«Το πρόβλημα έχει διογκωθεί ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία, όπου η φτώχεια και η ανεργία έχει ανεβάσει κατά πολύ τον αριθμό των αστέγων», τονίζουν τα παιδιά της ομάδας

Για τη σημασία και το σκοπό της «Στριτ Γουόρκ», τα προβλήματα και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν μίλησαν στο «Ρ», ο Παναγιώτης Σαϊβανίδης, υπεύθυνος της ομάδας, η Ελένη Μαρίνη και η Μαρία Ράλλη, μέλη του θεραπευτικού προσωπικού.

«Προσπαθούμε να γίνουμε η γέφυρα αυτών των ανθρώπων με τα προγράμματα απεξάρτησης και την κοινωνία. Στις πιάτσες δουλεύουμε τις ανάγκες και τα συναισθήματα των χρηστών. Ασχολούμαστε με την ανθρώπινη ζωή, με ανθρώπους που κανείς δεν ασχολείται μαζί τους και θέλουμε να το κάνουμε αθόρυβα», λέει ο Παναγιώτης Σαϊβανίδης. Και συνεχίζει:

«Οταν ένας χρήστης πηγαίνει σε θεραπευτικό πρόγραμμα και ζητάει βοήθεια, έχει αίτημα. Ομως οι άνθρωποι στις πιάτσες δεν έχουν κανένα αίτημα θεραπείας. Οταν τους επισκεπτόμαστε δεν έχουμε κάποιο θεραπευτικό σχεδιασμό. Πηγαίνουμε στο χώρο τους, συγκατασκευάζουμε ένα πλάνο, βάζοντας μικρούς στόχους, ώστε να γίνουν σταδιακά αλλαγές, με κύριο στόχο να ζήσουν. Γιατί αν παραμείνουν ζωντανοί και κλείσουν τα ψυχικά και σωματικά τραύματά τους, αν βάλουν μια τάξη στο χάος που έχουν οι ζωές τους, μπορεί κάποια στιγμή να θελήσουν απεξάρτηση. Το παν είναι να κρατηθούν στη ζωή!».

Για τον τρόπο προσέγγισης των χρηστών μιλάει η Μαρία Ράλλη, που δουλεύει 3 χρόνια στην ομάδα «Στριτ Γουόρκ». «Οι άνθρωποι της πιάτσας δεν προσεγγίζουν εύκολα προγράμματα, για διάφορους λόγους. Κάθε εξόρμηση είναι διαφορετική, δεν ξέρεις εκεί που θα πας τι θα προκύψει. Αυτό είναι κάτι που προσπαθώ να το δω θετικά. Είμαστε περίπου τρεις ώρες σε κάθε εξόρμηση, προσπαθώντας να προσεγγίσουμε αυτούς τους ανθρώπους. Πολλοί μας πλησιάζουν γιατί ήδη μας γνωρίζουν, οι ίδιοι μας φέρνουν σε επαφή με άλλους που δεν ξέρουμε, και μας γνωρίζει ο ένας στον άλλο. Οταν πρόκειται για τελείως άγνωστα πρόσωπα, προσπαθούμε να κάνουμε εμείς την επαφή με μια αφορμή: Είτε όταν μας ζητήσουν ένα τσιγάρο, είτε όταν μας πλησιάσουν για ναρκωτικά. Πιάνεσαι από την παραμικρή λεπτομέρεια για να ξεκινήσεις μια σχέση μαζί τους».

«Κύριο μέλημά μας, είναι να βελτιωθούν οι συνθήκες ζωής τους. Είναι ιδιαίτερα σημαντική η ύπαρξη ενός τέτοιου προγράμματος, γιατί όλα τα υπόλοιπα παραπέμπουν σε θεραπεία. Τους γνωρίζουμε και τους παραπέμπουμε σε οτιδήποτε έχουν ανάγκη. Η σχέση είναι η λέξη - "κλειδί". Τα αιτήματα των χρηστών είναι διαφορετικά και ο ρυθμός αλλαγής τους το ίδιο. Αλλοι πηγαίνουν γρήγορα κι άλλοι πολύ αργά», υπογραμμίζει η Ελένη Μαρίνη, η οποία είναι μέλος της ομάδας εδώ και τρεις μήνες.

«Μαθαίνεις να ακούς το αίτημά τους και να μένεις σε αυτό», λέει η Μαρία. «Δε βγαίνεις έχοντας μια εικόνα ή στόχο για κάποιο χρήστη, γιατί μια τέτοια σχέση μπορεί να κρατήσει πολλά χρόνια και ο άλλος να κάνει πολύ μικρές αλλαγές. Αυτό δεν πρέπει να σε απογοητεύσει».

