ΟΙΚΙΑΚΑ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ
Πώς τα άχρηστα και περιττά μετατρέπονται σε χρήσιμα και απαραίτητα
Σάββατο 22 Γενάρη 2000

Για τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα (αγροχημικά) και τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον και τον άνθρωπο έχουμε αναφερθεί αρκετά συχνά από τη στήλη αυτή. Σήμερα θα μιλήσουμε για έναν εναλλακτικό τρόπο λιπασματοποίησης, που και ακίνδυνος είναι και δεν κοστίζει τίποτα. Μέθοδο που εφάρμοζαν με μεγάλη επιτυχία οι παλιότεροι, που όπως και συχνότερα αποδεικνύεται ήταν πολύ σοφότεροι από μας, τουλάχιστο στα της φύσης. Μιλάμε για το κομπόστα ως προϊόν λιπασματοποίησης των οικιακών απορριμμάτων. Αφορμή η πρόσφατη έκδοση των Φίλων της Γης Ελλάδας («Νέα Οικολογία») και Κύπρου (σ. σ. απ' όπου αντλήσαμε και τα περισσότερα στοιχεία). Δυο δραστήριες οργανώσεις, που η παρουσία τους το τελευταίο διάστημα είναι ολοένα και πιο διακριτή.

Μια μέθοδος με παλιές αφετηρίες

Η παρασκευή του κομπόστα είναι μια παλιά συνήθεια. Για χιλιάδες χρόνια οι Κινέζοι μάζευαν και κομποστοποιούσαν όλα τα υλικά από τους κήπους, τα χωράφια και τα σπίτια τους. Να αναφέρουμε το χαρακτηριστικό παράδειγμα στη Μέση Ανατολή, όπου μπροστά στις πύλες της Ιερουσαλήμ υπήρχαν καθορισμένοι χώροι για την απόθεση των αστικών αποβλήτων, κάποια από τα οποία έκαιγαν και μερικά μετέτρεπαν σε κομπόστα. Στα νησιά Βαλεαρίδες υπήρχε η πρακτική του sa bassa ως παραδοσιακού τρόπου παραγωγής κομπόστα, που δυστυχώς ξεχάστηκε και χάθηκε με την πάροδο του χρόνου. Η εμφάνιση των αγροχημικών μετά τον Α` Παγκόσμιο Πόλεμο είχε σαν άμεση συνέπεια την υποχώρηση του ενδιαφέροντος στο κομπόστα. Ομως πρόσφατα και πάλι η συζήτηση για το κομπόστα ήρθε στην επιφάνεια, με αφορμή την αποδεδειγμένη πλέον αρνητική επίδραση στις «αντοχές» του εδάφους από τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα. Ο παραδοσιακός αυτός τρόπος, εκτός της δυνατότητας εμπλουτισμού του εδάφους των κήπων, συμβάλλει αναμφισβήτητα στην προστασία του περιβάλλοντος. Το έδαφος γίνεται πλουσιότερο από τη μεγαλύτερη παρουσία μικροβίων - ασπόνδυλων και τα υψηλότερα επίπεδα μεταλλικών στοιχείων, αν ορθολογιστικά αναπαράγουμε τον κύκλο της αποσύνθεσης των φυτικών στοιχείων, όπως συμβαίνει στη φύση.

Μια φιλική προς το περιβάλλον διαδικασία

Ας επωφεληθούμε από το 30% των οργανικών υλικών του όγκου των αστικών αποβλήτων και των οικιακών απορριμμάτων, το οποίο μπορεί να μετατραπεί σε μεταλλικά στοιχεία και λίπασμα, μια καστανή ουσία, η οποία προέρχεται από την αποσύνθεση φυτικών υλών και μικροσκοπικών ζώων. Η ουσιώδης βάση της λιπάνσεως του εδάφους συνίσταται σε λίπασμα ανακατεμένο με λάσπη. Τα επιφανειακά του μόρια έχουν ηλεκτρικά φορτία που διατηρούν τα θρεπτικά στοιχεία και το νερό. Επιπλέον εμποδίζουμε το μεγαλύτερο μέρος των απορριμμάτων μας να αποτεφρωθούν ή να θαφτούν σε χωματερές. Δηλαδή να μολύνουν το έδαφος, να σπαταληθεί ενέργεια και να προκληθεί ατμοσφαιρική ρύπανση. Στην καρδιά της μάζας του κομπόστα εκατομμύρια έντομα και μικροοργανισμοί πολλαπλασιάζονται. Μικροσκοπικοί μύκητες που παράγουν λίπασμα, αποσυνθέτουν τα πλούσια σε άνθρακα ξυλώδη στοιχεία, βακτηρίδια που μετατρέπουν τα οργανικά υλικά σε άζωτο και μεταλλικά στοιχεία και μικρά ασπόνδυλα που χωνεύουν τα υλικά και συμβάλλουν στην παραγωγή του λιπάσματος.

