με τον Τουρισμό, την Ανάπτυξη, την Απασχόληση και την Τοπική Αυτοδιοίκηση» χωρίς αυτό να σημαίνει μετατροπή του Πολιτισμού σε τουριστική ατραξιόν και εργαλείο κερδοφορίας των μεγάλων ξενοδοχειακών συγκροτημάτων, των εργοληπτικών επιχειρήσεων που έχουν εισβάλει στην αρχαιολογική έρευνα και των κάθε είδους «φιλάνθρωπων» επιχειρηματικών ομίλων (π.χ. «Στ. Νιάρχος») ή Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (π.χ. ΔΙΑΖΩΜΑ) που εμπλέκονται στην προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς με το αζημίωτο. Δεν πέρασε άλλωστε πολύς καιρός από τότε που μεγάλη ξενοδοχειακή μονάδα πρόσφερε στους πελάτες της την εμπειρία της συμμετοχής τους σε ανασκαφή και ορισμένοι φορείς, όπως και ο ΣΥΡΙΖΑ, σωστά το είχαν καταγγείλει. Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι όλα αυτά τα χρόνια ορθώθηκε ένα νομοθετικό οικοδόμημα, που συρρικνώνει έως και αίρει τον κρατικό έλεγχο και εποπτεία στους αρχαιολογικούς χώρους, με τη συμβολή μάλιστα της Τοπικής Διοίκησης και του «Καλλικράτη», ανοίγοντας διάπλατα το δρόμο για την παράδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς σε επίδοξους «επενδυτές», για την κατάργηση του οποίου η κυβέρνηση δεν κάνει τον παραμικρό υπαινιγμό. Είναι μάλιστα ιδιαίτερα αποκαλυπτικό το ότι ο υπουργός υπόσχεται την ενίσχυση της απασχόλησης στον Πολιτισμό μέσω του εμπλεκόμενου με αυτόν τομέα του... Τουρισμού, όταν είναι γνωστό ότι παρά την έκρηξη των τουριστών και της κερδοφορίας του κλάδου στα χρόνια της κρίσης, η απασχόληση μειώθηκε από το 2009 κατά 17%. Για τον ...ιερό αυτό σκοπό, μάλιστα, θα υπάρχει στενή συνεργασία με την αναπληρώτρια υπουργό Εργασίας για την εύρεση εφικτών και ρεαλιστικών λύσεων. Φαίνεται ότι οι ξενοδοχειακοί κολοσσοί δεν είναι ικανοποιημένοι από τη «μαύρη» εργασία και τη βάρβαρη εκμετάλλευση μόνο των ξενοδοχοϋπαλλήλων και ζητούν να συμπεριλάβουν στη στρατιά της κακοπληρωμένης ή και απλήρωτης εποχιακής απασχόλησης ένα μέρος του καλλιτεχνικού δυναμικού, που θα αναλάβει το δημιουργικότατο ρόλο του διασκεδαστή!
Ορίστε, λοιπόν, για ποιους εννοεί ο υπουργός ότι πρέπει να παράγει συμβολικό και υλικό πλούτο ο Πολιτισμός: Για τους μονοπωλιακούς ομίλους και όχι για το λαό. Αλλωστε, αυτό υποκρύπτει και η κατεύθυνση για «νέες μορφές χρηματοδότησης του Πολιτισμού», που καθόλου νέες δεν είναι, αφού τις ίδιες ακριβώς επικαλούνταν και η προηγούμενη κυβέρνηση για να προσφέρει νέα κίνητρα και φοροαπαλλαγές στο κεφάλαιο με σκοπό να «επιχορηγήσει» τον Πολιτισμό, αλλά και για να ενισχύσει την επιχειρηματική - ανταποδοτική λειτουργία των δημόσιων οργανισμών του (κρατικές σκηνές, μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι).
Θα περίμενε, λ.χ., κανείς από μια κυβέρνηση, που σε όλους τους τόνους διακηρύσσει την προσήλωσή της στις ανάγκες των κοινωνικά αδύναμων, να επιδείξει αγωνία για το πώς θα επανέλθει η ελεύθερη είσοδος στους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία, έστω τις Κυριακές, αντί να αναλώνεται στην περιγραφή των τρόπων με τους οποίους θα αυξήσει τις εισπράξεις στα πωλητήριά τους και θα μειώσει το προσωπικό τους εισάγοντας ηλεκτρονικό εισιτήριο. Οσο για το ΕΣΠΑ, στο οποίο η κυβέρνηση μας καλεί να εναποθέσουμε τις ελπίδες μας για την πολιτιστική ανάπτυξη, αποτελεί ένα από τα κεντρικά εργαλεία για τη διαιώνιση της υποστελέχωσης στις δημόσιες πολιτιστικές δομές και τη διευκόλυνση της ιδιωτικής διείσδυσης στον Πολιτισμό.
Ολα τα παραπάνω καθόλου άσχετα δεν είναι με την κεντρική κατεύθυνση της ΕΕ, σύμφωνα με την οποία τα κράτη - μέλη θα πρέπει, αξιοποιώντας τη συγκυρία της κρίσης και των περικοπών στην κρατική χρηματοδότηση του Πολιτισμού, να διευκολύνουν την ιδιωτική επένδυση στον τομέα, δεδομένου μάλιστα ότι ο Πολιτισμός θεωρείται αναδυόμενο πεδίο καπιταλιστικής ανάκαμψης και ανάπτυξης με την ιδιότητα να αναβαθμίζει την κερδοφορία και σε άλλους εμπλεκόμενους τομείς της οικονομίας, όπως ο Τουρισμός, η αγορά ακινήτων, η κινητή τηλεφωνία και γενικότερα η υπό διαμόρφωση ψηφιακή αγορά.