«Μας ενδιαφέρει το άτομο και όχι η δημόσια υγεία. Εστιάζουμε στην ασφαλή χρήση, γιατί η χρήση περιλαμβάνει ασθένειες. Προσπαθούμε να συνδεθούμε με τα προβλήματά τους, να κοιτάξουν την υγεία τους, να βγάλουν βιβλιάριο απορίας, να λύσουν νομικά ζητήματα, τους μοιράζουμε προφυλακτικά και ενημερωτικά φυλλάδια. Τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν είναι πολύ σοβαρά, κι αν σκεφτείς ότι πάνω από το 80% αυτών των χρηστών έχει προσβληθεί από ηπατίτιδα... Το πρόβλημα στις πιάτσες δεν είναι τόσο η ουσία, όσο η χρόνια χρήση και ο τρόπος ζωής τους. Είναι διαφορετικό κάποιος να είναι σπίτι του, να τρώει, να πλένεται και να παίρνει ναρκωτικά και άλλο να είναι άστεγος, άπλυτος και να χρησιμοποιεί σύριγγα όταν το δέρμα του είναι βρώμικο και εισχωρούν περισσότερα μικρόβια από το ίδιο του το σώμα. Το πρόβλημα έχει διογκωθεί ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία, όπου η φτώχεια και η ανεργία έχει ανεβάσει κατά πολύ τον αριθμό των αστέγων. Για το λόγο αυτό, υπάρχει και μια κινητή μονάδα, ένα αυτοκίνητο που το χρησιμοποιούμε στις εξορμήσεις και είναι ειδικά διαμορφωμένο για να γίνονται οι συναντήσεις, και να κάνουμε μια φορά το μήνα σεμινάρια υγείας για την ασφαλή χρήση», λέει ο Π. Σαϊβανίδης.

«Βλέπουμε όλες τις ηλικίες, από παιδιά 12-13 χρόνων μέχρι 50-60 ετών. Στις περιπτώσεις που κάποιος είναι άστεγος και δε θέλει θεραπεία, υπάρχει το "Οφ Κλαμπ". Πρόκειται για ένα στέκι όπου μπορούν να έρχονται χρήστες από τις 9 το πρωί μέχρι τις 9 το βράδυ, να ψυχαγωγηθούν, να μαγειρέψουν, να φάνε, να πλύνουν τα ρούχα τους, να κάνουν μπάνιο ή να επισκεφθούν το ιατρικό υποστηρικτικό περιβάλλον», επισημαίνει η Μαρία.

Ωστόσο ένα σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζει και αυτό το πρόγραμμα είναι η έλλειψη προσωπικού. «Το θέμα του προσωπικού είναι ένα πρόβλημα στο ΚΕΘΕΑ που υπάρχει από τη γέννησή του. Σε ό,τι αφορά τη "Στριτ Γουόρκ" χρειαζόμαστε τουλάχιστον 3 μέλη ακόμη. Στόχος μας είναι να μεγαλώσει η ομάδα, ώστε να καλύπτουμε περισσότερες ώρες, περισσότερες περιοχές, περισσότερες ανάγκες. Ακόμη, δεν ασχολούμαστε με χρήστες που είτε έχουν προχωρήσει στην αντρική πορνεία, είτε είναι τραβεστί στη Συγγρού, είτε σε οίκους ανοχής. Από την άλλη υπάρχουν περιοχές της Αθήνας που "καίνε" και όμως δεν υπάρχει δυνατότητα να πάμε, όπως: Μενίδι, Ζεφύρι, Περιστέρι, Πετρούπολη, Κερατσίνι, Πειραιάς, Ασπρόπυργος. Εκτός από αυτό όμως, αλλιώς είναι κάποιον να τον βλέπεις κάθε μέρα κι αλλιώς να τον βλέπεις μια φορά τη βδομάδα», τονίζει ο υπεύθυνος του προγράμματος.

Για την επίδραση που έχει η συγκεκριμένη δουλιά, στα μέλη της ομάδας, η Ελένη λέει: «Αρχικά με επηρέαζε πολύ. Οι εικόνες από τις πιάτσες μένουν έντονα στο μυαλό. Στην πορεία προσπαθείς να το ισορροπήσεις κάπως, έχοντας στο νου το στόχο». «Βγαίνω έξω με πολύ συγκεκριμένο ρόλο, και τον έχω πάντα στο μυαλό μου. Σίγουρα κάποια πράγματα σε επηρεάζουν, αλλά πρέπει να αφήνεις να σου συμβαίνει μέχρι ένα βαθμό», συμπληρώνει η Μαρία.

Ενώ ο Παναγιώτης προσθέτει: «Κάθε ιστορία είναι "βαριά". Για να φτάσει ένας άνθρωπος στο δρόμο έχει πολύ βαρύ ιστορικό και πάρα πολλοί από αυτούς δεν έχουν υποστηρικτικό περιβάλλον. Υπάρχουν από την άλλη άνθρωποι που έχουν κάνει πολύ άσχημα πράγματα στην οικογένειά τους και ντρέπονται να γυρίσουν. Οι άσχημες συμπεριφορές είναι απόρροια της χρήσης. Συζητάμε με την ομάδα για πράγματα που μας έχουν δυσκολέψει. Πας πάντα με στόχο να δώσεις, αλλά πάντα μαθαίνεις. Η εμπειρία που παίρνεις είναι πλούτος και την αξιοποιείς για να δουλέψεις καλύτερα. Ωστόσο είναι πολύ σκληρή η δουλιά έξω και δεν μπορεί να την κάνει ένας άνθρωπος, αλλά ομάδα».

