Με ένα από τα πιο σύνθετα και σημαντικά ζητήματα της στρατηγικής του ΚΚΕ καταπιάστηκε η εκδήλωση που διοργάνωσε η ΤΟ Βιομηχανίας της ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ τη Δευτέρα 5/9. Τίτλος της εκδήλωσης, που φιλοξενήθηκε στο Συνδικάτο Οικοδόμων Αθήνας, ήταν «Κρίση - ιμπεριαλιστικός πόλεμος και η απάντηση του εργατικού κινήματος», και την εισηγητική ομιλία έκανε η Αλέκα Παπαρήγα, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ.

Τόσο από την εισήγηση όσο και από τις απαντήσεις που δόθηκαν σε ερωτήματα φωτίστηκαν μια σειρά από ζητήματα γύρω από τα καθήκοντα των κομμουνιστών σε συνθήκες καπιταλιστικής κρίσης, όξυνσης των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και ενδεχόμενης γενίκευσης των πολεμικών συγκρούσεων.

Στόχος της εκδήλωσης, άλλωστε, ήταν να συμβάλει στην ανάπτυξη της ικανότητας των μελών και των φίλων του ΚΚΕ να συζητάνε στους τόπους δουλειάς για τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, τις αιτίες του και την αναγκαία απάντηση του εργατικού κινήματος, αλλά και να δοθεί ώθηση στη μελέτη των σχετικών εκδόσεων της «Σύγχρονης Εποχής».

Οπως τονίστηκε, ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος αποτελεί αντικειμενικό γεγονός στον καπιταλισμό και είναι αναγκαία η ιδεολογική και πολιτική προετοιμασία του εργατικού κινήματος για αυτό το ενδεχόμενο.

Στην εκδήλωση, η Αλέκα Παπαρήγα ανέφερε, ανάμεσα σε άλλα:

Το ΚΚΕ εδώ και πολλά χρόνια, επίσης στο 19ο Συνέδριο και σήμερα, εκτιμάμε με βάση τα γενικά γνωρίσματα του καπιταλισμού στο ιμπεριαλιστικό στάδιο και τις τοπικές πολεμικές συγκρούσεις, ιδιαίτερα στην περιοχή μας, ότι δεν αποκλείεται η εξέλιξή τους σε γενικευμένο ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Οταν λέμε γενικευμένο ιμπεριαλιστικό πόλεμο, εννοούμε την αναμέτρηση ανάμεσα στα πιο ισχυρά καπιταλιστικά κράτη, σε σύγκριση με αυτό που γίνεται σήμερα - πολεμική αναμέτρηση ανάμεσα σε περιφερειακές δυνάμεις, μέσω των οποίων εκφράζονται οι γενικότερες ενδοκαπιταλιστικές αντιθέσεις, ανταγωνισμοί.

Από τις αρχές του 20ού αιώνα, αν όχι από τις τελευταίες 10ετίες του 19ου ζούμε την ανάπτυξη και δράση του μονοπωλιακού καπιταλισμού, του ιμπεριαλιστικού δηλαδή σταδίου του, όπως έλεγε ο Λένιν, την εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό. Δεν υπάρχει ανάμεσά τους κανένα άλλο κοινωνικοοικονομικό και πολιτικό σύστημα. Ολοι οι πόλεμοι που γίνονται, και από τις δύο πλευρές, είτε εμφανίζονται ως επιθετικοί είτε ως αμυντικοί είναι ιμπεριαλιστικοί. Τώρα πια, δηλαδή προ πολλού, δεν υπάρχουν ούτε οι αντιαποικιοκρατικοί πόλεμοι που υπήρχαν στις πρώτες 10ετίες του 20ού αιώνα, καθώς το αποικιακό σύστημα έχει πάψει να υπάρχει. Ο μόνος προοδευτικός «πόλεμος» είναι αυτός που εντάσσεται στην πάλη για την εργατική εξουσία, γιατί βάζει τέρμα στη συμμετοχή της χώρας που θα νικήσει, σε ιμπεριαλιστικό πόλεμο.

