Από την πρόσφατη ημερίδα του ΚΚΕ για την Ψυχική Υγεία

Μπροστά στις μικρές και μεγάλες μάχες που έχουμε μπροστά μας, το ΚΚΕ θεωρεί ότι το ζήτημα της ψυχικής υγείας και της θέσης που παίρνει το κάθε πολιτικό κόμμα γύρω από αυτό είναι κριτήριο στάσης, δράσης, συμπερασμάτων και ψήφου για τους χιλιάδες επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας αλλά και για χιλιάδες ασθενείς και τις οικογένειές τους.

Ολες οι μέχρι τώρα κυβερνήσεις, ΝΔ - ΣΥΡΙΖΑ - ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ, έχουν διαμορφώσει την πολιτική της ψυχικής υγείας και της περίθαλψης των ασθενών με ψυχικές διαταραχές με βάση τις εξειδικευμένες κατευθύνσεις της ΕΕ. Η καθεμία, πιάνοντας το νήμα από την προηγούμενη, προώθησε βήμα - βήμα την αντιδραστική πολιτική της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, βάζοντάς στην προκρούστεια κλίνη του κόστους - οφέλους τα δικαιώματα και τις ανάγκες των ατόμων με ψυχικές διαταραχές, καταδικάζοντας τους ασθενείς σε άθλιες ιδρυματικές συνθήκες περίθαλψης στα δημόσια και ιδιωτικά άσυλα, ή στην απομόνωση στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού τους. Αυτή η πολιτική θα συνεχιστεί και με το νομοσχέδιο της κυβέρνησης για την ψυχική υγεία που βρίσκεται εδώ και λίγες μέρες σε διαδικασία διαβούλευσης.

Τα προγράμματά τους μοιάζουν σαν σταγόνες νερό, γι' αυτό και διασταυρώνουν άσφαιρα πυρά μεταξύ τους και αλληλοκατηγορούνται για έλλειψη σχεδίου, στην οποία αποδίδουν την αποτυχία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης. Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση όμως δεν απέτυχε. Πέτυχε στα αντιδραστικά της σχέδια. Αυτό προσπαθούν να συγκαλύψουν. Γι' αυτό χύνουν κροκοδείλια δάκρυα για τα αποτελέσματα της πολιτικής τους, που στόχο και αποτέλεσμα είχε τη δραστική περικοπή των κρατικών δαπανών για την ψυχική υγεία, με αποτέλεσμα τη δραματική μείωση του αριθμού των κρεβατιών, την παράδοση αυτού του ευαίσθητου τομέα στις ορέξεις των ιδιωτών για να βγάζουν κέρδη από το εμπόριο του ψυχικού πόνου και στις ΜΚΟ για να διαχειρίζονται κονδύλια, αλλά και τη συστηματική μετατόπιση της ευθύνης στην οικογένεια και τη λεγόμενη άτυπη φροντίδα υγείας.

Απαιτείται ένας άλλος δρόμος ανάπτυξης, που θα στηρίζεται στην κοινωνική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, στον κεντρικό σχεδιασμό, και θα υπηρετεί την ικανοποίηση των διευρυνόμενων κοινωνικών αναγκών. Στο πλαίσιο αυτού του συστήματος εξασφαλίζονται συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας και δημιουργία θέσεων ανάλογου, επιστημονικά ειδικευμένου προσωπικού, καθώς και κρατικός φορέας παραγωγής, εισαγωγής και διάθεσης φαρμάκων δωρεάν σε όσους σύμφωνα με ιατρικά παραπεμπτικά το έχουν ανάγκη. Καταργείται κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα.

Ουσιαστική, υψηλού επιπέδου παροχή υγειονομικών υπηρεσιών μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο στο πλαίσιο ενός συστήματος Υγείας αποκλειστικά κρατικού, δωρεάν και ενιαίου.

Ειδικά στα ζητήματα ψυχικής υγείας ξεκαθαρίζουμε πως η κοινωνία που βασίζεται στον άνθρωπο και τις ανάγκες του δημιουργεί πολύ ανώτερους όρους προστασίας. Κρίνουμε απαραίτητη τη ριζική μετατροπή, τον ριζικό μετασχηματισμό του σημερινού συστήματος υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας. Είναι αναγκαιότητα μιας και διά παντός η κατάργηση της απάνθρωπης ασυλικής μορφής ψυχιατρικής περίθαλψης, που εφαρμόστηκε εδώ και έναν αιώνα από τις κυβερνήσεις της αστικής τάξης.