Αναπόφευκτα η κουβέντα καταλήγει στις αποπροσανατολιστικές «Σειρήνες» που προωθούν και επιμένουν στην αποποινικοποίηση των υποτιθέμενων «μαλακών» ναρκωτικών. Η απάντηση έρχεται από τον Παναγιώτη, με μεγάλη δόση εμπαιγμού: «Αν ζούσαμε σε μια κοινωνία δικαίου, όπου θα υπήρχαν ουσιαστικά προγράμματα πρόληψης και η εκπαίδευση ήταν τέτοια που θα έδινε νόημα στο νέο, ας ήταν όλα ελεύθερα... Η χρήση είναι το δευτερογενές αίτιο. Το πρωτογενές είναι μια ζωή χωρίς νόημα. Οταν ένας νέος εκφράζει τη δημιουργικότητά του και συμμετέχει ενεργά στην κοινωνία, δε χωράνε στη ζωή του ναρκωτικά».

Μια ακόμα συνάντηση με χρήστες

«Δεν έχω. Με λένε Παναγιώτη και είμαι από το ΚΕΘΕΑ. Το όνομά σου;». «Συγνώμη, δεν ήξερα. Με λένε...».

Κάπως έτσι ξεκινούν οι περισσότερες γνωριμίες στις πιάτσες. Με αφορμή ένα τσιγάρο και ένα συγνώμη που λέγεται πάρα πολλές φορές από τους «ανθρώπους της πιάτσας» στο άκουσμα της λέξης Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ).

Κάπως έτσι ξεκινάει και το οδοιπορικό του «Ρ» σε δύο από τις πιο γνωστές πιάτσες της Αθήνας, στην Αθήνα και στην πλατεία Βάθης. Ενα οδοιπορικό στη «γέφυρα ζωής» που χτίζουν αργά, μεθοδικά και σε καθημερινή βάση οι άνθρωποι του «Στριτ Γουόρκ». Το 2002 έκαναν 222 τέτοιες εξορμήσεις διάρκειας τριών ωρών η καθεμιά.

Σε συνεννόηση με τα παιδιά του ΚΕΘΕΑ δεν αποκαλύπτουμε τη δημοσιογραφική μας ιδιότητα. Ενας από τους λόγους είναι κάποια δημοσιογραφικά κοράκια που επισκέπτονται κατά καιρούς τις πιάτσες. Πληρώνουν έναν χρήστη με όσα χρειάζεται για να εξασφαλίσει τη δόση του, με αντάλλαγμα να βγει σε κάποιο τηλεοπτικό παράθυρο, να πει ότι «τα ναρκωτικά σκοτώνουν...» και ο δημοσιογράφος, γεμάτος «συμπόνια» και «φιλανθρωπία», να συμφωνήσει μαζί του. Και εκεί θέλεις να νιώσεις, τουλάχιστον, διαφορετικός.

Εντέλει καταλαβαίνεις ότι είναι πιο εύκολο να μιλήσεις ή να γράψεις για εκείνα που βλέπεις, όσο κι αν σε σοκάρουν: Το αίμα, τις ανοιχτές πληγές, τα αποστήματα, τις κομμένες φλέβες, τα τσακισμένα κορμιά και κουρασμένα πρόσωπα. Τα δύσκολα έρχονται όταν μιλάς με αυτούς τους ανθρώπους, που κουβαλούν τα σημάδια της χρόνιας χρήσης. Και η δυσκολία μεγαλώνει όταν αρχίζει η προσπάθεια της ομάδας που συμπυκνώνεται στα λόγια: «Να τους κρατήσουμε ζωντανούς».

Ομόνοια, Δευτέρα, λίγο πριν τα μεσάνυχτα. Ανεργοι, άστεγοι, φτωχοί, όλοι τους χρήστες, γεμίζουν την πλατεία κάθε βράδυ. Οι περισσότεροι δεν έχουν αίτημα για απεξάρτηση και δε διαθέτουν υποστηρικτικό περιβάλλον (οικογένεια, κλπ.). Ανάμεσά τους και παιδιά που ήδη έχουν αρχίσει να «φλερτάρουν» με την ηρωίνη. Ελληνες, αλλοδαποί, όλοι με βλέφαρα βαριά, ψάχνουν απεγνωσμένα κάτι, οτιδήποτε, για να «φτιαχτούν».

Κάποιοι από αυτούς αναγνωρίζουν τον Παναγιώτη, την Ελένη και έναν εθελοντή που αποτελούν εκείνο το βράδυ την ομάδα του «Στριτ Γουόρκ» και φαίνεται ότι τους περίμεναν πώς και πώς να έρθουν για να μιλήσουν μαζί τους. Η ομάδα χωρίζεται στα δύο, προσεγγίζουν διαφορετικά πρόσωπα, αλλά φροντίζουν να υπάρχει πάντα οπτική επαφή μεταξύ τους.