Βεβαίως, ο ιμπεριαλισμός οργανώνει πόλεμο όχι μόνο στο πλαίσιο των ανταγωνισμών του, αλλά και κατά της επαναστατικής εργατικής εξουσίας όταν νικήσει ή είναι πολύ κοντά στη νίκη. Η πείρα του ρόλου της ΕΣΣΔ στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο επιβεβαιώνει τη σχέση του σοσιαλισμού - κομμουνισμού με την ειρήνη, που θα κατοχυρωθεί βέβαια σε συνθήκες που παγκόσμια θα κυριαρχεί ο σοσιαλισμός ή στο μεγαλύτερο μέρος των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών, σε περιοχές στρατηγικής σημασίας. Γι' αυτό και έχει σημασία τι στάση κρατάει σήμερα το ΚΚ, το εργατικό κίνημα, οι σύμμαχοί του απέναντι στον πόλεμο. Αυτό αποτελεί σήμερα παρακαταθήκη, εφαλτήριο για το ευνοϊκό για τους λαούς αύριο.

Η καπιταλιστική κρίση, οι δυσκολίες ανάκαμψης, πραγματοποίησης υψηλών ρυθμών ανάπτυξης και διευρυμένης αναπαραγωγής και κερδοφορίας σε συνθήκες ανισομετρίας και ανισότιμης αλληλεξάρτησης - που είναι σύμφυτο χαρακτηριστικό της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας - οξύνει τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις, άρα αυξάνει τον κίνδυνο ενός γενικευμένου πολέμου, όταν οι ανταγωνιστές δεν μπορούν να μοιράσουν ή να ξαναμοιράσουν τις αγορές, τις ζώνες επιρροής με συμφωνίες μεταξύ τους. Πάρτε υπόψη επίσης ότι οι συμμαχίες έχουν γίνει πολύ προσωρινές, περισσότερο από πριν, και εύθραυστες, ανάμεσα σε διεθνείς αλλά και περιφερειακές καπιταλιστικές δυνάμεις που προκαλούν ή εμπλέκονται σε ιμπεριαλιστικές συγκρούσεις π.χ. τη διαμάχη μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν τη διαδέχθηκε συμφωνία, η Τουρκία ήλθε κοντά σε σύγκρουση με τη Ρωσία, τώρα καμώνονται ότι ελπίζουν σε συμμαχία. Οι ΗΠΑ και η Κίνα ανταγωνίζονται μεταξύ τους, ταυτόχρονα κάνουν προσπάθειες για συμφωνίες, κανείς δεν ξέρει πόσο θα κρατήσουν αυτές.

Η ιστορία των δύο ιμπεριαλιστικών παγκόσμιων πολέμων του 20ού αιώνα απέδειξε ότι σε τέτοιες συνθήκες δημιουργούνται συνθήκες επαναστατικής κατάστασης σε μία ή περισσότερες χώρες, αν όχι από την αρχή αλλά σε μια πορεία. Οπως ξέρετε είναι ένα αντικειμενικό γεγονός, δεν εξαρτάται από τη θέληση, την επιθυμία κανενός κόμματος. Εννοείται ότι δεν ευχόμαστε, δεν επιθυμούμε τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, προκειμένου να δημιουργηθεί επαναστατική κατάσταση, το ζήτημα τίθεται εξ αντικειμένου, όταν, παρά τη θέληση και τα συμφέροντα των λαών, ο πόλεμος ξεσπά και μάλιστα συμμετέχει ενεργά η χώρα σου.

Το 19ο Συνέδριο, με βάση τη θετική πείρα της κομμουνιστικής στρατηγικής του Α' Παγκοσμίου Πολέμου - που την τήρησαν μόνο οι μπολσεβίκοι και κάποιοι Γερμανοί κομμουνιστές στο κοινοβούλιο - και την αρνητική πείρα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου - όπου ο ιμπεριαλιστικός χαρακτήρας του αναγορεύθηκε σε αντιφασιστικό - συγκεκριμένα αναφέρει: «Σε περίπτωση ιμπεριαλιστικής πολεμικής εμπλοκής της Ελλάδας, είτε σε αμυντικό είτε σε επιθετικό πόλεμο, το Κόμμα πρέπει να ηγηθεί της αυτοτελούς οργάνωσης της εργατικής - λαϊκής πάλης με όλες τις μορφές, ώστε να οδηγήσει σε ολοκληρωτική ήττα της αστικής τάξης εγχώριας και ξένης ως εισβολέα, έμπρακτα και να συνδεθεί με την κατάκτηση της εξουσίας. Με την πρωτοβουλία και την καθοδήγηση του Κόμματος να συγκροτηθεί εργατικό - λαϊκό μέτωπο με όλες τις μορφές δράσης, με σύνθημα: Ο λαός θα δώσει την ελευθερία και τη διέξοδο από το καπιταλιστικό σύστημα που, όσο κυριαρχεί, φέρνει τον πόλεμο και την "ειρήνη" με το πιστόλι στο κρόταφο».