• Βασική προτεραιότητα είναι η πρόληψη σε όλα τα επίπεδα (πρωτογενής, δευτερογενής, τριτογενής) σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας (σχολείο, πανεπιστήμιο, στρατός, εργασιακοί χώροι, οικογένεια). Δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στην πρωτογενή πρόληψη, που συνίσταται στην έγκαιρη αντιμετώπιση των βιολογικών παραγόντων και στην εξάλειψη των κοινωνικών παραγόντων που ευθύνονται για την εκδήλωση της ψυχικής νόσου. Για παράδειγμα, τμήμα της πρόληψης είναι ο προγεννητικός και περιγεννητικός έλεγχος ή ο εντοπισμός και η απομάκρυνση περιβαλλοντικών παραγόντων κινδύνου. Η προάσπιση της δημόσιας ψυχικής υγείας θα πρέπει να βασίζεται στις δημόσιες, δωρεάν για όλους υπηρεσίες και δομές Δημόσιας και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. Αυτές είναι υπεύθυνες για την επιδημιολογική καταγραφή όλου του πληθυσμού με σταθερές και κινητές μονάδες.
• Κεντρικό ρόλο στην πρόταση του ΚΚΕ διαδραματίζει το Κέντρο Ψυχικής Υγείας (ΚΨΥ), τμήμα του ενιαίου λειτουργικά Κέντρου Υγείας (ΚΥ), το οποίο θα επιτελεί τη φροντίδα της κοινότητας σε κάθε επίπεδο υπηρεσιών. Το ΚΨΥ θα διασυνδέεται με τους χώρους ευθύνης του (σχολεία, χώρους εργασίας) και τους χώρους του ίδιου του συστήματος Υγείας - Πρόνοιας (ξενώνες, προστατευόμενα διαμερίσματα, οικοτροφεία, δημόσια ψυχιατρική κλινική ή νοσοκομείο). Από τις υπηρεσίες του ΚΨΥ θα καλύπτονται όλες οι ηλικιακές ομάδες και οι κατηγορίες ασθενειών όλου του πληθυσμού. Τα κριτήρια επιλογής των ασθενών για τις δομές είναι μόνο επιστημονικά. Θα προσφέρεται ολόπλευρη φροντίδα ψυχικής υγείας, αξιοποιώντας την επιστημονική γνώση και τον σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό. Η διαρκής και υπεύθυνη διασύνδεση όλων των υπηρεσιών εξασφαλίζει τη θεραπευτική συνέχεια και την αποτελεσματική θεραπεία και αποκατάσταση.
• Ιδιαίτερη σημασία δίνουμε στην παιδική και εφηβική ηλικία, με ανάπτυξη ειδικής υπηρεσίας - τομέα του ενιαίου ΚΥ. Το ΚΥ αποτελεί εκείνο το κέντρο από το οποίο θα εκπορεύονται τα προγράμματα πρόληψης και θα εκπονεί προγράμματα αγωγής υγείας καθολικά για τον πληθυσμό. Ταυτόχρονα ιεραρχεί - με ομάδα επιστημόνων που εργάζεται σε χώρους όπως σχολεία - τις ιδιαίτερες αυτές ηλικίες, είναι υπεύθυνο για την επιστημονική συνέχεια των αντίστοιχων προγραμμάτων σε σχολές, πανεπιστήμια, στρατιωτικές μονάδες, παρακολουθεί την ψυχοδιανοητική ανάπτυξη των παιδιών, των εφήβων και των νέων, παρέχει ψυχολογική στήριξη, εντοπίζει και παρεμβαίνει έγκαιρα. Από αυτό απορρέουν και τα κέντρα πρώιμης διάγνωσης και παρέμβασης, τα οποία είναι υπεύθυνα για τον εντοπισμό και την καταγραφή των παιδιών με αναπτυξιακές διαταραχές και των παιδιών που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο, την προετοιμασία και εκπαίδευση των οικογενειών που μεγαλώνουν παιδί με αναπτυξιακή διαταραχή, την πλήρη στήριξη της οικογένειας με οικογενειακό προγραμματισμό και ψυχολογική ενίσχυση, την κατ' οίκον στήριξη των οικογενειών με παιδί με νευροαναπτυξιακή διαταραχή ή άλλη αναπηρία. Ευθύνη των κέντρων πρώιμης διάγνωσης και παρέμβασης θα είναι, ανάμεσα στα άλλα, η εξέταση ρουτίνας (screening) όλων των παιδιών ηλικίας 18 με 36 μηνών, προκειμένου να ανιχνευτεί αν βρίσκονται σε κίνδυνο για νευροαναπτυξιακές διαταραχές. Για τα παιδιά που είναι σε κίνδυνο ή διαπιστώνεται ότι έχουν αναπτυξιακές και άλλες διαταραχές, διαμορφώνεται εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης που παρέχεται δωρεάν μέσα στα κέντρα, από κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό και όλο τον σύγχρονο εξοπλισμό. Τα κέντρα αυτά συνδέονται με τα ειδικά νηπιαγωγεία και ειδικά σχολεία, ώστε να εξασφαλίζεται η συνέχιση των θεραπευτικών προγραμμάτων των παιδιών.