Ενας απ' αυτούς, ο Ν., γύρω στα 40 σήμερα, πλησιάζει πρώτος. Μετά από πολλά χρόνια παραμονής στη χρήση, δηλώνει ότι «μπούχτισε». Η επίμονη επαφή με την ομάδα του «Στριτ Γουόρκ» είχε αποτέλεσμα να επισκεφθεί αρχικά το Οφ Κλαμπ. Εκεί πήγε για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό και έκανε μπάνιο, φόρεσε καθαρά ρούχα. Την επόμενη μέρα θα άρχιζε τις επισκέψεις στον οδοντίατρο. «Ομόρφυνες. Φαίνεσαι δέκα χρόνια νεότερος», του λέει ο Παναγιώτης, μόλις τον βλέπει. Εκείνος χαμογελάει περήφανος: «Τη σιχάθηκα, ρε Πάνο, αυτή τη ζωή. Θέλω να τα αφήσω όλα πίσω και να κάνω μια νέα αρχή». Στην ίδια πιάτσα βρίσκεται και ο Γ., ο οποίος την προηγούμενη μέρα είχε διακόψει ένα θεραπευτικό πρόγραμμα που παρακολουθούσε. «Ενιωθα μοναξιά στο σπίτι. Δεν έχω κανέναν».

Η κουβέντα διακόπτεται από τους δυο πιτσιρικάδες που ζητούν χάπια.

Ο ένας από αυτούς είναι 19 ετών. Στα 13 του έκανε πρώτη φορά χρήση κάνναβης, στα 15 του ήταν χρήστης ηρωίνης. Τις τελευταίες 5 μέρες αρνήθηκε να «τρυπηθεί», πιστεύοντας ότι θα καταφέρει να «κόψει». «Μόνος σου δεν μπορείς. Κάποια στιγμή πρέπει να κάνεις βουτιά στον εαυτό σου. Να δεις γιατί όταν δοκίμασες για πρώτη φορά ναρκωτικά τα χρειαζόσουν για να νιώσεις καλά. Αν δεν το κάνεις αυτό θα σε βλέπω για πολλά χρόνια στην Ομόνοια». «Οχι, δεν μπορώ, απαντάει. Θέλω να είναι και τα δυο μου πόδια στη ζωή. Δε γουστάρω πια να βρίσκομαι με το ένα πόδι στο λάκκο».

Μαζί του και ο 18χρονος Ν. Είναι περίπου τρεις μήνες καθαρός από ηρωίνη, αλλά συνεχίζει τη χρήση άλλων ουσιών. «"Κόλλησα" από το μεγαλύτερο αδελφό μου. Οι γονείς μου δεν είχαν καταλάβει τίποτα για μένα, παρά μόνο όταν πήρα την απόφαση να κόψω. Θυμάμαι ότι καθόμουν μπροστά στην τηλεόραση αλλά δεν έβλεπα. Μόνο ίδρωνα ασταμάτητα και πονούσα. Δεν μπορούσα όμως να μιλήσω. Ηδη είχαν πληγωθεί από τον αδελφό μου». Σιγά σιγά αρχίζει να εμπιστεύεται και να λέει πράγματα που τον βασανίζουν και τον πληγώνουν, πράγματα που δεν μπορεί να τα πει σε κανέναν. Φεύγοντας ζητάει το τηλέφωνο του ΚΕΘΕΑ, γιατί θέλει βοήθεια...

Την προσοχή αποσπά η Μ., γύρω στα 50, η οποία μαζί με τους δύο γιους της κατευθύνεται προς τη στοά, αναζητώντας κάτι για να «κάνουν κεφάλι».

Η επόμενη συνάντηση είναι με τον Χ., ο οποίος είναι άστεγος και ζει σε ένα πρόχειρο κατάλυμα. Ηδη έχει κάνει δύο προσπάθειες να απεξαρτηθεί, αλλά τα παράτησε. Τους τελευταίους μήνες έκοψε την ηρωίνη και μετά τις επίμονες προσπάθειες και συζητήσεις με την ομάδα αποφάσισε να ξαναπροσπαθήσει. «Στην πρέζα υπάρχει μόνο το συμφέρον. Βαρέθηκα, ρε φίλε, μια ζωή να είμαι στα σκατά. Βαρέθηκα να σέρνομαι, θέλω να σταθώ όρθιος. Τώρα περιμένω να κάνω εισαγωγή σε ένα θεραπευτικό πρόγραμμα», λέει.

Στην ερώτηση του Παναγιώτη «πώς τα περνάς», απαντά: «Χτες για πρώτη φορά έπαιξα μπάλα με τον εξάχρονο γιο μου. Ενιωσα τόσο όμορφα και γεμάτος. Κοίταζα τον πατέρα μου που χαμογελούσε. Χρόνια είχα να τον δω να χαμογελάει. Ανυπομονώ να μπω στο Πρόγραμμα, να καθαρίσω, να πάρω πίσω όσα έχασα. Θέλω να ερωτευτώ, να αγαπήσω και να αγαπηθώ. Δεν ξέρω αν θα μπορέσω, όμως».

