Η ιστορία των Φυλακών Αβέρωφ, η ιστορία της γυναικείας πτέρυγάς τους, είναι κυρίως συνυφασμένη με τις κορυφαίες στιγμές της ταξικής πάλης στην Ελλάδα, την Ιστορία του ΔΣΕ. Αυτό φαίνεται και από τη σύνθεση των κρατουμένων, στο υπόμνημά τους προς τον ΟΗΕ, το 1950: 50 εργάτριες, 550 αγρότισσες, 100 νοικοκυρές, 15 δασκάλες, 10 επιστημόνισσες, 23 φοιτήτριες, μαζί με τις γιαγιάδες 60 - 90 χρόνων και τα 30 μέχρι 3 χρόνων βρέφη.

Στις γυναικείες Φυλακές Αβέρωφ, με κεντρική είσοδο από τη λεωφόρο Αλεξάνδρας, μέσα στην καρδιά της Αθήνας, χτισμένες από το 1890 με προβλεπόμενη χωρητικότητα 200 ατόμων, κυριολεκτικά στοιβάχτηκαν στα χρόνια 1948 - 1949 1.300 πολιτικά διωκόμενες, περίπου 100 παιδιά και βρέφη, στοιβάχτηκαν και στους χώρους που προορίζονταν για υποδομές και μετατράπηκαν σε κελιά, στερήθηκαν χωρίς υπερβολή ακόμα και το οξυγόνο.

Συνολικά, στα χρόνια του ΔΣΕ και των διώξεων που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια, κρατήθηκαν συνολικά 3.000 γυναίκες, στην πλειοψηφία τους κομμουνίστριες, ανάμεσά τους και αγωνίστριες του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, παιδούλες και γιαγιάδες, κόρες, αδερφές, μανάδες διωκόμενων μαχητών του ΔΣΕ, κομμουνιστών διωκόμενων στις πόλεις. Η σύλληψη, η δίωξη σημαντικού μέρους αυτών των γυναικών είχε και το στοιχείο του εκβιασμού, να αποκαλύψουν πού βρίσκονταν οι διωκόμενοι πατεράδες, αδέλφια, παιδιά.

Οι γυναικείες Φυλακές Αβέρωφ έχουν χαρακτηριστεί ως «κολαστήριο». Χαρακτηρισμός που παραπέμπει στα βασανιστήρια, στη βαρβαρότητα, στο σκοταδισμό του Μεσαίωνα. Ωστόσο, σε αυτό το «κολαστήριο», στη σύγχρονη «Βαστίλη» όπως οι ίδιες οι κρατούμενες χαρακτήρισαν τη φυλακή τους, και σε άλλα παρόμοια κολαστήρια, η οργάνωση της ζωής των κρατουμένων σε εμβρυακή μορφή δίνει τις νέες κομμουνιστικές σχέσεις οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας για τις οποίες παλεύουμε, που θεμέλιό τους είναι ο άνθρωπος, γυναίκα και άνδρας, ενήλικας αλλά και έφηβος, παιδί.

Μέσα στο άθλιο περιβάλλον των Φυλακών Αβέρωφ και σε συνθήκες απαγόρευσης, γεννιούνται αυτές οι νέες σχέσεις: Οργανώνεται η εκπαίδευση για όλες τις ηλικίες, παιδιών, εφήβων, ενηλίκων, παίρνουν μέρος και οι γιαγιάδες. Οργανώνεται και πραγματοποιείται από τις ίδιες τις κρατούμενες η επαγγελματική εκπαίδευση, με αποτέλεσμα πολλές γυναίκες μετά την αποφυλάκισή τους να δουλέψουν ως μοδίστρες, λογίστριες, κομμώτριες. Οργανώνεται η φυσική αγωγή για μικρούς και μεγάλους, η αισθητική αγωγή, η δημιουργική συμμετοχή στη μουσική, στο τραγούδι, στη ζωγραφική, στη γλυπτική. Εφτιαξαν τα έργα τους, χρησιμοποιώντας χαρτιά περιτυλίγματος των ελάχιστων δεμάτων που δέχονταν, ακόμα και στρατσόχαρτα.