Δεν είμαστε καθόλου αδιάφοροι όσον αφορά τα σύνορα, την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας, τα βάσανα και τις τραγικές περιπέτειες του λαού σε συνθήκες πολέμου, το πρόβλημα της επιβίωσης, της πείνας. Το υποχρεωτικό, αντικειμενικό ζήτημα που τίθεται είναι: Οτι πρέπει να οργανωθεί ενιαία η πάλη κατά της αστικής τάξης της χώρας μας, της αστικής τάξης του κράτους που εισβάλει στην Ελλάδα, κατά των αστικών τάξεων των συμμάχων της δικής μας αστικής τάξης. Δηλαδή, να παλέψεις κατά των υπαιτίων του πολέμου, γνωρίζοντας ότι ο πόλεμος ακόμα και αν λήξει - όσο υπάρχει και κυριαρχεί παγκόσμια ο καπιταλισμός - είναι θέμα χρόνου να ξεσπάσει ο επόμενος.

Βεβαίως, όλα αυτά δεν μπορεί να τα κάνει μόνο του το εργατικό, λαϊκό μέτωπο σε μια χώρα, ένα Κομμουνιστικό Κόμμα, αλλά να επιδιώξει, για το μέγιστο και μάλιστα όσο γίνεται πιο γρήγορο αποτέλεσμα, τη συνεργασία με τα ΚΚ και τα εργατικά λαϊκά μέτωπα πάλης των εμπόλεμων κρατών. Αυτό είναι και ζήτημα ιδεολογικοπολιτικής προετοιμασίας και διαπάλης με τον οπορτουνισμό, τον εθνικισμό, τον σοβινισμό, τον κοσμοπολιτισμό. Μόνο έτσι μπορεί να ελπίζεις σε γρήγορη έξοδο από τον πόλεμο, σε κατάπαυση του πολέμου, στο σταμάτημα του αιματοκυλίσματος των λαών.

Ο Λένιν έλεγε ότι ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος είναι μορφή ζωής του καπιταλισμού, όπως μορφή ζωής του καπιταλισμού είναι και η ειρηνική περίοδος, δηλαδή η περίοδος που η «ειρήνη» υπάρχει με το πιστόλι στον κρόταφο. Δεν μπορούμε να αντιμετωπίζουμε τον πόλεμο σαν μια ηθική αμαρτία του καπιταλισμού, την οποία μπορούμε να αποφύγουμε.

Αρχικά ο Λένιν, ο Μαρξ και ο Ενγκελς έλεγαν - και σωστά - εμείς δεν είμαστε γενικά εναντίον του πολέμου. Οσο η αστική τάξη έπαιζε προοδευτικό ρόλο κατά της φεουδαρχίας, υπήρχαν πόλεμοι, υπήρχαν νεκροί, αλλά αυτοί οι πόλεμοι επιτάχυναν την αποσύνθεση, την ήττα του φεουδαρχικού συστήματος και αντικειμενικά ήταν προοδευτικοί πόλεμοι. Από τη στιγμή όμως που η αστική τάξη μπήκε στη θέση της φεουδαρχικής και ο καπιταλισμός πέρασε στο στάδιο του ιμπεριαλισμού, δηλαδή έγινε μονοπωλιακός καπιταλισμός, όλοι οι πόλεμοι είναι ιμπεριαλιστικοί, και οι επιθετικοί και οι αμυντικοί.

Η αστική τάξη που αμύνεται θέλει να κρατήσει τα μερίδια που έχει στην αγορά σε βάρος του λαού και των άλλων λαών. Η αστική τάξη που επιτίθεται στρατιωτικά σε βάρος άλλου αστικού κράτους θέλει να αποσπάσει δικά της οφέλη σε βάρος του λαού, των άλλων λαών. Η Ιστορία έχει δείξει ότι καμιά φορά ο επιτιθέμενος κάνει την επίθεση, για να προλάβει την εισβολή γειτονικού κράτους, ούτε και αυτό το ζήτημα, όταν έχεις να κάνεις με ιμπεριαλιστικό πόλεμο, είναι καθαρό.