«Ξέρεις κάτι. Εκεί έξω υπάρχουν χιλιάδες γυναίκες που σε περιμένουν, που θέλουν να τις αγαπήσεις και να σε αγαπήσουν. Το θέμα είναι από δω θα μπορέσεις να "κόψεις";», είναι η επόμενη ερώτηση. «Ολα τα χελιδόνια θέλουν να φύγουν από το χειμώνα. Πάντα ένα από αυτά πετάει πρώτο», απαντάει χαμογελώντας. Με το ίδιο χαμόγελο του απαντάει και ο Παναγιώτης: «Δεν έχω να σου ευχηθώ τίποτε άλλο από "καλή επανάσταση"»...

Τρίτη μεσημέρι, πλατεία Βάθης, μια από τις πιο «σκληροπυρηνικές» πιάτσες της Αθήνας. Οι εικόνες ακόμη πιο σοκαριστικές, η ένταση είναι διάχυτη. Στην πλατεία οι περισσότεροι είναι άντρες κάθε ηλικίας. Οι κοπέλες βρίσκονται κατά κύριο λόγο στους γύρω δρόμους, στα σκαλοπάτια διαφόρων ξενοδοχείων, περιμένοντας κάποιον πελάτη. Οι φουσκωμένες φλέβες και τα αποστήματα στα πόδια και στα χέρια τους μαρτυρούν τη χρόνια χρήση ουσιών, όχι όμως και το νεαρό της ηλικίας τους.

Με μια βόλτα σε αυτά τα δρομάκια γίνεται η συνάντηση με την Ν., η οποία περιμένει τον επόμενο πελάτη. Πριν ένα χρόνο αποφυλακίστηκε και είναι μητέρα δύο παιδιών. Εκμυστηρεύεται στην ομάδα ότι εκκρεμεί στη Δικαιοσύνη υπόθεσή της για πορνεία και πρέπει να πληρώσει 250 ευρώ, διαφορετικά θα ξαναμπεί φυλακή. Στη συνέχεια παραπονιέται για διάφορα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζει. Αρχικά η ομάδα τής δίνει προφυλακτικά και την παρακινεί να επισκεφθεί τους γιατρούς του Οφ Κλαμπ. Εκείνη διστάζει. Δεν έχει ούτε λεφτά, ούτε βιβλιάριο υγείας. Της απαντούν ότι δε χρειάζεται τίποτα από όλα αυτά. «Ούτε λεφτά, ούτε βιβλιάριο, ούτε ραντεβού. Ολα είναι δωρεάν. Αρκεί να έρθεις στην Εμ. Μπενάκη 84, στα Εξάρχεια. Και θα κάνουμε τις κατάλληλες ενέργειες για να σου βγάλουμε βιβλιάριο απορίας».

Επιστρέφουμε στην πλατεία. Εκεί είναι και ο Γ., μοιάζει παππούς, αλλά η πραγματική του ηλικία είναι γύρω στα 55. Τα μέλη του «Στριτ Γουόρκ» τον πλησιάζουν για να τον πείσουν να επισκεφθεί τους γιατρούς του Κέντρου, προκειμένου να κοιτάξουν μια μεγάλη πληγή που έχει στο πόδι. Ο ίδιος δείχνει να μην τον ενδιαφέρει και εξομολογείται στην ομάδα ότι έχει να φάει μέρες... Πήγε να ζητήσει σε ένα εστιατόριο ένα πιάτο φαΐ, αλλά τον έδιωξαν. Η Ελένη αρχικά του παίρνει ένα σάντουιτς, αλλά λίγο αργότερα συνειδητοποιεί ότι δεν έχει δόντια, οπότε του αγοράζει κάτι άλλο.

Η εξόρμηση κλείνει με την Σ. Πέρασε να πει «αντίο». Την επομένη φεύγει για το εξωτερικό. Τη στέλνουν οι γονείς της, προκειμένου να ξεκόψει. Ηδη έχει καταφέρει να μείνει «καθαρή» κάποιους μήνες. Συναντάει μια φίλη της. «θέλω να μου υποσχεθείς ότι θα καθαρίσεις κι εσύ». Ζητάει από τον Παναγιώτη τη διεύθυνση του ΚΕΘΕΑ για να συνεχιστεί η επικοινωνία τους μέσω αλληλογραφίας. «Εχασα πολύτιμο χρόνο. Θέλω να αφήσω το "λούκι" για πάντα πίσω μου. Τουλάχιστον εκεί με περιμένει και μια δουλιά. Θα σταθώ πάλι στα πόδια μου. Θα ζήσω»...

Πραγματική όμως «μείωση της βλάβης» με προοπτική την απεξάρτηση παρέχει το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ) με τη «Δουλιά στο Δρόμο» (street-work).

