Μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες, ιδιαίτερα σημαντικές επιπτώσεις σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο αναμένεται να προκαλέσει η χτεσινή υπογραφή της διεθνούς συνολικής συμφωνίας για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα στη Βιέννη, από τους υπουργούς Εξωτερικών του Ιράν, των πέντε χωρών μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και της Γερμανίας (Ομάδα των 5+1).

Η συμφωνία, που αναφέρεται στο «Κοινό Σχέδιο Δράσης» 159 σελίδων, προκάλεσε ήδη πυρετό διαβουλεύσεων στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, με στόχο να τεθεί προς ψήφιση και να εγκριθεί μέσα στις επόμενες μέρες (το πολύ μέχρι τέλος τρέχοντος μηνός). Ωστόσο, σημαντικές πλευρές της συμφωνίας δεν αναμένεται να οδηγήσουν πολύ άμεσα σε άρση των δυτικών και διεθνών κυρώσεων σε βάρος του Ιράν, καθώς, σύμφωνα με κάποιους αναλυτές, η διπλωματική και γραφειοκρατική διαδικασία μπορεί να κρατήσει αρκετούς μήνες και τελικώς να χρειαστεί να φτάσουμε στις αρχές του 2016, μέχρις ότου οι Ιρανοί να νιώσουν αισθητές συνέπειες από την άρση των κυρώσεων. Ακόμη και έτσι, όμως, η απειλή επαναφοράς των κυρώσεων θα κρέμεται ως «δαμόκλειος σπάθη» πάνω από τα κεφάλια των Ιρανών, καθώς επισημαίνεται ρητώς στη συμφωνία πως εάν οι συμβαλλόμενες πλευρές διαπιστώσουν παραβίαση ή μη τήρηση των συμφωνηθέντων, τότε οι κυρώσεις θα επανέλθουν...

Τα βασικά στοιχεία της συμφωνίας, όπως αναφέρονται σε διεθνή δίκτυα και πρακτορεία, αναφέρουν μεταξύ άλλων:

• Το Ιράν θα μειώσει τον αριθμό των συσκευών φυγοκέντρησης εμπλουτισμού ουρανίου από 20.000 που θα ήθελε να έχει σε 6.104 και θα μειώσει κατά 50% τον αριθμό των περίπου 10.000 τέτοιων συσκευών που χρησιμοποιεί σήμερα.
• Οι περιορισμοί στο ιρανικό «αμιγώς ειρηνικό πυρηνικό πρόγραμμα» θα διαρκέσουν 10 χρόνια και μετά θα χαλαρώσουν σταδιακά, έπειτα από μία τριετία.
• Το Ιράν δεσμεύεται να χρησιμοποιήσει μόνο τα δικά του μοντέλα συσκευών φυγοκέντρησης ουρανίου και όχι άλλες, πιο προηγμένες.
• Οι υπόγειες πυρηνικές εγκαταστάσεις στο Φόρντο του Ιράν συμφωνήθηκε να μετατραπούν σε ερευνητικό ιατρικό πυρηνικό κέντρο. Ο αντιδραστήρας βαρέος ύδατος στο σταθμό του Αράκ θα ανασχεδιαστεί, ώστε να μην παράγει πλουτώνιο, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή πυρηνικών όπλων.
• Το Ιράν θα επιτρέπει τη δυνατότητα πρόσβασης σε επιθεωρητές του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ), εάν αξιωματούχοι του Οργανισμού θεωρήσουν ότι ένα μέρος είναι «ύποπτο». Οι τελευταίοι, όμως, θα πρέπει να παρουσιάσουν αδιάσειστα στοιχεία περί «μη δηλωμένης πυρηνικής δραστηριότητας». Σ' αυτή την περίπτωση, το Ιράν θα πρέπει να επιτρέψει την πρόσβαση εντός 24 ημερών.
• Το εμπάργκο όπλων θα ισχύσει για ακόμη 5 χρόνια και άλλα 8 χρόνια θα διαρκέσουν οι περιορισμοί στο ιρανικό βαλλιστικό πρόγραμμα. Θα επιτραπεί, όμως, στο Ιράν η πρόσβαση σε τεχνολογίες που θεωρούνται «απαγορευμένες».
• Οι δυτικές και διεθνείς κυρώσεις θα αρθούν, μόλις οι ειδικοί πιστοποιήσουν ότι το Ιράν σέβεται τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει (περίπου στις αρχές του 2016). Εάν κάποια στιγμή θεωρηθεί ότι δεν τηρούνται, τότε οι κυρώσεις θα τεθούν ξανά σε ισχύ εντός 65 ημερών.

Οι πρώτες αρνητικές αντιδράσεις ήρθαν, όπως αναμενόταν, από τρεις πλευρές: Α) Από το Ισραήλ, όπου ο πρωθυπουργός, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, χαρακτήρισε τη συμφωνία «μεγάλο, κακό λάθος ιστορικών διαστάσεων» και προειδοποίησε ότι επιφυλάσσεται να την εφαρμόσει. Β) Από τη Σαουδική Αραβία, που υποστήριξε ότι η άρση των κυρώσεων θα επιτρέψει στο Ιράν «να σπείρει χάος στην ευρύτερη περιοχή» και να υποστηρίξει την «παγκόσμια τρομοκρατία». Γ) Από τα πιο συντηρητικά, αντιδραστικά στελέχη του αμερικάνικου Κογκρέσου, τα συμφέροντα των οποίων συνδέονται με εκείνα του ισραηλινού λόμπι, όπως οι Ρεπουμπλικάνοι Τζεμπ Μπους και Μάρκο Ρούμπιο, που προέβλεψαν ότι η συμφωνία θα πρέπει να απορριφτεί από το Κογκρέσο.

Θετικές αντιδράσεις επιφύλαξαν όλοι οι ηγέτες της Ομάδας των 5+1, με πρώτους τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, που σημείωσε ότι η εξέλιξη «σταματά τη διάδοση των πυρηνικών όπλων σε αυτή την περιοχή», προσθέτοντας ότι η συμφωνία δεν ισοδυναμεί με απουσία ελέγχου, ούτε επιλύει όλες τις διαφορές. Η Γερμανίδα καγκελάριος, Αγκελα Μέρκελ, μίλησε για μία «σημαντική επιτυχία», εκφράζοντας την ελπίδα για γρήγορη εφαρμογή της. Ο Πρόεδρος του Ιράν, Χασάν Ροχανί, τόνισε ότι «θ' ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο συνεργασίας με τον έξω κόσμο, έπειτα από χρόνια κυρώσεων». Ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλ. Πούτιν, εκτίμησε ότι «θ' ανοίξει ο δρόμος για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας στη Μέση Ανατολή». Ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών, Λοράν Φαμπιούς, ότι οι μεγάλες δυνάμεις «θα παρακολουθούν προσεκτικά» πώς το Ιράν θα χρησιμοποιήσει τα χρήματα που θα προέλθουν από την άρση των κυρώσεων, ο Σύρος Πρόεδρος, Μπασάρ Ασαντ, ότι η συμφωνία είναι ιστορική για όλη την περιοχή και ο Βρετανός πρωθυπουργός, Ντ. Κάμερον, πως «εξασφαλίζει το βασικό σκοπό, που είναι να κρατήσει το Ιράν μακριά από τα πυρηνικά όπλα».