«Το Ιράν και η Τουρκία, ως δύο φιλικά, μουσουλμανικά κράτη, αποτελούν το επίκεντρο της σταθερότητας στην περιοχή». Αυτό επέλεξε να δηλώσει την περασμένη Τετάρτη ο Πρόεδρος του Ιράν Χασάν Ροχανί, από την Τεχεράνη όπου υποδέχτηκε τον Τούρκο ομόλογό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Η επίσημη επίσκεψη του δεύτερου στην ιρανική πρωτεύουσα έγινε αφενός ελάχιστες μέρες μετά το δημοψήφισμα στο ιρακινό Κουρδιστάν, που ανέδειξε τις κοινές ανησυχίες Ιράν - Τουρκίας για συνοριακές αλλαγές και ευρύτερη αναβάθμιση των Κούρδων στην περιοχή. Αφετέρου, ενώ οι δύο χώρες έχουν σημειώσει βήματα συντονισμού και σε άλλα κρίσιμα μέτωπα, όπως αυτό της «αντιμετώπισης της τρομοκρατίας», μέσα από το λεγόμενο «σχήμα της Αστάνα», δηλαδή τις διαβουλεύσεις στις οποίες πρωτοστατούν μαζί με τη Ρωσία, για την αναζήτηση κοινών πεδίων επαφής ανάμεσα στη συριακή κυβέρνηση και αντιπολίτευση.

Ο Ροχανί επέμεινε ότι «ο εθνοτικός και σεχταριστικός διαμελισμός (σ.σ. της περιοχής) αποτελούν σχέδια δυνάμεων έξω από αυτήν», ξεκαθάρισε ότι Αγκυρα - Τεχεράνη «δε θα δεχτούμε αλλαγές συνόρων» αλλά και ότι «Τουρκία, Ιράν και Ιράκ δεν έχουν άλλη επιλογή από τη λήψη σοβαρών και απαραίτητων μέτρων για την υπεράσπιση των στρατηγικών τους στόχων στην περιοχή».

Από τη δική του πλευρά, ο Ερντογάν επισήμανε ότι «από δω και στο εξής, πιο αποφασιστικά βήματα θα ληφθούν. Ως Ιράν και Τουρκία - αλλά και ως κεντρική (σ.σ. ιρακινή) κυβέρνηση - υπάρχουν ακόμα σοβαρότερα βήματα να λάβουμε».

Πάντως, δεν πρέπει να βγαίνουν βιαστικά συμπεράσματα για την προσέγγιση των δύο χωρών. Σημαντικές διαθέσεις για ενίσχυση της συνεργασίας τους, σε πολλά επίπεδα, είχε εκφραστεί και το 2014, όταν ο Ροχανί είχε υποδεχτεί τον Ερντογάν ως πρωθυπουργό της Τουρκίας. Εκείνη τη φορά, ο Ερντογάν είχε φτάσει στο σημείο να πει ότι οι σχέσεις των δύο χωρών πρέπει να είναι σαν «να δουλεύουν και να συνεργάζονται σ' ένα κοινό Υπουργικό Συμβούλιο», είχε δημιουργηθεί Ανώτατο Συμβούλιο Πολιτικής Συνεργασίας με στόχο την ολόπλευρη ανάπτυξη των διμερών σχέσεων. Στο μεσοδιάστημα, δεν στάθηκε δυνατό να ξεπεραστούν σημαντικές διαφωνίες (π.χ. στάση απέναντι στην κυβέρνηση Ασαντ). Ωστόσο, οι δίαυλοι όχι απλά δεν έκλεισαν, αλλά παρέμειναν ανοιχτοί. Αυτό άλλωστε υπαγορεύουν τα αντικειμενικά συμφέροντα των αστικών τάξεων δύο εκ των ισχυρότερων δυνάμεων της περιοχής. Επιπλέον, τα δεδομένα αλλάζουν, σε ένα πλαίσιο ευρύτερων ανακατατάξεων, με τα ισχυρότερα ιμπεριαλιστικά κέντρα του πλανήτη να διατηρούν έντονο ενδιαφέρον για την περιφέρεια, με έντονη τη συζήτηση για την επαναξιολόγηση διαφόρων λυκοσυμμαχιών, με διαρκείς στρατιωτικές και οικονομικές εξελίξεις σε όλο τον άξονα που συνδέει Μέση Ανατολή - Ανατολική Μεσόγειο και Περσικό Κόλπο - Βόρεια Αφρική. Σε αυτό το «κάδρο» έρχονται να προστεθούν και οι συντονισμένες κινήσεις που Τεχεράνη - Αγκυρα δηλώνουν έτοιμες να κάνουν, χωρίς να μπορεί κανείς να προκαθορίσει το βάθος και τη σταθερότητά τους.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, στο τελευταίο ταξίδι Ερντογάν, οι δύο πλευρές συμφώνησαν μεταξύ άλλων για:

