Κάποιοι έχουν δηλώσει ότι επιθυμούν να επιστρέψουν πίσω στην Τουρκία αφού δεν αντέχουν την πολύχρονη αναμονή. Επιπλέον, η κράτησή τους στα hot spots ή η φιλοξενία τους στα κέντρα φιλοξενίας γίνεται κάτω από κυριολεκτικά άθλιες συνθήκες, ενώ οι υπηρεσίες εξέτασης των αιτήσεων ασύλου υπολειτουργούν. Αλλοι φοβούνται πως με την ένταξή τους στο πρόγραμμα επανεισδοχής στην Τουρκία θα κρατούνται σε κλειστές δομές και μετά θα απελαθούν στις χώρες τους. Οσον αφορά τη μετεγκατάσταση, το Σεπτέμβρη η ΕΕ ενέκρινε τη μεταφορά περίπου 160.000 αιτούντων άσυλο από την Ελλάδα και την Ιταλία, όπου είχαν φθάσει οι περισσότεροι απ' αυτούς, σε άλλες χώρες της ΕΕ. Μέχρι στιγμής έχουν μετεγκατασταθεί περίπου 2.000 άνθρωποι.

Στο hot spot της ΒΙΑΛ, στη Χίο, εκεί όπου έμεναν οι πρόσφυγες που έπεσαν στη θάλασσα, μένουν περί τα 1.500 άτομα, με συνολική χωρητικότητα του κέντρου 1.100, αφού σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε για συνθήκες ολιγοήμερης παραμονής. Σήμερα, υπάρχουν στο χώρο της ΒΙΑΛ άνθρωποι που συμπληρώνουν πάνω από δύο μήνες παραμονής. Οσον αφορά το συσσίτιο, ενάμισι κεσεδάκι με ρύζι, ένα κομματάκι κοτόπουλο και τρία κομματάκια ντομάτα είναι το μεσημεριανό συσσίτιο για τους πρόσφυγες στο κέντρο κράτησης. Αυτή ήταν και η αιτία που πραγματοποιήθηκε απεργία πείνας, ενώ είναι χαρακτηριστικό πως κάθε μερίδα μεσημεριανού ή βραδινού φαγητού είναι περίπου 220 γραμμάρια. Επιπλέον, σημαντικό πρόβλημα είναι και το ότι τα 12 κοντέινερ που προορίζονταν για τη στέγαση των υπηρεσιών ασύλου δεν μπορούν να τοποθετηθούν, με δεδομένη την ανυπαρξία χώρου. Παράλληλα, αποχώρησαν από το κέντρο κράτησης της ΒΙΑΛ οι υπάλληλοι της υπηρεσίας πρώτης υποδοχής αφού είναι ακατάλληλες οι συνθήκες για την καταγραφή και την ταυτοποίηση προσφύγων και μεταναστών. Οσοι πρόσφυγες και μετανάστες φτάνουν στη Χίο μεταφέρονται στην υποστηρικτική δομή της Σούδας, χωρίς να καταγράφονται. Για την αποσυμφόρηση των δομών, ο Δήμος Χίου προσανατολίζεται στην αξιοποίηση του χώρου του παλιού ΧΑΔΑ (έκταση 400 στρεμμάτων), ώστε στο σημείο να γίνει κέντρο φιλοξενίας προσφύγων με χρηματοδότηση και ευθύνη του ΟΗΕ. Το τελευταίο, όμως, θα καθυστερήσει, ενώ σε παλιότερη συνάντηση του Δήμου Χίου με την περιφερειάρχη, Χρ. Καλογήρου, η τελευταία αρνήθηκε ...πρόθυμα την παραχώρηση εκθεσιακού κέντρου το οποίο ανήκει στην περιφέρεια.