Ο τρόπος παρασκευής κομπόστα

Αν και μπορεί να παραχθεί και σ' ένα απλό σωρό σκεπασμένο μ' ένα κομμάτι πλαστικού ή μια παλιά κουρελού, είναι προτιμότερο να χρησιμοποιήσουμε ένα ξύλινο δοχείο ή έναν πλαστικό κάδο διαμέτρου 60 εκατοστών και ύψους 80 εκατοστών, η βάση του οποίου πρέπει να καλυφτεί από κλωνάρια και κλαδιά. Το τοποθετούμε σε μια σκιερή γωνιά που να προστατεύεται από τον αέρα και πάνω σε επιφάνεια από χώμα. Δυο υλικά απαιτούνται για την παραγωγή: υγρά πλούσια σε θρεπτικά όπως το άζωτο και ξυλώδη υλικά που περιέχουν άνθρακα. Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει φρούτα, φλούδες και υπολείμματα λαχανικών, τσόφλια αβγών, κατακάθια καφέ και υπολείμματα τσαγιού (όχι: ζωικά προϊόντα, έντυπα χαρτιά και υπολείμματα φαγητών). Στη δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνονται ξερά φύλλα, κλαδιά που τα κόβουμε σε δέκα εκατοστά, πριονίδι και άχυρο. Τοποθετούμε τις δυο κατηγορίες των υλικών σε εναλλασσόμενα στρώματα πάχους δέκα εκατοστών για να διευκολύνουμε την αποσύνθεσή τους (σ. σ. αν προσθέσουμε λεπτά στρώματα κοπριάς πουλερικών, κουνελιών, προβάτων, κατσικιών, μοσχαριών - προσοχή ΟΧΙ από σκύλους και γάτες - τότε τα αποτελέσματα θα είναι σαφώς καλύτερα). Το παρασκεύασμά μας θα πρέπει να προστατεύεται από την πολλή υγρασία (και τη βροχή), αλλά και την ξηρασία. Αν δεν υπάρχουν στεγνά ξυλώδη υλικά, μπορούμε να βάζουμε κομματάκια μικρά από εφημερίδες.

Οι δυο φάσεις του κομπόστα

Η διάλυση και η αποσύνθεση διαρκεί μέχρι δυο μήνες. Αν το κομπόστα φαίνεται λαμπερό και γλοιώδες, τότε είναι πολύ υγρό, γι' αυτό πρέπει να προσθέσουμε στεγνά υλικά και κυρίως να το ανακατεύουμε. Αν εμφανίζεται ωχρό και άχρωμο, ίσως είναι υπερβολικά ξερό, οπότε πρέπει να ανακατευτεί και να προσθέσουμε υγρά υλικά. Ούτως ή άλλως πρέπει να ανακατεύεται κάθε 4 βδομάδες στην αρχή και κάθε οχτώ μετά. Η δεύτερη φάση της ωρίμανσης διαρκεί 2-6 μήνες. Πρέπει να το ανακατεύουμε κάθε μήνα. Οταν ωριμάσει, αναδύεται μια ευχάριστη μυρωδιά, όπως το έδαφος στο δάσος, έχει πηχτή υφή και καστανό χρώμα. Αν ο κάδος μας έχει πορτάκι, το ανοίγουμε (αν δεν υπάρχει, απλά τον ανασηκώνουμε) κι έχουμε το λίπασμά μας!