Η «Δουλιά στο δρόμο» είναι ένας τομέας του Κέντρου Πολλαπλής Παρέμβασης που βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας. Ξεκίνησε το 1994 όταν το ΚΕΘΕΑ αποφάσισε να δει τι γίνεται στις πιάτσες των χρηστών. Μια έμπειρη ομάδα θεραπευτών, οι οποίοι είχαν δουλέψει χρόνια σε θεραπευτικά προγράμματα, βγήκαν στο δρόμο να δουν τι συμβαίνει. Και εκεί συνάντησαν έναν αλλιώτικο κόσμο... Ανθρώπους που είναι χρήστες, άστεγοι, αδιάφοροι για τον εαυτό τους και τη ζωή, χωρίς να θέλουν βοήθεια, χωρίς να έχουν καμία σχέση με οποιαδήποτε υπηρεσία, αλλά και με την κοινωνία.

Σήμερα, πια, μετά τα ποτάμια αίματος και ιδρώτα που χύθηκαν, μετά τους μακρόχρονους αγώνες, τις φυλακές, τις εξορίες, τις εκτελέσεις, μετά τους ύμνους, τους νόμους και τα συντάγματα που «κατοχυρώνουν τα δημοκρατικά δικαιώματα», όποια εξουσία σηκώνει χέρι πάνω στον πολίτη είναι εξουσία κατάπτυστη. Είναι εξουσία αυταρχική, χυδαία και παράνομη.

Κανένας δεν είναι αθώος. Και αυτοί που διατάζουν και αυτοί που εκτελούν και - πολύ περισσότερο - εμείς που παρακολουθούμε. Δεν είναι εικόνες για πολιτισμένους ανθρώπους αυτές που βλέπουμε στους δρόμους, στα εργοστάσια, έξω από τα υπουργεία, στα λιμάνια και τους αγρούς. Αυτό το άθλιο ανθρωποκυνηγητό, τα χημικά δακρυγόνα, οι κλοτσιές στις κοιλιές και τα κεφάλια των απεργών, τα στραμπουλίσματα των χεριών των γυναικών που αντιστέκονται για να σώσουν τις παράγκες τους, δεν είναι «μεμονωμένα περιστατικά», είναι ο εξευτελισμός του ανθρώπου. Είναι επίδειξη δύναμης, μέτρο φρονηματισμού και ανοιχτή απειλή γι' όσους διεκδικούν ανθρώπινη διαβίωση.

... Και βέβαια, και εσείς και η κυβέρνησή σας, δεν ενεργείτε από αρρώστια, από ψυχική ανωμαλία - χωρίς να αποκλείεται και αυτό - φυσικά. Ενεργείτε έτσι, γιατί έτσι σας είπαν να συμπεριφέρεστε, γιατί βρίσκεστε σε διατεταγμένη υπηρεσία. Στο όνομα ποιανού βαράτε, κύριε υπουργέ; Ο λαός, δεν είναι μαζοχιστής, δε σας έδωσε εντολή να τον χτυπάτε. Σε ποιανού τ' όνομα, λοιπόν, βαράτε; Στο όνομα του Λάτση, του Βαρδινογιάννη, του Μπους και της νέας τάξης πραγμάτων, χτυπάτε. Μην παριστάνεται τον ανήξερο. Εκτελεστικό όργανο διεφθαρμένης τάξης είστε και εσείς και η κυβέρνησή σας, κύριε Πρωτόπαππα. Τάξης που γεμίζει τις χωματερές με σακατεμένους ανθρώπους, με άνεργους, με ανασφάλιστους, με πεινασμένους και από πάνω δαρμένους!

Κανένας δεν πρέπει να κλείνει τα μάτια του στην πραγματικότητα. Ούτε να χώνει το κεφάλι του στην άμμο. Δε λύνονται έτσι τα προβλήματα. Ο κόσμος που κατασκευάζεται είναι ο κόσμος της κρατικής βίας. Της τυφλής βίας, που φέρνει την επόμενη -και χειρότερη- βία. Ενα ανθρώπινο κεφάλι που ανοίγει από το χτύπημα της επίσημης κρατικής εξουσίας, είναι μια πληγή που δεν κλείνει. Μια πληγή που ζητάει συνέχεια...

Πώς γίνεται μια οδυνηρή εμπειρία να μετατραπεί να εμπειρία αγώνα, ζωής και νίκης πάνω στην αρρώστια και το θάνατο; Ο καρκίνος του στήθους και η μαστεκτομή είναι μια εμπειρία που μοιράζονται χιλιάδες γυναίκες, όμως ελάχιστες έχουν το κουράγιο να μιλήσουν γι' αυτή και μάλιστα δημόσια. Κι όμως, μια γυναίκα 72 χρονών, σύζυγος, μάνα και γιαγιά βρήκε τη δύναμη, όχι μόνο να αντισταθεί στη φθορά, αλλά και να επιτεθεί στην κατακτητική αρρώστια, να παλέψει με τα φαντάσματα και τους φόβους της, να γράψει για όσα πέρασε, τις εφιαλτικές εμπειρίες που είχε αντιμετωπίσει με την κρατική αδιαφορία, γιατρούς που έκαναν λάθη, οικογένεια που αγωνιούσε, παιδί που έκρυβε τα συναισθήματά του. Σπάζοντας τη σιωπή και εκφράζοντας ό,τι ένιωθε στο χαρτί -αλλά και στη σκηνή- η Δήμητρα Αργυρίου, μπόρεσε να ξεπεράσει την ασθένεια και να ορθοποδήσει. Παρακολουθήσαμε πρόσφατα την οδύσσειά της, έτσι όπως την απέδωσε η ίδια, σ' ένα πολύ ενδιαφέροντα μονόλογο -θα λέγαμε αυτοσχέδιο διάλογο- με τις καταπιέσεις και τους φόβους που μας συντροφεύουν από την παιδική μας ηλικία. Η παράσταση -ή μάλλον η κατάθεση ψυχής- έγινε στο χοροθέατρο «Χοροροές», σε σκηνοθεσία της Χριστιάνας Λαμπρινίδη, που είναι πρόεδρος του Οργανισμού Δημιουργικής Γραφής, σε χορογραφία Σοφίας Σπυράτου. Τα έσοδα της παράστασης, που διήρκεσε μια βδομάδα και είχε τίτλο «Ενα στήθος μετά», θα διατεθούν για τις άπορες, πρόσφυγες και μετανάστριες που πάσχουν από την ίδια ασθένεια.

