(5ο ΜΕΡΟΣ)
Το σημαντικότερο μέλημα του Μ. Γκορμπατσόφ στην εξωτερική πολιτική ήταν η εγκάρδια σύμπνοια με τους ηγέτες των ιμπεριαλιστικών κρατών, κύρια των ΗΠΑ (έδώ θερμός εναγκαλισμός με τον Ρ. Ρίγκαν) |
Ηδη η ομιλία του στον ΟΗΕ είχε ξεκαθαρίσει ότι το σημαντικότερο μέλημά του στην εξωτερική πολιτική ήταν η εγκάρδια σύμπνοια με τους ηγέτες των ιμπεριαλιστικών κρατών, κύρια των ΗΠΑ. Παρ' όλο που η κατάσταση της «κοινότητας» των σοσιαλιστικών χωρών ήταν αξιοθρήνητη, αυτό δεν τον έκανε να ασχοληθεί με εποικοδομητικές προτάσεις για μια πραγματικά αποτελεσματική συνεργασία των σοσιαλιστικών κρατών. Επίσης, δε βρήκε ποτέ κάποια φόρμουλα, ας πούμε, για το «κοινό σοσιαλιστικό σπίτι», γιατί αυτό το ετοιμόρροπο και υπό διάλυση σπίτι δεν τον έκανε να χάσει τον ύπνο του, όπως πολλούς απλούς κομμουνιστές. Εκείνο που απασχολούσε ασταμάτητα τη σκέψη του και τον έκανε να διατυπώσει τελικά τη φόρμουλα για το «κοινό ευρωπαϊκό σπίτι» ήταν το ζήτημα πώς θα καταφέρει να κάνει κατανοητή και ελκυστική στους ανθρώπους της δικής του χώρας τη γραμμή του για την «αξιόπιστη» συνεργασία με τον ιμπεριαλισμό.
Το σημαντικότερο μέσο γι' αυτό ήταν οι ορατές επιτυχίες της πολιτικής του για την ύφεση. Δεν ήταν όμως εύκολο. Ούτε η κυρία Θάτσερ ούτε οι πρόεδροι Ρίγκαν και Μπους αμφέβαλλαν για την πολιτική αξιοπιστία του Γκορμπατσόφ (έτσι όπως εκείνοι την εννοούσαν) και του εύχονταν συνέχεια να έχει επιτυχία στο εγχείρημα της περεστρόικα. Ωστόσο, αμφέβαλλαν για μεγάλο διάστημα αν σ' αυτό το πραγματικά πρωτόφαντο και ριψοκίνδυνο εγχείρημα θα ήταν σε θέση να ξεπεράσει τις εσωτερικές αντιστάσεις και να αναγκάσει το κόμμα των μπολσεβίκων πραγματικά σε διαρκή υποταγή. Γι' αυτό το λόγο για μεγάλο διάστημα δεν ήταν διατεθειμένοι να ανταμείψουν τα πολυάριθμα μονόπλευρα βήματα που έκανε ο Γκορμπατσόφ σε θέματα αφοπλισμού, με αντίστοιχα δικά τους μέτρα ή με την υπογραφή συμφωνίας για τον αφοπλισμό. Μόνο όταν ήταν πια αρκετά σίγουροι ότι δεν υπήρχε σχεδόν κανένας άλλος κίνδυνος να ανατραπεί από «συντηρητικές» δυνάμεις, εγκατέλειψαν αυτή την επιφυλακτική στάση, όχι βέβαια τελείως, αλλά σε κάποιους τομείς.
Μίλησε πάλι για την «οικοδόμηση ενός νέου κόσμου», για την «παγκόσμια κοινότητα», που βρισκόταν «στο σημείο καμπής της ιστορίας της», για το «νέο στάδιο της παγκόσμιας ιστορίας»:
«Η ιδέα της ευρωπαϊκής ένωσης πρέπει ευθύς εξ αρχής να γίνει από κοινού, σε μια διαδικασία κοινής δράσης όλων των εθνών.(...) Η δυσκολία έγκειται (...) στην πάρα πολύ διαδεδομένη πεποίθηση ή μάλιστα στην πολιτική θέση ότι η υπέρβαση της διαίρεσης της Ευρώπης κατανοείται σαν υπέρβαση του σοσιαλισμού. Αυτό όμως είναι η πορεία προς την αντιπαράθεση, αν όχι κάτι χειρότερο.(...) Είναι γεγονός ότι τα κράτη της Ευρώπης ανήκουν σε διαφορετικά κοινωνικά συστήματα και η αναγνώριση αυτού του ιστορικού γεγονότος(...) είναι η βασικότερη προϋπόθεση για μια ομαλή ευρωπαϊκή διαδικασία».