Ανάλογες καταστάσεις επικρατούν σε διάφορα κέντρα φιλοξενίας όπου είναι εγκλωβισμένοι χιλιάδες άνθρωποι. Στη Ριτσώνα, το πρώην στρατόπεδο της Πολεμικής Αεροπορίας είναι υπαίθριος χώρος, εγκαταλειμμένος για χρόνια, χωρίς καμιά υποδομή για αξιοπρεπή διαβίωση. Η διαμονή γίνεται σε σκηνές, με 800 ανθρώπους να είναι εκτεθειμένοι στις εκάστοτε άσχημες καιρικές συνθήκες. Οι μισοί από αυτούς είναι ανήλικοι. Οι όποιες παρεμβάσεις έχουν γίνει, δεν επαρκούν για να μετατρέψουν το χώρο σε ανθρώπινο τόπο προσωρινής διαμονής. Δεν υπάρχει παροχή τρεχούμενου νερού, ενώ οι εργασίες για τη σύνδεσή του καθυστερούν απελπιστικά. Οι χημικές τουαλέτες και οι ελάχιστες ντουζιέρες δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες. Εντονες είναι οι διαμαρτυρίες των προσφύγων για την ποιότητα του παρεχόμενου φαγητού από εταιρεία κέτερινγκ. Λίγο πριν από το καλοκαίρι οι κίνδυνοι για την υγεία αυξάνονται λόγω της αφόρητης ζέστης, καθώς οι σκηνές είναι εκτεθειμένες στον ήλιο και έχουν εμφανιστεί φίδια, σκορπιοί, κουνούπια.

Βασικό πρόβλημα του καταυλισμού αποτελεί η έλλειψη προσωπικού που θα παρέχει τις υπηρεσίες του με ευθύνη του κράτους. Οι ανάγκες για ιατρικές και νοσηλευτικές υπηρεσίες αντιμετωπίζονται με προσωρινά μέτρα, όπως η παρουσία κλιμακίου από το Διεθνή Ερυθρό Σταυρό. Υπάρχουν ελλείψεις σε διερμηνείς, ενώ δεν υπάρχει νομική βοήθεια για την κατάθεση αιτήσεων ασύλου και όσοι επιθυμούν να ενταχθούν σε αυτό το καθεστώς παραπέμπονται στην κατάθεση αίτησης μέσω skype, που και αυτό δεν λειτουργεί. Το χώρο λυμαίνονται διάφορες ΜΚΟ, που εμπορεύονται τον πόνο και την ανησυχία αθώων ανθρώπων, με καταγγελίες προσφύγων για απαίτηση χρηματικού αντιτίμου για υπηρεσίες που προσφέρουν.

Στο Ελληνικό, την περασμένη Δευτέρα, περίπου 1.000 πρόσφυγες στην εγκατάσταση του μπέιζ μπολ προχώρησαν σε διαμαρτυρία με αποχή από το μεσημεριανό συσσίτιο, διαμαρτυρόμενοι για την ποιότητά του. Σύμφωνα με καταγγελίες τους, πολλά παιδιά καταλήγουν σε νοσοκομεία με πολυήμερη παραμονή μετά από πόνους στο στομάχι και αρκετοί πάσχουν από διάρροια. Η ιατρική εξέταση είναι ανεπαρκής καθώς δεν υπάρχει το αναγκαίο προσωπικό, ούτε οι κατάλληλες υποδομές στο χώρο. Παράλληλα, αρκετά έγγραφα παραμονής που είχαν χορηγήσει οι ελληνικές αρχές έχουν λήξει και λίγοι πρόσφυγες έχουν καταφέρει να πιάσουν γραμμή μέσω skype για αίτηση ασύλου.

Στην Καβάλα, το εγκαταλειμμένο νταμάρι στην ανατολική είσοδο της πόλης «μεταμορφώθηκε» σε καταυλισμό προσφύγων, χωρίς να διασφαλίζει ούτε στο ελάχιστο αξιοπρεπείς συνθήκες για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Η διαμονή των 300 εγκλωβισμένων, οι μισοί από τους οποίους είναι ανήλικοι, γίνεται μέσα σε αντίσκηνα. Πλησιάζοντας στο καλοκαίρι, η στέγαση και διαβίωσή τους σε σκηνές, χωρίς σημεία σκίασης, θα γίνονται ολοένα και πιο αφόρητες και επικίνδυνες από άποψη υγείας. Δεν υπάρχουν ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, καθώς και διερμηνείς, καθιστώντας έτσι την επικοινωνία δύσκολη, ενώ η σίτιση είναι ανεπαρκέστατη.

