Τοποθετημένη στη Ρωσία του «Λεβιάθαν» κι ακόμα χειρότερα, «Ο ηλίθιος», η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία του νεαρού Ρώσου σκηνοθέτη Γιούρι Μπίκοφ, πρωτοπροβλήθηκε στην Εβδομάδα Κριτικής του Φεστιβάλ των Καννών. Ηθοποιός εξαρχής ο Μπίκοφ, σεναριογράφος, μοντέρ και συνθέτης, σπούδασε σκηνοθεσία στην περίφημη σχολή VGIK της Μόσχας... «Ο ηλίθιος», κάτι μεταξύ Ντοστογιέφσκι και Κάφκα, ένα σκληρό δράμα με πολιτικές αιχμές, πολύ οργή και ανθρωπιά, περιγράφει με οξύτητα σάτιρας και νευρικότητα θρίλερ την πορεία του ιδεαλιστή, ενθαρρυντικά ηθικού και τραγικά μοναχικού, υδραυλικού Ντίμα Νικιτίν, του επικεφαλής συντήρησης δημοσίων κτιρίων σε μια μικρή ρώσικη πόλη, που συνεχίζει να σπουδάζει για μηχανικός... Εντονη καταγγελία της διαφθοράς στη Ρωσία, άψογα στημένη και ερμηνευμένη, με γρήγορο ρυθμό και στεγνό στυλ, με ενότητα χωροχρόνου και δράσης. Η επικείμενη κατάρρευση της εργατικής πολυκατοικίας κάνει την ταινία σύγχρονη τραγωδία, με δράση και σουσπάνς. Η κυριολεκτικά υπαρκτή ρωγμή του κτιρίου είναι το μέσο που ο Μπίκοφ επιλέγει για να δείξει μεταφορικά και την πολιτική ρωγμή. Τη σημερινή ρώσικη τραγωδία, που σαν παράλληλη ρωγμή διατρέχει την ταινία, που, οπλισμένη με τραχύ ενθουσιασμό, παίρνει το ρίσκο να γίνει γροθιά, με βολές εξέγερσης και παραίτησης... Τα κυρίαρχα χρώματα της μονολιθικής και αρκετά επαναληπτικής δομής ταινίας, το μπλε, το κόκκινο και το λευκό, χρώματα της ρώσικης σημαίας, στηρίζουν την κοινωνικοπολιτική κριτική που ντύνεται με μουσική γενικευμένης μελαγχολίας.Ο υδραυλικός Ντμίτρι Νικιτίν, φτάνοντας ένα βράδυ σε μια εργατική πολυκατοικία με πρόβλημα διαρροής, αντιλαμβάνεται ότι το πολυώροφο κτίριο που μέσα του στοιβάζει 800 ανθρώπους πρέπει να εκκενωθεί, γιατί αντιμετωπίζει άμεσο κίνδυνο κατάρρευσης. Ενας νορμάλ, απαθής πολίτης θα πήγαινε για ύπνο πνιγμένος στη βότκα, εφόσον πειθόταν για την επικείμενη αναπόφευκτη κατάρρευση και το πρωί θα έβλεπε στην τηλεόραση τι έγινε. «Ο ηλίθιος» Ντίμκα όμως - η αντανάκλαση της χαμένης καθαρότητας - ταράζεται, τηλεφωνεί μες στη νύχτα, διασχίζει την παγωμένη πόλη, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να σώσει τους φτωχοδιαβόλους που σαν να βγαίνουν ξανά από τις σελίδες του «Εγκλημα και τιμωρία», εκείνους που ο καπιταλισμός διαγράφει. Ο Ντίμκα πρέπει να ειδοποιήσει τη δήμαρχο, που μόνο εκείνη μπορεί να κινήσει τα νήματα της εκκένωσης και προσωρινής μετεγκατάστασης των ενοίκων... Εκείνη, όμως, γιορτάζει τα γενέθλιά της με φίλους πότες, κυνικούς και υποκριτές.
Ο Μπίκοφ αποδίδει με κάμερα στον ώμο τη νυκτερινή οδύσσεια σε πραγματικό σχεδόν χρόνο, μια ολόκληρη νύχτα, ο αφελής ιδεαλιστής υδραυλικός αντιπαρατίθεται με μια κυρίαρχη τάξη διεφθαρμένη και με μια υφιστάμενη, καταπιεσμένη, παραιτημένη και αλκοολική. Εικονογραφεί την καπιταλιστική κατάπτωση, την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, τη διαφορά ανάμεσα στο «ζω» και «επιζώ», με χρώματα κυνικά και βίαια. Ο σκηνοθέτης αναφέρει:
«Ο τίτλος της ταινίας αναφέρεται στην άποψη που έχουν οι άλλοι για τον πρωταγωνιστή και τις πράξεις του και όχι φυσικά για τις ικανότητές του. Είναι ένας απόλυτα λογικός και σοβαρός άνθρωπος σε ένα παράλογο κόσμο. Οταν η "μάχη" ξεκινάει, οι περισσότεροι ήρωες αντιδρούν σύμφωνα με τα φυσικά τους ένστικτα: να μείνουν ζωντανοί, να διατηρήσουν την ησυχία τους και τον τρόπο ζωής τους. Ξαφνικά, σε αυτή τη μάχη εμφανίζεται ένας στρατιώτης με ένα συγκεκριμένο κώδικα, τη συνείδησή του. Τέτοιοι άνθρωποι είναι σπάνιοι σήμερα. Τους αποκαλούμε ρομαντικούς, αλτρουιστές, ιδεαλιστές ή απλά ανόητους και "ηλίθιους", για να δείξουμε ότι δε συμπεριφέρονται νορμάλ, σε μια εποχή που ο κυνισμός, ο φόβος και η αδιαφορία κυριαρχούν. Τέτοιοι "ηλίθιοι" υπάρχουν ακόμα στη χώρα μου και αυτό μου δίνει ελπίδα».
Με τους: Αρτιόμ Μπιστρόφ, Νίνα Αντιουκόβα, Σεργκέι Αρτσιμπάσεβ κ.ά.
Παραγωγή: «Durak», Ρωσία (2014)