• Το ΚΨΥ συνεργάζεται και συνδέεται με το Κέντρο Γυναίκας και Παιδιού, όπου ειδική επιστημονική ομάδα έχει την ευθύνη των οικογενειών με γονείς ασθενείς ή και παιδί με ψυχικά προβλήματα. Είναι υπεύθυνο για τον εντοπισμό και την καταγραφή των ατόμων υψηλού κινδύνου, την προγεννητική φροντίδα της ασθενούς μητέρας, την προετοιμασία για την επερχόμενη μητρότητα, την πλήρη στήριξη της οικογένειας με οικογενειακό προγραμματισμό και ψυχολογική ενίσχυση, την κατ' οίκον στήριξη των οικογενειών, καθώς οι ανάγκες είναι αυξημένες λόγω μειωμένης λειτουργικότητας του γονέα - ασθενούς.
• Για την αντιμετώπιση των οξέων περιστατικών, για κατηγορίες ασθενών που η σοβαρότητα της νόσου τους απαιτεί να έχουν ιατρική - νοσηλευτική νοσηλεία και για παθήσεις που χρειάζονται εξειδικευμένη αντιμετώπιση θα υπάρχουν ψυχιατρικές κλινικές των δημόσιων νοσοκομείων, καθώς και ειδικά ψυχιατρικά νοσοκομεία. Κλινικές στις οποίες θα υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές (επάρκεια σε σύγχρονους θαλάμους, με υποδομή που να προσφέρει ασφάλεια) και μοναδικό κριτήριο για τη λειτουργία τους θα είναι η θεραπεία των ασθενών, και όχι το στοίβαγμά τους σε αποθήκες ψυχών. Οι δομές αυτές διαθέτουν εξειδικευμένα τμήματα ανάλογα με τη φύση της νόσου (ανθεκτικές ψυχώσεις, ανθεκτική κατάθλιψη, πάσχοντες με άνοια, ψυχογηριατρικά, διαταραχές πρόσληψης τροφής όπως νευρική ανορεξία, αναπτυξιακές διαταραχές, διαταραχές αυτιστικού φάσματος, κ.λπ.). Είναι πλήρως στελεχωμένα με επαρκές, ειδικά εκπαιδευμένο μόνιμο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, και εξειδικευμένη διεπιστημονική ομάδα αποτελούμενη από ψυχολόγους, εργοθεραπευτές, κοινωνικούς λειτουργούς κ.ά.
• Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στο ζήτημα της αποκατάστασης και κοινωνικής επανένταξης, με ολοκληρωμένα προγράμματα εκπαίδευσης και εργασίας. Δημόσιο δίκτυο προστατευόμενων παραγωγικών εργαστηρίων με εγγυημένα πλήρη εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα όλων των εργαζομένων σε αυτά, ψυχικά πασχόντων και μη. Προσαρμογή του ωραρίου και του είδους της εργασίας ανάλογα με τη βαρύτητα της ψυχικής νόσου. Τα προστατευμένα εργαστήρια είναι κρατικά, λειτουργούν με κοινωνικό έλεγχο και είναι εξασφαλισμένη η απορρόφηση της παραγωγής τους, με ευθύνη του κράτους.
• Ολες οι δομές εξωνοσοκομειακής φροντίδας και περίθαλψης (ξενώνες, οικοτροφεία, προστατευόμενα διαμερίσματα κ.λπ.) εντάσσονται στο ενιαίο, κρατικό, δωρεάν σύστημα Υγείας. Φτιάχνονται κι άλλες.
• Δημόσια, καθολική, υποχρεωτική Κοινωνική Ασφάλιση, που θα περιλαμβάνει πλήρη συνταξιοδοτικά δικαιώματα για όλους. Πλήρης συνταξιοδότηση με μειωμένα χρόνια για εκείνους τους ασθενείς που η φύση και ο βαθμός της νόσου τους δεν τους επιτρέπουν εργασία.
• Συνεχής μετεκπαίδευση και επιμόρφωση όλων των εργαζομένων στον τομέα της Ψυχικής Υγείας, μέσα από το ενιαίο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα και το σύστημα Υγείας, με στόχο τη συστηματική, επιστημονική ενημέρωση. Εκπαίδευση ικανού αριθμού επιστημόνων όλων των ειδικοτήτων, που να αντιστοιχούν στις ολοένα αναπτυσσόμενες ανάγκες.

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, ο αγώνας για τη διατήρηση της υγείας, ψυχικής και σωματικής, και την προαγωγή της, στον βαθμό που απειλείται από την επίδραση του νοσηρού εργασιακού περιβάλλοντος και τη γενικότερα αντιδραστική κοινωνικοοικονομική συγκρότηση, είναι άρρηκτα δεμένος με τον αγώνα για την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος. Το ΚΚΕ ασχολείται με τον κοινωνικό «αρχιπροσδιοριστή» των κοινωνικών προσδιοριστών, αφού ο αγώνας για την κατάργηση της εμπορευματοποίησης του ψυχικού και σωματικού πόνου, ως αποτέλεσμα της εκμετάλλευσης του ανθρώπου από το κεφάλαιο, ταυτίζεται με τον αγώνα για ανατροπή των εκμεταλλευτικών καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής. Το ΚΚΕ με αυτές τις συνοπτικά παρουσιαζόμενες προτάσεις του καλεί σε αγωνιστική συμπόρευση την εργατική τάξη και όλες τις λαϊκές δυνάμεις, για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες τους και στον τομέα της Ψυχικής Υγείας.