Εγραψαν ιστορία τα τραγούδια της χορωδίας των Γυναικείων Φυλακών Αβέρωφ. Εμειναν στην ιστορία της λογοτεχνίας τα ποιήματα, οι επιστολές των φυλακισμένων, μελλοθάνατων και εκτελεσμένων. Οχι μόνο ή όχι κυρίως λογίων γυναικών, αλλά γυναικών που ανέπτυξαν τη νοητική τους ικανότητα μέσα στους αγώνες, στο βουνό, παίρνοντας μέρος στην ένοπλη πάλη, γυναικών του μεροκάματου που έμαθαν να στοχάζονται βαθύτερα μέσα στις πιο άθλιες συνθήκες των φυλακών.

Τα φύτρα των κομμουνιστικών σχέσεων στην ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών δίνει η οργάνωση μεταξύ των φυλακισμένων γυναικών, κατά δεκάδες περίπου, για το μοίρασμα των τροφίμων που έπαιρναν οι αναλογικά λίγες Αθηναίες στο επισκεπτήριο σε σχέση με τις πολυάριθμες από τα χωριά.

Τα φύτρα των κομμουνιστικών σχέσεων δίνει ο τρόπος που οργάνωσαν οι φυλακισμένες με τις δικές τους δυνάμεις όλες τις απαιτούμενες υπηρεσίες για την όσο το δυνατόν πιο ανθρώπινη συμβίωσή τους: Τα μαγειρεία, τα πλυντήρια, τον καθαρισμό, τις υγειονομικές υπηρεσίες, την παιδαγωγική απασχόληση των νηπίων. Εφάρμοζαν την κομμουνιστική σχέση «η καθεμιά ανάλογα με τις δυνατότητές της, στην καθεμιά ανάλογα με τις ανάγκες της». Δηλαδή, οι νέες και υγιείς περισσότερη δουλειά για να ικανοποιηθούν κατά το δυνατόν στοιχειωδώς οι ανάγκες όλων, και ειδικότερα των πιο ανήμπορων, ταλαιπωρημένων, γερασμένων.

Η ιστορία των σοσιαλιστικών χωρών, η ιστορία του ΚΚΕ, η ιστορία του ΔΣΕ που τον επόμενο χρόνο συμπληρώνει 70 χρόνια από την ίδρυσή του, η ιστορία των γυναικείων και των ανδρικών Φυλακών Αβέρωφ, δίνουν τις νέες κομμουνιστικές, ισότιμες σχέσεις αλληλοσεβασμού ανάμεσα στα δύο φύλα, σε όλες τις εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής, όχι μόνο στην ερωτική ή μέσα στην οικογένεια.

Αυτές τις κομμουνιστικές ισότιμες σχέσεις ανάμεσα σε γυναίκες και άνδρες αποτυπώνει η εφευρετικότητα επικοινωνίας μεταξύ γυναικείας και ανδρικής πτέρυγας των Φυλακών Αβέρωφ, με το «μαντηλάκι - τηλέγραφο» πίσω από τα κάγκελα ή με το σχηματισμό κεφαλαίων γραμμάτων με τις κινήσεις των δακτύλων. Ορμώμενες από την κομμουνιστική αντίληψη για τις σχέσεις των δύο φύλων, οι κρατούμενες των Φυλακών Αβέρωφ σταματούσαν οποιαδήποτε δουλειά, στέκονταν σε στάση προσοχής, όταν άρχιζε το τραγούδι των ανδρών στις διπλανές φυλακές, το τραγούδι που συντρόφευε το μελλοθάνατο λίγο πριν την εκτέλεσή του.