Στο περίγραμμα αυτό ιδιαίτερα απασχολεί την ΕΕ η αποδοτικότερη για το κεφάλαιο εκμετάλλευση του πολυπληθούς νεανικού, ταλαντούχου, αλλά και με υψηλό μορφωτικό επίπεδο και εξοικείωση στην ψηφιακή τεχνολογία καλλιτεχνικού δυναμικού. Για το σκοπό αυτό προκρίνει το μοντέλο των αποκαλούμενων «δημιουργικών βιομηχανιών», τη σύσταση δηλαδή μικρών εταιρικών σχημάτων από καλλιτέχνες - δημιουργούς για την παραγωγή σύγχρονου καλλιτεχνικού έργου ή καινοτόμων εφαρμογών της τεχνολογίας στο πεδίο του Πολιτισμού. Οι ομάδες αυτές κάνοντας αιματηρές θυσίες παίρνουν πάνω τους το οικονομικό βάρος αλλά και το υψηλό ρίσκο της παραγωγής καινοτόμου έργου - που οι επιχειρηματικοί όμιλοι αρνούνται να αναλάβουν λόγω της αβέβαιης κερδοφορίας - ευελπιστώντας ότι η πολιτιστική βιομηχανία μπορεί να ενδιαφερθεί και να αγοράσει το προϊόν τους. Στη χώρα μας υπάρχουν ήδη μεγάλες ιδιωτικές πολιτιστικές επιχειρήσεις που δεν πραγματοποιούν δικές τους παραγωγές, εκμεταλλευόμενες τις πιο προσοδοφόρες από τις εγχώριες.
Πλευρές αυτού του εφιαλτικού εργασιακού μοντέλου, που ήδη βιώνουν οι νέοι καλλιτέχνες, σκιαγραφούνται και διαχέονται στο σύνολο των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης, η οποία προτίθεται να πάρει όλα τα απαιτούμενα μέτρα (όπως ανάπτυξη προγραμμάτων καινοτομίας, σεμινάρια κατάρτισης, υποστηρικτικά πλαίσια, αξιοποίηση αδιάθετων υποδομών κ.ά.) για να το ενισχύσει και να το πολλαπλασιάσει ως εφικτή και ρεαλιστική τάχα διέξοδο από την ανεργία. Οπως τόνισε ο υφυπουργός, «ο Πολιτισμός αποτελεί διεθνώς μια από τις βασικές πηγές για απασχόληση υψηλών απαιτήσεων με στάτους και οικονομική υπεραξία για όσους παράγουν δυναμικά», εννοώντας τους μετρημένους τυχερούς καλλιτέχνες που θα κατορθώσουν να βρουν καλοπληρωτή εργοδότη, προπαντός όμως αυτούς που καρπώνονται την υψηλή υπεραξία τους.
Στο έδαφος αυτό κάνει και πάλι την εμφάνισή του το Συμβούλιο Σύγχρονου Πολιτισμού, που πρωτοπαρουσιάστηκε στη χώρα μας με την ονομασία Συμβούλιο Τεχνών, το 2012, επί υπουργίας Παύλου Γερουλάνου, χωρίς να προλάβει να συσταθεί. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα - βασισμένο σε αγγλοσαξονικά πρότυπα - γνωμοδοτικό όργανο που θα μελετά, θα προτείνει και θα συντονίζει σύγχρονες μεθόδους αποτελεσματικότερης και ασφυκτικότερης πρόσδεσης και υπαγωγής του Πολιτισμού στα μονοπωλιακά συμφέροντα. Οσο για το χάλι του ανύπαρκτου στη χώρα μας συστήματος δημόσιας και δωρεάν Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης, το μόνο που υπόσχεται η κυβέρνηση είναι ότι θα το διατηρήσει και θα το μονιμοποιήσει με τον εξορθολογισμό των εξετάσεων και των πιστοποιήσεων των κάθε είδους ιδιωτικών σχολών!
Από τις προγραμματικές κιόλας δηλώσεις της κυβέρνησης γίνεται φανερό ότι ο κόσμος της Τέχνης και του Πολιτισμού, ιδιαίτερα οι νέοι, δεν έχει περιθώρια για αναμονή και φρούδες ελπίδες. Το μέλλον των ατέρμονων κόπων και θυσιών για μια αβέβαιη και στις περισσότερες περιπτώσεις αξιοθρήνητη θέση εργασίας, δεν του αξίζει. Οπως δεν του αξίζει να στριμώχνει τα όνειρα και τις ανάγκες του σε όσα μηδαμινά επιτρέπει ως εφικτά και ρεαλιστικά η απάνθρωπη εκμεταλλευτική κοινωνία. «Ο άνθρωπος είναι πιο τρανός απ' την καθημερινή την έγνοια του», όπως έγραφε ο Ρίτσος. Και το αληθινό μπόι του ανθρώπου μπορεί να το νιώσει μόνο όποιος τεντώνεται για να το φτάσει, όποιος αγωνίζεται για την ανάκτηση όχι μόνο των πρόσφατων απωλειών της κρίσης, αλλά όλων των απωλειών μας ως ανθρώπων του 21ου αιώνα που - παρά τα λαμπρά επιστημονικά επιτεύγματα και τον αμύθητο συσσωρευμένο πλούτο του - φτάσαμε να ζούμε χειρότερα από τους παππούδες μας. Φαίνεται όμως πως ούτε αυτό φτάνει. Ισως για να διατηρήσουμε την πολιτιστική μας ταυτότητα, θα πρέπει να ζήσουμε όπως οι πρόγονοί μας τον 5ο π.Χ. αιώνα!