Είναι γνωστό ότι η Ηπειρος παρουσιάζει πλούσια καλλιτεχνική παράδοση. Απ' την εποχή της Τουρκοκρατίας «άνθιζαν» λαϊκοί τεχνίτες της μουσικής παράδοσής μας. Το δημοτικό τραγούδι, τα ηπειρώτικα ήθη, έθιμα, η λαογραφία, οι γιορτές της Ρωμιοσύνης υπήρξαν οι συνεκτικοί κρίκοι στις δοκιμασίες της σκλαβιάς. Μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό ήρθαν τα βάσανα της φτώχειας, της ξενιτιάς όχι μόνο για την Ηπειρο, αλλά και όλη την Ελλάδα, μέσα στα υπάρχοντα σύνορά της... Το ηρωικό έπος, η φύση, οι αγώνες των φτωχών Ηπειρωτών, το παράπονο του μετανάστη, το μοιρολόγι ήρθαν σαν αντάμωμα με τους πατριωτικούς αντίλαλους του κλαρίνου, του βιολιού, του λαούτου, με το ντέφι, το νταούλι, τη φλογέρα, με τους ελεγειακούς σκοπούς του ταμπουρά, που ήταν το εθνικό όργανο των σκλαβωμένων Σουλιωτών...

Αφορμή για όλα αυτά είναι η επέτειος του θανάτου του μεγάλου Ελληνα συνθέτη Νίκου Σκαλκώτα. Μία ίσως από τις μεγάλες φυσιογνωμίες της μουσικής στην Ελλάδα του 20ού αιώνα. (Γεννήθηκε στη Χαλκίδα το Μάρτη του 1904). Με πλήθος μουσικών σπουδών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό ο μεγάλος σολίστ της βιόλας κατέγραψε με πάθος τη μουσική παράδοση της Ελλάδας. Επιστρέφοντας το 1933 στην Ελλάδα, εργαζόμενος σκληρά για να ζήσει σε τοπικά σχήματα, ορχήστρες, σε καθεστώς πλήρους απαξίας από την αστική τάξη για τη μουσική παράδοσή μας και εχθρότητας, έγινε ο πρωτομάστορας της δημοτικής συμφωνικής μουσικής. Ο Σκαλκώτας έγραψε περισσότερα από 120 συνθετικά έργα σε τονικούς και ατονικούς φθόγγους. Χρησιμοποίησε όλες τις τάσεις της ρομαντικής μουσικής του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Η νέα «δημοτική μουσική», οι ηπειρώτικοι χοροί αποτελούν μια πρωτότυπη τολμηρή ενορχήστρωση. Οι αρμονικοί ήχοι, τα χρώματά του μας ταξιδεύουν σε τοπωνύμια χειμαριώτικα, γιαννιώτικα, τζουμερκιώτικα, μετσοβίτικα, παραμυθιώτικα, πωγωνιανίτικα κλπ., σε ονόματα ηρώων με κοινωνικοαπελευθερωτικά δρώμενα. Ο θρύλος της παράδοσής μας. Το συμφωνικό του έργο «Επιστροφή του Οδυσσέα», το παραμυθόδραμα «Με του Μαγιού τα Μάγια», τα πατριωτικά κονσέρτα για τον «Αγνωστο στρατιώτη» και πλήθος λαϊκών τραγουδιών σε διασκευές και οι «Ελληνικοί χοροί» αποτελούν σπάνιες συμφωνικές παρακαταθήκες.

Ενα δημοτικό - συνθετικό υλικό, που το μάζεψε, το δούλεψε ο Σκαλκώτας από το 1934. Η σύνθεση 40 χορών, που τους ολοκλήρωσε το 1937, αποτελεί μια λαϊκή καταγραφή. Οι λαϊκές κομπανίες, τα λαϊκά όργανα, οι λαϊκοί πρακτικοί οργανοπαίκτες τον συγκινούσαν. Η πιο γνήσια λαϊκή έκφραση των ηπειρώτικων χορών ήταν η παλικαριά, ο ηρωισμός. Αυτά ανέδειξε. Ηχοι που έρχονται από τα βάθη της ελληνικής παράδοσής μας, με το μελαγχολικό ύφος, ραψωδιακό σ' όλους τους χορούς της μουσικής σύνθεσής του, μας συγκινούν στο άκουσμά τους. «Αυτές οι δεξαμενές των δημωδών ασμάτων με τους λαϊκούς ήχους ήταν το πιο ευχάριστο και το πιο ενδιαφέρον άκουσμα που ένιωσα στην Ελλάδα. Είναι απλοί και εύθυμοι ήχοι, μαθαίνονται εύκολα, ακούγονται και δύσκολα λησμονιούνται», αναφέρει ο Γάλλος περιηγητής Guys, το 1771... Ο Νίκος Σκαλκώτας, που ζωντάνεψε το ηπειρώτικο μοιρολόι, τους «Αρματολούς και κλέφτες» μέσα από μεγάλες συνθετικές μουσικές νότες, είναι «παρών». Είναι αναγνωρίσιμος σήμερα που μας κατακλύζουν ποικίλα «μουσικά απόβλητα» των πολυεθνικών μουσικών εταιρειών του κέρδους...