Ο πόλεμος καθορίζεται ως ιμπεριαλιστικός, γιατί τον οργανώνει και τον διευθύνει η αστική τάξη. Πάρτε υπόψη και τα πέντε γνωρίσματα του καπιταλισμού στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο και συγκεντρώστε την προσοχή στο ζήτημα της ανισομετρίας στην ανάπτυξη του καπιταλισμού.

Με αυτήν την έννοια, κάποιοι πόλεμοι που μπορεί να γίνονται σήμερα και που στις αρχές το 20ού αιώνα είχαν αντικειμενικά προοδευτικό χαρακτήρα, σήμερα δεν έχουν. Για παράδειγμα, ο πόλεμος που κάνουν οι Κούρδοι για ανεξάρτητο κράτος στο Ιράκ, στη Συρία δεν είναι προοδευτικός πόλεμος. Πάρτε, για παράδειγμα, τον πόλεμο που έκαναν οι Αλβανοί στο Κοσσυφοπέδιο, για να κάνουν ανεξάρτητο κράτος. Προοδευτικός πόλεμος ήταν αυτός; Τα «κινήματα» για δημιουργία νέων κρατών δεν είναι προοδευτικά. Τέτοια παραδείγματα έχουμε σήμερα πολλά, ιδιαίτερα μετά τη νίκη της αντεπανάστασης και τη διάλυση της ΕΣΣΔ.

Ο Λένιν τόνιζε, όσον αφορά τη μετατροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε πάλη για την εξουσία: «Μια τέτοια μετατροπή (εννοούσε μετατροπή της πάλης κατά της ξενικής κατοχής, κατά της συμμετοχής στον πόλεμο, σε πάλη για την εξουσία) δεν είναι εύκολη υπόθεση και δεν μπορεί να γίνει σύμφωνα με τη θέληση του ενός ή του άλλου κόμματος (εννοεί του Κομμουνιστικού). Μα ακριβώς αυτή η μετατροπή βρίσκεται μέσα στις αντικειμενικές συνθήκες του καπιταλισμού γενικά, της εποχής του τέλους του καπιταλισμού ειδικά. Μόνο προς αυτήν την κατεύθυνση πρέπει να διεξάγουν δουλειά οι σοσιαλιστές (όταν έλεγε τότε σοσιαλιστές εννοούσε τους κομμουνιστές), να μην ψηφίζουν τις πολεμικές πιστώσεις, να μην ενθαρρύνουν το σοβινισμό της χώρας τους και των συμμάχων χωρών, να καταπολεμήσουν πρώτα απ' όλα το σοβινισμό της δικής τους αστικής τάξης, να μην περιορίζονται στις νόμιμες μορφές πάλης, όταν αρχίζει η κρίση και η αστική τάξη αφαιρεί η ίδια τη νομιμότητα που δημιούργησε. Να ποια είναι η γραμμή δουλειάς που οδηγεί στον εμφύλιο πόλεμο και θα οδηγήσει σ' αυτόν σε τούτη ή σε εκείνη τη στιγμή της ευρωπαϊκής πυρκαγιάς...».

Το ερώτημα είναι: Γιατί ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος δημιουργεί επαναστατική κατάσταση, και αν όχι στο ξεκίνημα, στην πορεία; Καταρχάς, όταν διεξάγεται ιμπεριαλιστικός πόλεμος ανάμεσα σε ισχυρές καπιταλιστικές χώρες, αλλά και περιφερειακές δυνάμεις, συμβαίνει μια διάσπαση στην - όποια έστω και συγκαλυμμένη με όρους ανταγωνισμού - ενότητα ανάμεσα στις αστικές τάξεις, που περνάνε σε συγκρότηση αντίπαλων πολεμικών συνασπισμών, η οποία δημιουργεί αποδυνάμωση της αστικής πολιτικής εξουσίας, των θεσμών του αστικού κράτους, αποδιοργάνωση της οικονομίας. Αρα, η αστική τάξη δεν μπορεί να εξουσιάζει το λαό όπως πριν. Καμία αστική τάξη δεν ξέρει προκαταβολικά αν θα νικήσει σίγουρα την άλλη.