Απαγορεύσεις, κρυφοί φόβοι -όπου οι καρκίνοι βρίσκουν γόνιμο έδαφος- άγχη, «σαράκια»... Ο καρκίνος μέσα από τα κείμενα της Δήμητρας είναι σκοτεινός, θανατερός εραστής που για να του ξεφύγει γίνεται η ίδια επιθετική και τον εξοντώνει! Ο καρκίνος γίνεται σιωπηλή σφίγγα ή ακόμα γεράκια που επιτίθενται και πρέπει να βρει τρόπους να τα χτυπήσει, την ώρα που κοιμούνται. Γίνεται λαίμαργος και απρόσκλητος καλεσμένος σε ένα μυστικό δείπνο, όπου η γυναίκα ψάχνει να βρει σύμμαχους και να ανατρέψει τα δεδομένα: «Θα σε φάω, πριν με φας!». Η αντίσταση ξεκινάει από μέσα της - και είναι καλά σχεδιασμένη. Τα λόγια της, ενθάρρυνση για πολλές γυναίκες που δεν έχουν την τόλμη να αντιδράσουν, να αυτοθεραπευτούν, καθώς έχουν παραλύσει από το φόβο. Υπέρμαχος της αγωνιστικής στάσης στη ζωή, η συγγραφέας εξομολογείται:

«Με δισταγμό αποφάσισα να παρουσιάσω τα κείμενα του καρκίνου μου. Σκέφτηκα να μην τον αφήσω ήσυχο. Να κάνω μια τομή, μια χαρακιά που θα σπάσει το φόβο, ενώ θα δυναμώνει την αντίσταση.

Ανεβαίνοντας στη σκηνή, μπήκα σε μια εσωτερική διαδικασία, προσπαθώντας να συνεργαστεί το μυαλό και το σώμα μου με τα κείμενά μου.

Αμέτρητες φορές δυσκολεύτηκα να συνεχίσω. Το μυαλό δεν πειθαρχούσε. Αρνιόταν η μνήμη που ξεδίπλωνε πτυχές του καρκίνου μου καλά κρυμμένες, παρασύροντας το σώμα να αντιστέκεται. Η μνήμη, αδιαφορώντας, έφερνε εικόνες που με έπνιγαν, ώσπου ξέχασα πως είμαι μια γυναίκα 72 χρονών, μάνα, γιαγιά, σύζυγος. Εγινα παιδί, έφηβη, πάλεψα με τα φαντάσματά μου, ανάστησα αγαπημένους που φύγανε και με πολύ θυμό έσπασα τη σιωπή απογυμνώνοντας κρυφές και φανερές διαδρομές τους.

Αυτή την εμπειρία μοιράζομαι μαζί σας, ως οφειλή στη ΖΩΗ και ΘΥΜΗΣΗ στους ανθρώπους που φύγανε...».

Κατήγγειλε το γεγονός ότι ενώ οι γυναίκες καλύπτουν τουλάχιστον το 1/3 του δημοσιογραφικού πληθυσμού, μόνο το 3% καταλαμβάνουν θέσεις ευθύνης. Ποια; Η υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, Βάσω Παπανδρέου, που παρότρυνε μάλιστα τις δημοσιογράφους να εκπαιδευτούν συστηματικά στις νέες τεχνολογίες και να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους πιο αποφασιστικά, χωρίς να υποτάσσονται σε αναχρονιστικά στερεότυπα!

