Τα χωριά του Γράμμου, αποτελούν τον πρώτο σταθμό, στο τριήμερο προσκύνημα που μόλις έχει ξεκινήσει. Στο γεφύρι της Κλειδονιάς βόρεια του Καλπακίου (που ήταν το στρατόπεδο που βασανίστηκαν χιλιάδες κομμουνιστές, ανάμεσά τους και ο Θανάσης Κλάρας - μετέπειτα Αρης Βελουχιώτης - στις χρονιές 1927 έως 1936), κάνουμε την πρώτη στάση. Στα ανατολικά μας το όρος Πάπιγκο και βορειοανατολικά το όρος Κλέφτης (υψόμετρο 1.846 μ.). Ο Κλέφτης ήταν ένα από τα μέτωπα που διεξήχθησαν οι μεγάλες μάχες του 1948. Σύμφωνα με τους αγωνιστές αλλά και άλλες μαρτυρίες, οι μάχες του Κλέφτη ήταν από τις σκληρότερες σε όλη τη διάρκεια του εμφυλίου. Ο Δημοκρατικός Στρατός, είχε προχωρήσει και σε έκδοση ενός βιβλίου για τις μάχες που έλαβαν χώρα εκεί.

Το Χειμώνα και την Ανοιξη του 1948 οι κύριες δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού δρούσαν στην περιοχή του Γράμμου, επιφέροντας πολλά χτυπήματα, το κυριότερο εκ των οποίων ήταν η επίθεση στην Κόνιτσα, που έληξε στις 4 Γενάρη 1948. Ο κυβερνητικός στρατός, που είχε έρθει σε ιδιαίτερα δεινή θέση, επιχείρησε με τη μεγάλη επίθεση το καλοκαίρι του 1948 να εξοντώσει όσο το δυνατό ταχύτερα τις δυνάμεις του ΔΣΕ, με το «Σχέδιο Κορωνίς».

Σύμφωνα με αυτό, οι δυνάμεις της αντίδρασης θα κύκλωναν τους αντάρτες σε όλα τα μέτωπα γύρω από το Γράμμο. Η τελική έκβαση της μάχης, με τον περίφημο ελιγμό των δυνάμεων του ΔΣΕ στο Βίτσι, μέσω της Αλεβίτσας, προκάλεσε ιδιαίτερη σύγχυση στην αντίδραση. Μάλιστα ο αντιστράτηγος των κυβερνητικών στρατευμάτων Θρασύβουλος Τσακαλώτος έγραφε: «Δεν ξέρω ποιος είναι ο κυριότερος υπεύθυνος για τη μάχη του Γράμμου, του 1948. Ομως, δικαίως οι αγωνιζόμενοι αξιωματικοί έδωκαν εις το σχέδιον τούτο την ονομασία "νηπιώδες"».

Ενα από τα βασικότερα μέτωπα των επιχειρήσεων του 1948, αποτέλεσε το ύψωμα του Κλέφτη. Ο αγωνιστής Βάιος Τσατσαλίδης, μας περιγράφει πώς ξεκίνησε αυτή η μάχη τα ξημερώματα της 14ης Ιούνη 1948: «Ημουν στον 7ο Λόχο, με λοχαγό τον Νίκο Γιούρα στο Τάγμα του Αλευρά. Κρατούσαμε το χωριό Μόλυτσα βόρεια από τον Κλέφτη, προς το Σαραντάπορο και αποτελούσαμε τον προωθημένο λόχο του τάγματος. Στις 13 Ιούνη τα ξημερώματα, έρχεται ο αστικός στρατός από την Κόνιτσα και "γατζώθηκαν" (σσ: πήραν θέσεις) κάτω από το λόχο μας, στους πρόποδες του υψώματος με στόχο να χτυπήσουν τον Κλέφτη. Ο Αλευράς, ήξερε ότι δεν πρόκειται να τα βγάζαμε πέρα με τις κατά πολύ ισχυρότερες κυβερνητικές δυνάμεις και ήθελε να γυρίσουμε πίσω».

Η διάταξη του τάγματος, όπως μας εξιστορεί ο Β. Τσατσαλίδης, είχε ως εξής: Ο 5ος Λόχος ήταν τοποθετημένος νοτιοανατολικά του Κλέφτη προς το όρος Πάπιγκο, ο 7ος στο χωριό Μόλυτσα και ο 6ος λόχος, που ήταν και η διοίκηση του Τάγματος, στον Κλέφτη.

«Η αντίδραση», συνεχίζει ο Β. Τσατσαλίδης, «έστειλε το στρατό από την Κόνιτσα με πορεία προς Σαραντάπορο, για να μας κυκλώσει από Βορρά. Το σχέδιό τους ήταν να μας κυκλώσουν και εκεί να μας σφίξουν σαν "τανάλια". Ο Αλευράς, στέλνει το βράδυ της 13ης κρυπτογραφημένο τηλεγράφημα. Εκείνη τη βραδιά είχε πιάσει καλοκαιρινή μπόρα, πολύ δυνατή, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να διαβάσουμε το τηλεγράφημα. Αλλωστε, αν ανάβαμε φωτιά, ο εχθρός θα εντόπιζε αμέσως τη θέση μας και θα μας συνέτριβε. Ετσι, ο λοχαγός, στέλνει εμένα - εκείνη την περίοδο ήμουν σύνδεσμος του λόχου - στον Κλέφτη, που ήταν η διοίκηση, να βρω τον Αλευρά για να μάθουμε ποια ήταν η εντολή του».

«Η μετάβασή μου στον Κλέφτη, ήταν πολύ δύσκολη. Εβρεχε "καταρράκτες" και όλο το βράδυ περπατούσα, μέσα στις λάσπες και το κρύο. Το πρωί που φτάνω (σσ: 14 Ιούνη), μου λέει ο Αλευράς: "Πού είναι ο λόχος;". Οταν του εξηγώ τι έγινε, μου απαντάει: "Τέσσερις λέξεις ήταν στο τηλεγράφημα. Πάρε λόχο και έλα δω". Την ίδια μέρα επιστρέφω όσο πιο γρήγορα μπορούσα. Με το που φτάνω στο λόχο, η μάχη είχε ήδη ξεκινήσει. Κρατήσαμε όσο μπορούσαμε και την ίδια μέρα το απόγευμα έρχεται για ενίσχυση ο λόχος των αυτοματιστών. Διατηρήσαμε τις αρχικές μας θέσεις, όλο το βράδυ, παρά τις ολομέτωπες επιθέσεις των μοναρχοφασιστών, χωρίς καθόλου θύματα. Ετσι ξεκίνησε η μάχη του Κλέφτη».