Οι κομμουνίστριες, πρώτ' απ' όλα, και δίπλα σε αυτές και οι άλλες αγωνίστριες είχαν βιώσει τη σχέση άνδρα - γυναίκας που από κοινού παλεύουν στο εργοστάσιο, στο χωράφι, στο γραφείο. Που, κυρίως, από κοινού πάλεψαν παράνομα όχι μόνο ενάντια στον ξένο κατακτητή, αλλά και στον ταξικό αντίπαλο, μετέφεραν με κίνδυνο της ζωής τους μηνύματα, οργάνωσαν σαμποτάζ, πήραν μέρος σε μάχες του ΕΛΑΣ, του ΔΣΕ, και στην πρώτη γραμμή πυρός και στα μετόπισθεν, στην επιμελητεία, στις υγειονομικές υπηρεσίες.

Η ζωή των φυλακισμένων γυναικών και ανδρών, παιδιών, αφού παιδιά ζούσαν στις γυναικείες Φυλακές Αβέρωφ με τις μανάδες τους, οπωσδήποτε έχει μια σημαντική ιδιαιτερότητα από τη ζωή των μη έγκλειστων κομμουνιστών και κομμουνιστριών, των αγωνιστριών και αγωνιστών στις σημερινές συνθήκες. Οι αναλογίες δεν βρίσκονται εύκολα, πιο εύκολα βρίσκονται οι διαφορές.

Οταν είσαι στη σημερινή καθημερινότητα, όταν είσαι μάνα, διαβάζεις, ακούς πως οι ασφαλίτες, οι δεσμοφύλακες, απειλούσαν τις κρατούμενες ότι θα τους έπαιρναν το παιδί που είχαν μαζί στη φυλακή, αν δεν αποκήρυσσαν την ιδεολογία τους, το Κόμμα τους, τη δράση τους. Αλλά αυτές δεν λυγούσαν, έστριβαν το κεφάλι κι άπλωναν τα χέρια με το παιδί τους προς τους βασανιστές τους. Σήμερα συγκλονίζεσαι, μπορεί να αναρωτιέσαι αν θα είχες την ίδια δύναμη κι είναι απόλυτα φυσιολογικό έτσι να νιώθεις και να σκέφτεσαι. Αλλωστε, δεν ωραιοποιούμε την κατάσταση, υπήρξαν και γυναίκες που δεν άντεξαν, τρελάθηκαν. Ομως, εκείνη την περίοδο, η κορύφωση του αγώνα πολλαπλασίαζε τις ψυχικές και πνευματικές δυνάμεις, όλες τις σωματικές αντοχές που διαθέτει η καθεμιά μας.

Δεν είναι τυχαίο ότι υπήρχαν αρκετές περιπτώσεις κοριτσιών, νέων γυναικών, μωρομάνων που άντεξαν σ' εκείνες τις συνθήκες και κλονίστηκαν πολύ αργότερα, έξω από τις φυλακές, σε καλύτερες συνθήκες, γυναίκες που πέρασαν ηρωικά και από τις φυλακές Αβέρωφ και δεν άντεξαν πολιτικά - ιδεολογικά στις συνθήκες της αντεπανάστασης.

Η αλήθεια είναι ότι πάρα πολλές κρατούμενες άντεξαν και στις εκτός φυλακής συνθήκες, αλλά κι άλλες δεν άντεξαν, πίστεψαν ότι υπάρχει και μη συγκρουσιακός δρόμος απέναντι στους εκμεταλλευτές, ουσιαστικά παρασύρθηκαν στον απατηλό δρόμο της ταξικής συνεργασίας, της λεγόμενης ταξικής συμφιλίωσης κι έτσι εγκατέλειψαν το δρόμο της ταξικής πάλης. Επηρεάστηκαν από τη δόλια αστική, αλλά και τη διαβρωτική οπορτουνιστική προπαγάνδα ότι οι θυσίες δεκάδων χιλιάδων ανδρών και γυναικών, εφήβων, παιδιών, ήταν άσκοπες και συχνά ασυνείδητες, άποψη που τελικά ανατρέπεται από τον τρόπο ζωής των περισσοτέρων κι έξω από τις φυλακές, κομμουνιστριών που συνέχισαν τον ταξικό αγώνα σε άλλες συνθήκες, στην Ελλάδα ή την πολιτική προσφυγιά.