Πάει καλά ως εδώ. Ομως, με την επόμενη φράση ο Γκορμπατσόφ παρηγορεί τους ακροατές του: Τα πράγματα δεν πρέπει να παραμείνουν έτσι όπως έχουν σήμερα!
«Η κοινωνική και πολιτική τάξη πραγμάτων στη μια ή την άλλη χώρα άλλαξε στο παρελθόν και μπορεί ν' αλλάξει και στο μέλλον».
Μπροστά στις αλλαγές που ο Γκορμπατσόφ είχε ήδη ξεκινήσει στην ΕΣΣΔ, τα λόγια αυτά θα πρέπει να ήχησαν στ' αυτιά των ακροατών του σαν υπόσχεση. Και συνέχισε:
«Αυτό, όμως, είναι αποκλειστικά υπόθεση των ίδιων των λαών, είναι δική τους επιλογή. Οποιαδήποτε ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις και κάθε προσπάθεια να περιοριστεί η κυριαρχία των κρατών, είτε πρόκειται για φίλους και συμμάχους είτε όχι, είναι ανεπίτρεπτη».
Ηταν μια ακόμα ρητή διαβεβαίωση που απευθυνόταν στους Δυτικούς ότι από την πλευρά της Σοβιετικής Ενωσης δε θα έμπαινε κανένα εμπόδιο σε κανέναν σύμμαχό της να αποχωρήσει, για παράδειγμα, από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας και να προσχωρήσει στο άλλο στρατόπεδο, όπως είχε επιχειρήσει το 1956 ο Ιμρε Νάγκι, και σχετικά μ' αυτό δρούσαν και πάλι στην Ουγγαρία και την Πολωνία ισχυρές δυνάμεις, που έφταναν μέχρι τους κυβερνητικούς κύκλους.
Αυτή η διαβεβαίωση του φάνηκε τόσο σημαντική που την επανέλαβε αμέσως:
«Η φιλοσοφική αντίληψη του πανευρωπαϊκού σπιτιού, αποκλείει τη δυνατότητα στρατιωτικής σύγκρουσης, ακόμα και τη δυνατότητα χρήσης ή την απειλή χρήσης βίας, κυρίως στρατιωτικής- συνασπισμός ενάντια σε συνασπισμό ή μέσα στον ίδιο το συνασπισμό- οπουδήποτε».
Ο Γκορμπατσόφ παρουσιάζεται εδώ σαν συνήγορος των βορειοαμερικάνικων συμφερόντων, ένα βήμα ήδη στο δρόμο εκείνο που τον οδήγησε να ταπεινωθεί και να γίνει βοηθός σερίφη των ΗΠΑ στον πόλεμο στον Κόλπο του 1990/91.
«Οι πραγματικότητες σήμερα και οι προοπτικές για το άμεσο μέλλον είναι ολοφάνερες: Η ΕΣΣΔ και οι ΗΠΑ αποτελούν φυσικό κομμάτι της διεθνούς πολιτικής δομής της Ευρώπης».
Σ' όλους εκείνους στο Κοινοβούλιο του Στρασβούργου που μπορεί να διατηρούσαν ακόμα αμφιβολίες αν θα κατάφερνε ο Γκορμπατσόφ να κρατήσει και να οδηγήσει τις μεταρρυθμίσεις του στο τέλος που προσδοκούσαν και επιθυμούσαν, τα λόγια του θα πρέπει να τους εμπνεύσανε εμπιστοσύνη:
«Η περεστρόικα μεταβάλλει τη χώρα μας, την οδηγεί σε κάτι το καινούριο. Η διαδικασία αυτή θα προχωρήσει παραπέρα, θα βαθύνει και θα μεταβάλει από κάθε άποψη τη σοβιετική κοινωνία: Την οικονομία, τον κοινωνικό, πολιτικό και πνευματικό τομέα, όλες τις εσωτερικές υποθέσεις και τις σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους. Αυτό το δρόμο πήραμε αποφασιστικά και αμετάκλητα».
Σίγουρα, τη λέξη «αμετάκλητα» την άκουσαν στο Στρασβούργο με ιδιαίτερη ευχαρίστηση. Και σήμερα θα διαπιστώνουν σίγουρα πως ο Γκορμπατσόφ δεν τους είχε υποσχεθεί και τόσα πολλά!
Ο τίτλος είναι χαρακτηριστικός, γιατί ο λόγος δε γίνεται πια για το «σοσιαλισμό», αλλά για τη «σοσιαλιστική ιδέα» - αναγνωριστικό σημείο των αναθεωρητών και του ρεβιζιονισμού: Η βαθιά τους πεποίθηση είναι ότι ο σοσιαλισμός κατά βάθος «δεν είναι πραγματοποιήσιμος», αλλά ότι οι φλυαρίες περί «σοσιαλιστικής ιδέας», περί «σοσιαλιστικού οράματος» δεν πρέπει να σταματήσουν.
