Σε αυτήν την προσπάθεια υπάρχει μία θέση που διαρκώς επαναλαμβάνεται: ότι δηλαδή ο ΕΛΑΣ δεν έκανε πόλεμο ενάντια στους κατακτητές, ότι καμία ζημιά δεν τους προκάλεσε και ότι ως ένοπλη δύναμη ήταν άξιος μόνο «για αγώνα κατά πολιτοφυλακών»,1 δηλαδή μόνο για «εμφύλιο πόλεμο». Την απάντηση σε τέτοιου είδους αιτιάσεις μπορούν να τη δώσουν καλύτερα από κάθε άλλον ίσως τα ίδια τα αρχεία των κατακτητών, Ιταλών και Γερμανών, όσα διασώθηκαν από αυτή την τραγική περίοδο. Το κείμενο του οποίου αποσπάσματα παραθέτουμε σήμερα προέρχεται από τα ιταλικά στρατιωτικά αρχεία που κατασχέθηκαν από τους συμμάχους (NARA, Φακ. ΙΤ 2280, Μικροφωτογράφηση Τ 821 Roll 248, fr 263 κε). Πρόκειται για υπόμνημα προς τον «Ντούτσε», τον Μουσολίνι δηλαδή, στα πλαίσια της τακτικής του ενημέρωσης για την κατάσταση στα μέτωπα του πολέμου και στην κατεχόμενη Ελλάδα. Αναφέρεται στα γεγονότα του Φεβρουαρίου 1943, όταν δηλαδή ο ΕΛΑΣ, μετά την πρώτη «δοκιμαστική» θα λέγαμε περίοδο του καλοκαιριού και του φθινοπώρου του 1942, πέρασε στο πολεμικό προσκήνιο ως ισχυρή στρατιωτική πλέον δύναμη, οργανώνοντας σε αληθινό στρατό τους εξεγερμένους για την προάσπιση της σοδειάς τους αγρότες, πρώτα της Θεσσαλίας και της Δυτικής Μακεδονίας.
Τα κύρια σημεία του εγγράφου έχουν ως εξής:
Παρατηρήσεις σχετικές με την κατάσταση στην Ελλάδα για τον μήνα Φεβρουάριο ε.ε.
Συνθήκες τάξης και δημόσιας ασφάλειας.
Κατά τη διάρκεια του μήνα αυτού οι συνθήκες της δημόσιας ασφάλειας σημείωσαν ραγδαία και σημαντική επιδείνωση, τόσο όσο αφορά στα εγκλήματα ενάντια σε περιουσίες και πρόσωπα όσο και στην αυξημένη δράση συμμοριών ...
(...)
Για του λόγου το αληθές, σχηματισμοί ενίοτε όχι μικρότεροι από οκτακόσιους ενόπλους, δε δίστασαν να αντιπαρατεθούν πεισματικά στη δράση των δικών μας εκκαθαριστικών αποσπασμάτων, αλλά και να επιτεθούν εναντίον τους με αποφασιστικότητα. Αναλυτικά:
Στις 8 του μήνα - στην περιοχή των Γρεβενών, ένας λόχος πεζικού δέχτηκε επίθεση από συμμορία ενόπλων που διέθετε πολεμικά τυφέκια και πολυβόλα. Οι ημέτερες απώλειες ήταν ένας αξιωματικός και 9 στρατιώτες νεκροί και 13 τραυματίες.
[Σημείωση δική μας: στον επίσημο απολογισμό της δράσης του ΕΛΑΣ που περιλήφθηκε στο ομώνυμο βιβλίο του στρατηγού Σαράφη και στην έκδοση, Στ' Αρματα! Στ' Αρματα που κυκλοφόρησε στα 1967 από τις Πολιτικές και λογοτεχνικές εκδόσεις για το ίδιο γεγονός αναφέρονται τα ακόλουθα (σ. 135): Τετράωρη μάχη στο Σνίχοβο Κοζάνης, απώλειες Ιταλών 5 νεκροί, 27 τραυματίες και 6 πνιγμένοι στον Βενέτικο ποταμό].
Στις 11 του μήνα - μία συμμορία περίπου 800 ενόπλων επιτέθηκε στην περιοχή της Καλαμπάκας ενάντια σε ημέτερο απόσπασμα που αποτελούνταν από δύο λόχους ενισχυμένους με όπλα υποστήριξης, εμπλέκοντας διαδοχικά την εμπροσθοφυλακή, το κυρίως σώμα και την οπισθοφυλακή. Οι ημέτερες απώλειες ήταν τέσσερις αξιωματικοί και 71 στρατιώτες νεκροί ή αγνοούμενοι. Την επόμενη ημέρα άλλοι τέσσερις αξιωματικοί τραυματίες και ένας υγιής και 137 στρατιώτες που είχαν αιχμαλωτιστεί στην ίδια σύγκρουση, αφέθηκαν ελεύθεροι χωρίς τα όπλα και τα υλικά τους.
[Συγκριτικά πβ. Στ' Αρματα, σ. 135 - 136, Μάχη Οξύνειας, 300 περίπου Ιταλοί, Εξόντωση Ιταλών: 120 νεκροί στο πεδίο της μάχης, 146 αιχμάλωτοι (7 αξιωματικοί από τους οποίους ένας ταγματάρχης,... λάφυρα: 6 πολυβόλα, 3 ομαδικοί και ένας ατομικός όλμοι, 14 οπλοπολυβόλα, 20 αυτόματα, 266 τυφέκια κτλ.]