Η υπουργός λοιπόν ενοχοποιεί τις νέες δημοσιογράφους γι' αυτή την πραγματικότητα, όταν η κυβέρνησή της πρωτοστατεί, ώστε να καταργούνται οι ευθύνες του ίδιου του κράτους στην παροχή δημόσιων δωρεάν κοινωνικών υπηρεσιών στις γυναίκες, τα παιδιά και την τρίτη ηλικία, αναγκαίες ώστε να μπορέσουν (όχι μόνο οι γυναίκες δημοσιογράφοι, αλλά και όλες οι εργαζόμενες) να συνδυάσουν τις επαγγελματικές και οικογενειακές ευθύνες τους. Τα στοιχεία που ακούστηκαν πρόσφατα στο ίδιο το συνέδριο, όπου έκανε τις «συστάσεις» η Βάσω Παπανδρέου, δίνουν την απάντηση στην υπουργό: «Η επίδραση του Μοντέλου της παγκοσμιοποίησης στη δομή και τη λειτουργία των ΜΜΕ - Ζητήματα Ισότητας και πώς αντιμετωπίζονται μέσω του Τύπου», ήταν τα θέματα του συνεδρίου που οργάνωσε το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ελληνίδων Δημοσιογράφων. Στη διάρκεια των εργασιών του τονίστηκε ότι η παγκοσμιοποίηση πλήττει περισσότερο τις γυναίκες, αφού αλλάζουν οι εργασιακές σχέσεις που κατευθύνονται σε «επικίνδυνα μοντέλα» όπως: Ατυπη εργασία, κατακερματισμένο ωράριο, εργασία στο σπίτι, δελτίο παροχής υπηρεσιών (που κάνει θραύση ανάμεσα στις νέες δημοσιογράφους). Η ευελιξία δεν προϋποθέτει την εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας, οι νέοι διστάζουν, να δημιουργήσουν οικογένεια χωρίς σταθερή θέση εργασίας και δεν εξελίσσονται όπως θα μπορούσαν στη δουλιά τους, ιδιαίτερα οι γυναίκες.

Στο ίδιο συνέδριο υπογραμμίστηκε ότι 880.000 είναι τα Ελληνόπουλα προσχολικής ηλικίας, αλλά μόνο 135.000 οι θέσεις σε παιδικούς σταθμούς (δημοσίους και ιδιωτικούς). Και οι περισσότερες εργαζόμενες (δημοσιογράφοι και μη) δεν είναι προνομιούχες, ώστε να έχουν άνθρωπο στο σπίτι για το παιδί!

Ακόμα: Οι γυναίκες πτυχιούχοι Πανεπιστημίων πλήττονται από την ανεργία κατά 79% περισσότερο από τους άντρες με τα ίδια προσόντα, ενώ οι απόφοιτες ανωτέρων σχολών πλήττονται κατά 129% περισσότερο από τους άντρες με το ίδιο επίπεδο. Ειδικότερα, νέες δημοσιογράφοι (με ειδίκευση και πτυχία πολύ συχνά) καλούνται να κάνουν τη λάντζα στα κανάλια με εξευτελιστικές αμοιβές και χωρίς καμιά επαγγελματική σιγουριά. Η υπουργός κάνει πως δεν ξέρει ότι αυτό το τμήμα των εργαζομένων γυναικών (και δεν είναι το μοναδικό), γίνεται «ασύμφορο» για τους εργοδότες αν διεκδικήσει έστω στοιχειώδη δικαιώματα. Πόσοι εργαζόμενοι-ες με δελτίο παροχής υπηρεσιών παίρνουν την -έστω μικρή- αύξηση που δικαιούται κάθε μισθωτός;

Στο συνέδριο αναλύθηκε η εικόνα που δίνουν τα ΜΜΕ για τη γυναίκα και τονίστηκε ότι οι γυναίκες δημοσιογράφοι πρέπει να συμμετέχουν στην παραγωγή των προγραμμάτων, ώστε να διαμορφώνεται η σωστή εικόνα (σ.σ. ναι, αλλά ποιών γυναικών δημοσιογράφων; Ιδού η απορία!). Γιατί, όπως όλοι οι τηλέπαθοι γνωρίζουμε, υπάρχουν ορισμένες που συμβάλλουν τα μέγιστα στην πλύση εγκεφάλου που μας γίνεται - και μάλιστα από γυναίκες για... γυναίκες!

Στη διάρκεια του συνεδρίου έγινε επίσης λόγος για τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει η εξάσκηση της δημοσιογραφίας από τις γυναίκες, ώστε να είναι λειτούργημα: Ανάμεσα σε άλλα: στηλίτευση της κυρίαρχης κουλτούρας, διάδοση πληροφοριών για τα δικαιώματα των γυναικών, όχι δραματοποίηση μεμονωμένων περιπτώσεων, αλλά να δίνεται ο λόγος στις ίδιες τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, ενθάρρυνση κινητοποιήσεων για διεκδίκηση και θέση των αρμοδίων μπροστά στις ευθύνες τους...

Καλά όλ' αυτά, αλλά το κύριο είναι η ανάπτυξη αγώνων διεκδικητικών ενάντια στην πολιτική της κυβέρνησης και την εργοδοσία, από κοινού με τ' άλλα τμήματα των εργαζομένων, τόσο για τα ιδιαίτερα αυτά προβλήματα και τα συνολικά του κλάδου, όσο και ενάντια στην εμπορευματοποιημένη ενημέρωση, για να αποκτήσει αυτή περιεχόμενο με βάση τα προβλήματα και τις ανάγκες των εργαζομένων.