Αυτό το άρθρο του Γκορμπατσόφ είναι όντως ένα «μανιφέστο του ρεβιζιονισμού». Θα άξιζε πραγματικά να το τεκμηριώσουμε αυτό, παραθέτοντας πολλά αποσπάσματα. Ευτυχώς, κάτι τέτοιο δε χρειάζεται, γιατί υπάρχει σ' αυτό το «ρεβιζιονιστικό μανιφέστο» ένα σημείο που περιέχει όλο το ρεβιζιονισμό μαζί στις αποχρώσεις του. Επομένως, αρκεί να αναφέρουμε αυτό το απόσπασμα, για να καταλάβουμε τι ...καπνό φουμάρει ο συγγραφέας του.
Σ' αυτό το απόσπασμα, λοιπόν, ο Γκορμπατσόφ δηλώνει ότι ο στόχος που επιδιώκει στην κοινωνική οργάνωση είναι το αστικοδημοκρατικό πολίτευμα και όχι ο σοσιαλισμός.
Φυσικά, ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΣΕ δεν μπορούσε να διατυπώσει γραφτά αυτό το αντεπαναστατικό «πιστεύω» σκέτο, χωρίς φτιασιδώματα. Θα πρέπει να κόστισε κάμποσο καιρό και κάμποσες διανοητικές ακροβασίες σ' αυτόν και σε μερικούς από τους συνεργάτες του μέχρι να τους έρθει η μεγαλοφυής ιδέα να καλύψουν την άρνηση του σοσιαλισμού με το μανδύα ενός όρκου πίστης στην Οχτωβριανή Επανάσταση. Με μια διατύπωση, δηλαδή, για την οποία θα μπορούσε κανείς να είναι αρκετά σίγουρος ότι θα κατανοηθεί σωστά από «τους δικούς του» ανθρώπους, ενώ, αντίθετα, από τους άλλους θα παρερμηνευόταν καλόπιστα με την έννοια που ήθελε. Είπε, δηλαδή:
«Οσο περισσότερο διεισδύουμε στην ουσία της ίδιας μας της ιστορίας, τόσο πιο φανερό γίνεται σήμερα ότι η Οχτωβριανή Επανάσταση δεν ήταν λάθος, γιατί η πραγματική εναλλακτική λύση σε καμιά περίπτωση δεν ήταν ένα αστικοδημοκρατικό πολίτευμα, όπως προσπαθούν σήμερα να μας πείσουν μερικοί, αλλά ένα άναρχο πραξικόπημα, μια αιματηρή στρατιωτική δικτατορία, η εγκαθίδρυση ενός αντιδραστικού, αντιλαϊκού καθεστώτος».
Οποιος ξέρει γράμματα και κατέχει τους απλούς κανόνες της λογικής δεν μπορεί ν' αρνηθεί ότι το κείμενο αυτό λέει ότι η Οχτωβριανή Επανάσταση θα ήταν λάθος, αν υπήρχε μια πραγματική εναλλακτική λύση: το αστικοδημοκρατικό πολίτευμα.
Επειδή, ωστόσο, ο Γκορμπατσόφ ξέρει το ίδιο καλά ή και ακόμα καλύτερα από κάθε «απλό» κομμουνιστή ότι:
- η Οχτωβριανή Επανάσταση έγινε ενάντια σε μια αστικοδημοκρατική κυβέρνηση που υπήρχε, δηλαδή ενάντια στους ρώσους Εμπερτ / Σάιντερμαν, δηλαδή στους Κερένσκι και Σία (το πραξικόπημα του Κορνίλοφ είχε αποτύχει ήδη),
- Ο Λένιν, σε αντίθεση με τον Γκορμπατσόφ, έβλεπε στην αστική δημοκρατία τη δικτατορία της αστικής τάξης, που έπρεπε να ανατραπεί για να εγκαθιδρυθεί η δικτατορία του προλεταριάτου.
Η διατύπωση αυτή σημαίνει στην πραγματικότητα ότι επειδή η Οχτωβριανή Επανάσταση έγινε ενάντια στην αστικοδημοκρατική κυβέρνηση, ήταν λάθος.
Οποιος σκέφτεται έτσι, για όποιον η αστική δημοκρατία στέκεται ψηλότερα από τη σοσιαλιστική επανάσταση - και κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει ότι αυτή είναι η ουσία της παραγράφου που παραθέσαμε - δεν μπορεί - τι άλλο να περιμένει κανείς;- παρά όταν του παραδοθεί η εξουσία να τη χρησιμοποιήσει για να διορθώσει το «λάθος» και να βάλει μπροστά μια περεστρόικα, μια μετασκευή της υπάρχουσας αντικαπιταλιστικής τάξης πραγμάτων σε αστική.
(ΑΥΡΙΟ ΤΟ 6Ο ΚΑΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΕΡΟΣ)