«Ο λάκκος, το χωράφι που δεν οργώθηκε ποτέ και που μέσα του είναι θαμμένοι οι μαχητές του ΔΣΕ, απέκτησε ένα ξεχωριστό μνημείο: Ενα συγκλονιστικών διαστάσεων μνημείο, το οποίο παραπέμπει στις μορφές των μαχητών που νίκησαν το θάνατο».

Με τη φράση αυτή η Επιτροπή Περιοχής Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ, μέσα από μια πολυσέλιδη έκδοση, αναγγέλλει το γεγονός πλέον της κατασκευής του μνημείου για τους νεκρούς της μάχης της Φλώρινας (11 - 14 Φλεβάρη 1949).

Στην εισαγωγή της έκδοσης διαβάζουμε: «Για πάρα πολλά χρόνια, το ΚΚΕ με διαρκείς πρωτοβουλίες πάλευε για να εκπληρωθεί ένα χρέος τιμής προς τους μαχητές και τις μαχήτριες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας που έπεσαν στη μάχη της Φλώρινας το Φλεβάρη του 1949. Ο ομαδικός τους τάφος να γίνει μνημείο, να τους αποδοθούν επιτέλους οι τιμές που τους πρέπουν.

Στο χωράφι, στα νοτιοδυτικά της πόλης της Φλώρινας, στο χωράφι που κανείς δεν όργωσε εξήντα τόσα χρόνια, στο χωράφι που μέσα του κρατά τα κόκαλα περίπου 800 μαχητών του ΔΣΕ, ολοκληρώθηκε η διαμόρφωση του χώρου και στη μέση του στέκει μνημείο αντάξιο της προσφοράς και της μεγάλης θυσίας των τιμημένων νεκρών του ηρωικού Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.

Τα γλυπτά του Μνημείου είναι του μεγάλου γλύπτη Μέμου Μακρή και η Λέσχη Φίλων του ΚΚΕ στην Ουγγαρία ανέλαβε σημαντικό μέρος του κόστους κατασκευής του.

Οι φιγούρες των γλυπτών στο Μνημείο του ΔΣΕ στη Φλώρινα είναι από τα ίδια εκμαγεία του μνημειώδους γλυπτού του Μέμου Μακρή, που είναι αφιερωμένο στα θύματα του ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης στο Μαουτχάουζεν της Αυστρίας, πολύτιμη προσφορά της Κλειούς Μακρή, κόρης του δημιουργού».

Η ανέγερση του μνημείου ξεκίνησε το Νοέμβρη του 2012. Δεν πρόκειται για ένα μεμονωμένο μνημείο, δηλαδή μια σημειακή παρέμβαση στο χώρο, αλλά για ένα μνημονικό σύνολο, ένα μνημονικό τόπο, δεδομένου ότι κάτω από το έδαφος και σε μεγάλη έκταση είναι θαμμένα κορμιά ηρώων.

Πρόκειται για μια γλυπτική σύνθεση ανθρώπινων μορφών, που σηκώνουν τα χέρια σε έκταση, προς τον ουρανό. Ο γλύπτης ήταν σαφής ως προς τις προθέσεις του: Δεν ήθελε το μνημείο να εκφράζει απόγνωση, να δηλώνει ένα δραματικό τέλος. Αντίθετα, ήθελε να υπερτονίσει το ανάστημα που ορθώνει ο αγωνιστής, αυτός που δε λυγίζει, που από την πάλη και το θάνατό του αντλεί αισιοδοξία και μεταδίδει το μήνυμα της τελικής νικηφόρας μάχης σε όλους τους λαούς που αγωνίζονται.

Επιπλέον, το ΚΚΕ, εδώ και χρόνια, επεξεργάζεται και σχεδιάζει την κατασκευή υπόσκαφου μουσειακού χώρου, που πιθανόν θα συμπεριλάβει τη διαμόρφωση οστεοφυλακίου, καθώς και περιπτέρου βιογραφιών των νεκρών και γενικότερων ιστορικών τεκμηρίων. Η συνεχής ανταπόκριση του κόσμου, καθώς και πρωτίστως το μεγάλο χρέος που απορρέει από τη σημασία του ιστορικού τόπου της Φλώρινας είναι βέβαιο ότι θα επιτρέψουν τελικά την ολοκλήρωση του έργου.

Η αποκάλυψη του μνημείου έγινε την προηγούμενη Κυριακή (14 Φλεβάρη 2016), όταν με μια μεγάλη διαδήλωση έφτασαν στο χώρο χιλιάδες αγωνιστές από κάθε γωνιά της χώρας. Ο Γενικός Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, μετέφερε εκ μέρους της ΚΕ «θερμό αγωνιστικό χαιρετισμό σε όλους τους αγωνιστές και τις αγωνίστριες του ΔΣΕ, τους συγγενείς και τους απογόνους των μαχητών που έπεσαν, τραυματίστηκαν ή πήραν μέρος σε αυτήν ή άλλες μάχες, που βρίσκονται σήμερα μαζί μας σε αυτήν τη μεγάλη εκδήλωση τιμής και μνήμης, αλλά και σε όσους και όσες λόγω προβλημάτων υγείας και άλλων δεν μπόρεσαν να βρίσκονται σήμερα εδώ σε αυτόν τον τιμημένο τόπο». Σημείωσε ότι «αποτελεί χρέος και καθήκον μας να αναδείξουμε την αιματοποτισμένη προσφορά του λαϊκού, ηρωικού Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας στη σκληρή, άνιση, αλλά δίκαιη, πάλη του».

Μέσα σε κλίμα μεγάλης συγκίνησης από την πλευρά των απογόνων των μαχητών, ο Θωμάς Ψαρογιάννης απευθύνθηκε στους νεκρούς μαχητές: «Σύντροφοι, που μας περιμένετε εδώ και 67 χρόνια. Ηρθαμε, για να σας αποχαιρετήσουμε με τον τρόπο που σας αξίζει. Δεν σας ξεχάσαμε. Είμαστε εδώ. Μερικοί μόνο από τους συναγωνιστές σας στις μάχες, πολλά όμως από τα παιδιά και τα εγγόνια των συντρόφων σας. Δεν σας ξεχάσαμε (...) Η αστική εξουσία, με τους μηχανισμούς της και το κράτος της, έκανε τα πάντα για να εξαφανίσει, να διαστρεβλώσει, να συκοφαντήσει τη μνήμη και τον αγώνα σας (...) Κανένας αγώνας σας, καμιά μάχη που δώσατε δεν πήγε χαμένη. Καμιά θυσία δεν ήταν μάταιη (...) Γι' αυτό ό,τι και να μας κάνουν είμαστε εδώ! Ορθιοι με τις γροθιές στον αέρα! Ψηλά!».