Η ζωή του λαού επιδεινώνεται απότομα, αφάνταστα, χάνονται ζωές για τα συμφέροντα των καπιταλιστών, η πείνα και η δυστυχία κορυφώνονται σε περίοδο πολέμου, απαγορεύεται κάθε μορφή λαϊκής δράσης στο όνομα της εθνικής ενότητας. Ο λαός δεν αντέχει πια να ζει όπως ζούσε. Δεν είναι τυχαίο ότι μόλις ξεσπάει πόλεμος, τα πρώτα διατάγματα που κάνουν τα αστικά κράτη είναι απαγόρευσης οποιασδήποτε συνδικαλιστικής δραστηριότητας, πολιτικής δραστηριότητας, στο όνομα της εθνικής ενότητας, γιατί πρέπει ο λαός να στοιχηθεί με τα συμφέροντα της δικής του αστικής τάξης, δηλαδή να σηκώσει ξένη σημαία ως προς τα συμφέροντά του.

Σήμερα δεν μπορεί να μιλάμε για κίνδυνο γενικευμένου πολέμου, χωρίς να παίρνουμε υπόψη, εκτός από την παρατεταμένη ως ένα βαθμό καπιταλιστική οικονομική κρίση και κυρίως τη δυσκολία ανάκαμψης στα προηγούμενα επίπεδα, ότι έχουν αναδειχθεί και νέες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, δίπλα στις παλαιότερες, που διεκδικούν μερίδια στην αγορά. Η εμβάθυνση της διεθνοποίησης δυσκολεύει ξεχωριστές κινήσεις σε εθνοκρατικό επίπεδο, όταν μάλιστα υπάρχουν διακρατικές συμφωνίες, όπως γίνεται στο πλαίσιο της ΕΕ και όχι μόνο, στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Ομως, η καπιταλιστική διεθνοποίηση όχι μόνο δεν οδηγεί σε διεθνείς ρυθμίσεις, αντίθετα αναδεικνύει μέσα από τις αντιθέσεις το αντικειμενικό γεγονός, ότι η συσσώρευση κερδών πραγματοποιείται κυρίως σε εθνικό επίπεδο. Με αφετηρία το εθνικό επιχειρείται η εξαγωγή κεφαλαίων και η ενίσχυση της κερδοφορίας σε ευρύτερο πεδίο.

Να τι δείχνει και η ιστορική πείρα: Μετά το Α' Παγκόσμιο Πόλεμο συγκροτείται η Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ), που τάχα θα αποσοβούσε επανάληψη παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού πολέμου. Ο ίδιος ο Α' Παγκόσμιος προετοίμασε τον δεύτερο. Μετά τον Β' Παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό Πόλεμο συγκροτήθηκε ο ΟΗΕ, τι δείχνει η πείρα; Αμέσως μετά, έως σήμερα, δεν σταμάτησαν οι αιματηροί τοπικοί ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι. Κανένας διεθνής ιμπεριαλιστικός διακρατικός οργανισμός δεν καταργεί τον πόλεμο, από τη στιγμή που είναι σύμφυτος με τον καπιταλισμό.

Η Ελλάδα έχει πάρει μέρος σε ιμπεριαλιστικούς πολέμους με υποδομές, λιμάνια, με στρατό. Η ελληνική αστική τάξη είχε πάντα ιμπεριαλιστικές βλέψεις, αν και δεν ήταν πάντα ενιαία σ΄αυτές. Την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων και μετά ένα τμήμα της διεκδικούσε νέα εδάφη, πέρα από αυτά που της ανήκαν όσο υπήρχε η οθωμανική αυτοκρατορία, προς βορρά, στη Βαλκανική Χερσόνησο, ένα άλλο τμήμα της προς ανατολάς. Θυμίζω τη συμμετοχή της Ελλάδας στην ουκρανική εκστρατεία κατά του νεοσύστατου σοβιετικού εργατικού κράτους, στον πόλεμο της Κορέας, χωρίς να χρειάζεται αναλυτική αναφορά στη συμμετοχή της στον πόλεμο κατά της Γιουγκοσλαβίας και σε άλλες «θερμές» περιοχές, με βάσεις και κάθε είδους διευκολύνσεις.