Ενα ισχυρό συγκρότημα ανταρτών επιτέθηκε στην περιφέρεια των Τρικάλων ενάντια σε φάλαγγα αυτοκινήτων. Οι ημέτερες απώλειες ήταν δύο νεκροί, έξι τραυματίες και 16 αιχμάλωτοι.
Μία διμοιρία μηχανικού, που στάλθηκε, στη ζώνη των Τρικάλων, για να αποκαταστήσει μία τηλεφωνική γραμμή, δέχτηκε επίθεση από μία ομάδα επαναστατών. Οι ημέτερες απώλειες ήταν τρεις νεκροί, οκτώ τραυματίες και 16 αιχμάλωτοι. Οι τελευταίοι αφέθηκαν διαδοχικά ελεύθεροι.
Στις 16 του μήνα - μία φάλαγγα αυτοκινήτων εφοδιασμού δέχτηκε επίθεση στον δρόμο Ελασσόνα - Τύρναβος. Οι ημέτερες απώλειες ήταν εννέα νεκροί μελανοχίτωνες2 και 15 τραυματίες από τους οποίους οι δύο αξιωματικοί.
[Συγκριτικά, πβ. Στ' Αρματα, σ. 136: αναφέρονται στην ίδια σύγκρουση περίπου ενενήντα νεκροί και τραυματίες Ιταλοί - είναι η μόνη περίπτωση που παρατηρείται μεγάλη διαφορά στα στοιχεία που δίνουν οι Ιταλοί και ο ΕΛΑΣ ίσως επειδή οι φασίστες μελανοχίτωνες προχώρησαν σε αντίποινα, στην καταστροφή δηλαδή του Δομένικου και την εκτέλεση 167 συνολικά ατόμων]
Αλλη φάλαγγα αυτοκινήτων που κατευθυνόταν στη Λάρισα δέχτηκε επίθεση από εκατό συμμορίτες. Οι ημέτερες απώλειες ήταν οκτώ νεκροί και 11 τραυματίες. Από τους τελευταίους οι δύο ήταν Καραμπινιέροι3.
Στις 17 του μήνα - ένα συγκρότημα 150 επαναστατών επιτέθηκε στα περίχωρα της Αμφισσας σε απόσπασμα δέκα δικών μας στρατιωτικών που επέστρεφαν από το (Ηλίας) όπου είχαν μεταβεί για να συλλάβουν κομμουνιστικά στοιχεία. Οι ημέτερες απώλειες ήταν δύο στρατιωτικοί νεκροί, ένας αγνοούμενος και επτά τραυματίες.
[Συγκριτικά πβ., Στ' Αρματα, σ. 134: ΕΛΑΣ Παρνασσίδας, Προφήτης Ηλίας Χρισσού, εξόντωση ομάδας 12 Ιταλών - ένας αιχμάλωτος]
(...)
Επιπλέον, τη νύχτα της 28ης του μήνα, περίπου 300 συμμορίτες, προφανώς με τη μη αντίσταση αν όχι και με τη συνεργασία των Χωροφυλάκων της φρουράς, απελευθέρωσαν 140 κρατούμενους που βρίσκονταν έγκλειστοι στις πολιτικές φυλακές των Ιωαννίνων, όλους κατοίκους της ίδιας περιοχής.
Συνεχίστηκε σε όλη τη διάρκεια του μήνα η εξόντωση από τις συμμορίες όλων των στοιχείων που επιδείκνυαν μία ευμενή προς εμάς στάση ή που συνεργάζονταν μαζί μας. Συνεχίστηκε επίσης η αντικατάσταση των περιφερειακών αρχών που κρίνονταν ύποπτες για συνεργασία με τα στρατεύματα κατοχής, καθώς επίσης και η διά της βίας αρπαγή των προϊόντων που προορίζονταν για την υποχρεωτική συγκέντρωση. Συνεχίστηκε επίσης ο αφοπλισμός των αγροφυλάκων και η αιχμαλωσία Χωροφυλάκων.
Δεν έλειψαν και οι επιθέσεις κατά των συγκοινωνιακών γραμμών.... κτλ.
(...)
Αφού υπενθυμίσουμε ότι τα γεγονότα αυτά προηγούνται των μαχών στα Γρεβενά - Φαρδύκαμπο όπου καταστράφηκε πλήρως ιταλικό τάγμα και πυροβολαρχία ας σταθούμε σε μερικές παρατηρήσεις. Τα στοιχεία που παρατίθενται στα ιταλικά έγγραφα αποδεικνύουν:
Σε τελευταία ανάλυση υπήρξε απτό στρατιωτικό αποτέλεσμα σε αυτή την αναμέτρηση. Μέχρι τον Ιούλιο ο ΕΛΑΣ είχε εκδιώξει τους κατακτητές από ολόκληρες γεωγραφικές περιφέρειες της χώρας και είχε αποκτήσει πλήρη υπεροχή απέναντι στον ιταλικό στρατό τον οποίο μπορούσε πλέον να αντιμετωπίζει σε ανοιχτές μάχες. Οταν λίγο αργότερα ανέλαβαν οι Γερμανοί θα επιχειρούσαν να κατακτήσουν από την αρχή την ήδη «κατακτημένη» χώρα.
1. Αυτή η εκτίμηση υπάρχει λόγου χάρη στο βιβλίο των Θάνου Βερέμη και Γιάννη Κολιόπουλου, Ελλάς. Η σύγχρονη συνέχεια. Από το 1821 μέχρι σήμερα, Αθήνα, Εκδόσεις «Καστανιώτη», 2006, στη σελίδα 398.
2. Φασιστικές στρατιωτικές μονάδες.
3. Στρατιωτική Χωροφυλακή.