• Περαιτέρω σύσφιξη της εμπορικής τους συνεργασίας. Σύντομα, θα επισημοποιηθεί και η χρησιμοποίηση των εθνικών νομισμάτων στο διμερές εμπόριο, ενώ με έμφαση υπενθυμίστηκε ο στόχος να τριπλασιαστούν οι εμπορικές συναλλαγές, από 10 δισ. δολάρια που είναι σήμερα, να φτάσουν στα 30 δισ. Ακομα, σύντομα θα υπάρχουν τρεις τελωνειακές «πύλες» στα σύνορα των δύο χωρών, που θα μένουν ανοιχτές όλο το 24ωρο.
• Αυξημένη σημασία θα δοθεί στην ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας, ειδικά στους τομείς της Ενέργειας και του Τουρισμού, συνεργασία για την οποία οι αρμόδιοι υπουργοί θα επεξεργαστούν λεπτομερέστερα σχέδια. Το Ιράν αποτελεί πλέον τον δεύτερο σημαντικότερο εξαγωγέα φυσικού αερίου για την Τουρκία (καλύπτοντας το 16,62% των συνολικών της αναγκών). Το πρώτο 7μηνο του 2017, οι εισαγωγές αργού πετρελαίου στην Τουρκία αυξήθηκαν κατά 142% σε σχέση με πέρυσι, φέρνοντας έτσι το Ιράν στην πρώτη θέση. Την τελευταία τριετία, η Τουρκία προμηθευόταν τις μεγαλύτερες ποσότητες αργού πετρελαίου από το Ιράκ. Ωστόσο, στο διάστημα Γενάρης - Ιούλης 2017, στο σύνολο των εισαγωγών αργού πετρελαίου στην Τουρκία, το μερίδιο του Ιράκ μειώθηκε από 41,5% σε 29,7%, ενώ του Ιράν αυξήθηκε από 23,3% σε 50,9%.
• Αυξημένη σημασία έχει και η συζήτηση για την ενίσχυση της στρατιωτικής συνεργασίας των δύο χωρών (ενώ συνεχίζονται φήμες και εκτιμήσεις μέχρι και για κοινές επιχειρήσεις κατά τζιχαντιστών και Κούρδων). Λίγες μέρες πριν τον Ερντογάν, επισκέφτηκε την Τεχεράνη και ο επικεφαλής των Γενικού Επιτελείου των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων, Χουλούσι Ακάρ. Μετά από συνάντηση με τον Ιρανό ομόλογό του, Μοχάμαντ Μπαγκέρι, ο Ακάρ υπογράμμισε ότι οι δύο πλευρές ενδιαφέρονται, παράλληλα με την πολιτική και την οικονομική συνεργασία, να δυναμώσουν και τη στρατιωτική τους συνεργασία. «Πετύχαμε αμοιβαία συμφωνία για τη διασφάλιση των συνόρων των δύο χωρών», πρόσθεσε, χωρίς όμως περαιτέρω διευκρινίσεις.