Η αλήθεια είναι ότι, όταν η ταξική πάλη κινείται προς τα εμπρός με ταχύτητα, τότε διαμορφώνονται ηρωίδες και ήρωες μαζικά, ενώ όταν η ιστορική κίνηση βρίσκεται στο πίσω μέρος της σπειροειδούς έλιξης, τότε ισχυροποιείται το ρεύμα του συμβιβασμού, της ηττοπάθειας, της υποχώρησης. Σε τέτοιες συνθήκες, όπως οι σημερινές, η θυσία, ο ηρωισμός είναι βουβός, χαμηλών, μάλλον δυσδιάκριτων, τόνων και διαστάσεων. Είναι η θυσία της μάνας, που θα αφήσει στη γειτόνισσα το παιδί της, για να μείνει στον τόπο εργασίας της, να συζητήσει για το σωματείο, να οργανώσει τη συνέλευση, την Επιτροπή Αγώνα, την επιτυχία της απεργίας. `Η θα το πάρει μαζί της, για να οργανώσει τη σύσκεψη στο Σύλλογο Γυναικών, να γράψει ανακοίνωση, να τη μοιράσει, να πάει στην ΚΟΒ της, να ανταποκριθεί καθημερινά σε δεκάδες μικρά καθήκοντα του ταξικού αγώνα, που δεν φαίνεται άμεσα το αποτέλεσμά τους, αλλά είναι προϋπόθεση για να καταπολεμηθεί το γενικό κλίμα συμβιβασμού και υποταγής στον αστικό κοινοβουλευτισμό.

Σας καλούμε να αποφασίσετε να στρατευτείτε πιο αποφασιστικά στις γραμμές του ΚΚΕ. Αυτός ο καθημερινός αγώνας, αυτή η καθημερινή θυσία, αυτή η προσπάθεια να συνδυαστεί η μητρότητα, οι υποχρεώσεις της οικογένειας με την ευρύτερη έννοια, η εργασία και κοινωνική - πολιτική ταξική πάλη, είναι σήμερα το άπαν. Δεν μπορεί αλλιώς να ανοίξει ο δρόμος μέσα από τον όγκο των χαλασμάτων που ορθώνεται μπροστά μας. Οσο καθυστερεί η ανάπτυξη, το στέριωμα του Κόμματος με νέες γυναίκες εργάτριες, υπαλλήλους στο εμπόριο, στον επισιτισμό, στον τουρισμό, με επιστημόνισσες και καλλιτέχνιδες, αφοσιωμένες στην πάλη για την κομμουνιστική κοινωνία, όσο καθυστερεί η ανασύνταξη του Κομμουνιστικού Κινήματος στην ευρύτερη περιοχή μας, παγκόσμια, τόσο θα ζούμε με αμηχανία και άσφαιρη θλίψη, θυσίες χωρίς νόημα, ζωές παιδιών, νέων που χάνονται στους πολέμους για ξένα συμφέροντα, καταστρέφονται λόγω του καπιταλιστικού παρασιτισμού, όπως η φοβερή εξάπλωση της χρήσης ναρκωτικών σε πολύ μικρές ηλικίες, άλλα φαινόμενα όπως η επέκταση της πορνείας, ο σχολικός εκφοβισμός κ.λπ.

Κάθε μέρα που χάνεται από τη συμμετοχή στην πάλη με τον ταξικό μας αντίπαλο, στη δουλειά, στο σχολείο, στη σχολή, στη γειτονιά μας, δίνει τη δυνατότητα να χάνονται κυριολεκτικά και μεταφορικά ζωές στο βωμό του καπιταλιστικού κέρδους, πηγαίνει όλο και πιο πίσω, πιο απόμακρα η δυνατότητα να γίνει πραγματικότητα η καλύτερη ζωή για μας τις ίδιες, για τα παιδιά και τα εγγόνια μας.