Τώρα, παίζει ενεργό ρόλο στα ιμπεριαλιστικά σχέδια από την Ουκρανία έως την Βόρεια Αφρική. Και μόνο το ότι έχουμε τις χρήσιμες αμερικανοΝΑΤΟικές βάσεις, κρίσιμης σημασίας στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, είμαστε απόλυτα μπλεγμένοι, συνένοχοι στους τοπικούς ιμπεριαλιστικούς πολέμους.

Ζούμε σε μια περιοχή που έχει πρώτες ύλες, υδρογονάνθρακες, είναι γεωπολιτικό στρατηγικό σημείο (από τον Εύξεινο Πόντο μέχρι τη Μ. Ανατολή, Β. Αφρική κ.λπ.), με δίκτυο χερσαίων και θαλασσίων επικοινωνιών, με το παγκόσμιο εμπόριο κ.λπ. Επιπλέον, έχει δυναμώσει - παρότι μπορεί να είναι μακριά και να μην είναι στην καθημερινή επικαιρότητα - η ένταση στον Ειρηνικό Ωκεανό, με όξυνση της αντιπαράθεσης Κίνας, Ιαπωνίας, ΗΠΑ.

Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος παίρνει και νέες μορφές και γι' αυτό είναι δύσκολο σε έναν κόσμο να το κατανοήσει. Π.χ. επεμβάσεις στο όνομα της δημοκρατίας ή της αποτροπής των συνεπειών του εμφυλίου πολέμου. Εκεί μπερδεύεται ο κόσμος. Δεύτερο, εμφανίζονται πρωτεργάτες στον πόλεμο περιφερειακές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Ο «τζιχαντισμός» είναι μια νέα μορφή των αντιθέσεων και του ιμπεριαλιστικού πολέμου. Ο πόλεμος στον τομέα της πληροφορικής, οι «μοναχικοί λύκοι», τα διάφορα δίκτυα τρομοκρατίας είναι καινούριες μορφές διεξαγωγής του πολέμου.

Βασικό ζήτημα είναι να ξεσκεπάζονται και τα προσχήματα του ιμπεριαλιστικού πολέμου. Οταν προκαλείται εμφύλιος και μάλιστα με μισθοφορικές δυνάμεις, δικαιολογείται η ιμπεριαλιστική επέμβαση για να αντιμετωπισθεί η αδελφοκτονία, κ.λπ. ιδρύονται, στηρίζονται ή εξοπλίζονται «τρομοκρατικές ομάδες» για διευθέτηση ανταγωνισμών και μετά κηρύσσεται πόλεμος κατά της τρομοκρατίας.

Θυμάστε τον πόλεμο κατά του Ιράκ και της Λιβύης, με πρόσχημα τα πυρηνικά και χημικά όπλα, ή ζητήματα δημοκρατίας κ.λπ. Εμείς δεν υποστηρίξαμε ούτε τον Σαντάμ ούτε τον Καντάφι, αλλά δουλέψαμε για να γίνει κατανοητός ο ιμπεριαλιστικός χαρακτήρας της επέμβασης και τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για τη νομιμοποίησή της.

Η αστική ιδεολογία, ο οπορτουνισμός, κάθε λογής υπερασπιστές του «κοσμοπολιτισμού» λένε ότι ή όλος ο κόσμος θα σωθεί ή όλος ο κόσμος θα χαθεί, ότι όλα τώρα καθορίζονται όχι σε εθνικό επίπεδο αλλά μόνο σε διακρατικό, άρα επανάσταση σε μια χώρα δεν γίνεται. Οταν λένε ότι τώρα τα πάντα καθορίζονται στο διεθνές πεδίο επιδιώκουν να πείσουν ότι δεν έχει αξία το ταξικό πεδίο πάλης σε εθνικό επίπεδο, την ίδια ώρα που η αστική τάξη προσπαθεί να κερδίσει έδαφος σε διεθνικό.

Βεβαίως και εμείς μιλάμε για διεθνές πεδίο, με άλλη έννοια, να διεθνοποιηθεί η ταξική πάλη, ώστε το εργατικό κίνημα να καταφέρνει ταυτόχρονα χτυπήματα στις αστικές τάξεις σε όλο και περισσότερες χώρες. Σε συνθήκες πολέμου, αυτό που θα είναι το πιο αποτελεσματικό είναι αν η εργατική τάξη των εμπόλεμων χωρών έχει ενιαία στάση απέναντι στην αστική τάξη της δικής της χώρας και των εμπολέμων.