Οσον αφορά τη χορήγηση ασύλου, από τις 20 Μάρτη που ξεκίνησε η εφαρμογή της συμφωνίας Ευρωπαϊκής Ενωσης - Τουρκίας, η Υπηρεσία Ασύλου δέχτηκε 6.605 αιτήσεις ασύλου στα νησιά, από τις οποίες μέχρι σήμερα έχει καταγράψει πλήρως το 1/6. Τον περασμένο μήνα σημειώθηκαν 3.700 πλήρεις καταγραφές και άλλες 6.600 απλές καταγραφές (αιτήσεις ασύλου ή καταγραφή της πρόθεσης να ζητήσει κάποιος άσυλο στα ελληνικά νησιά). Από τις αιτήσεις που καταγράφηκαν μετά την εφαρμογή της συμφωνίας, 489 εξετάστηκαν στη βάση του παραδεκτού - απαράδεκτου μέχρι τις 5 Μάη και οι 89 από αυτές κρίθηκαν απαράδεκτες, οπότε οι αιτούντες μπορούν να «επιστραφούν» στην Τουρκία.

Με βάση εκτιμήσεις της Υπηρεσίας Ασύλου, η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων που βρίσκονται εγκλωβισμένοι στην ενδοχώρα επιθυμούν να ζητήσουν άσυλο. Για την εξέταση των αιτημάτων ασύλου, η Υπηρεσία προσβλέπει στη συγκρότηση μεικτών κλιμακίων αποτελούμενων από Ελληνες και Ευρωπαίους εμπειρογνώμονες της διαδικασίας ασύλου. Τα πρώτα μεικτά κλιμάκια τοποθετήθηκαν τον περασμένο μήνα στη Λέσβο, ενώ έχουν ξεκινήσει και πιλοτικά κλιμάκια στη Σάμο και τη Χίο. Στις 20 Μάη υπολογίζεται η πλήρης ανάπτυξη κλιμακίων στα δύο νησιά και στο τέλος Ιούνη η πλήρης ανάπτυξη κλιμακίων σε Κω και Λέρο. Τελικός στόχος της Υπηρεσίας Ασύλου είναι στα τέλη Ιούνη να εξετάζονται καθημερινά 640 αιτήσεις ασύλου στα νησιά, αριθμός 30 φορές πάνω από τον αντίστοιχο αριθμό του 2014. Για τη σχετική ικανοποίηση των αναγκών ο αριθμός της εξέτασης αιτήσεων ασύλου από την Υπηρεσία θα πρέπει να αυξηθεί από περίπου 4.000 το μήνα σε 6.000.

Ο εγκλωβισμός προσφύγων και μεταναστών στη «χώρα πρώτης υποδοχής», όπως είναι η Ελλάδα, ενισχύεται από την Κομισιόν με το νέο κανονισμό του Δουβλίνου και το λεγόμενο κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου. Σχετικές ανακοινώσεις της συνιστούν μεγαλύτερη ενίσχυση του αντιδραστικού κανονισμού. Για το άσυλο υπερισχύει η ευθύνη της «χώρας πρώτης υποδοχής», όπως είναι η Ελλάδα, και σε αυτήν πλέον θα εγκλωβίζονται πρόσφυγες και μετανάστες.

Οι απάνθρωποι μηχανισμοί με τις ποσοστώσεις και τους κλειδάριθμους, η κατεύθυνση για «αποτροπή της λεγόμενης δευτερογενούς μετακίνησης», η καταστολή στα σύνορα, οι φράχτες τρέφουν τα κυκλώματα των διακινητών και κάνουν αφόρητη τη ζωή για χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες. Οποιος πρόσφυγας δεν συμμορφώνεται με τους αντιδραστικούς κανονισμούς απειλείται με συνέπειες και φαστ-τρακ απόρριψη του αιτήματος ασύλου του...