«Ευκαρίστω Ατίνα, ευκαρίστω Ελλάντα»! Δυσαρίστω, κύριε! Και πολύ μάλιστα! Με ενοχλεί αυτή η αποικιοκρατική νοοτροπία του. Αυτό το «δυτικό» ύφος, που επιδεικνύει. Αυτή η τουριστική αντιμετώπιση της χώρας μας. Λόρδος αυτός, τάχα μου, έμαθε κάποιες λέξεις των ιθαγενών, για να μας κολακέψει. Ο λαός, και εγώ πρώτος, τον έχουμε... ξέρετε! Ποτέ δε γουστάραμε το στιλάκι του. Μας ενοχλούσε το πλαστικό που εξέπεμπε!

«Ευκαρίστω Ατίνα, ευκαρίστω Ελλάντα»! Οχι εμάς, κύριε! Τα «ξωτικά» που σε περιστοίχιζαν και καμάρωναν σα γύφτικα σκεπάρνια δίπλα σου, αυτά να «ευκαριστίσεις». Αυτά που σε υποδέχτηκαν ωσάν να ήσουν ο ...Μάρλον Μπράντο! Αυτά που σου χτυπάγανε παλαμάκια. Αυτά που αποτελούσαν την αυλή σου, όσο εσύ παρίστανες τον Νέρωνα!

Δε θέλω να τον ξανακούσω, με προκαλεί, μου τινάζει τα νεύρα! Κάθε φορά που βλέπω το τσουλούφι του και το παγωμένο κορμί του στην τηλεόραση, και ακούω αυτή την τσιριχτή φωνή του, «ευκαρίστω Ατίνα, ευκαρίστω Ελλάντα!», μπροστά μου ξεχύνεται όλος αυτός ο «αντιτρομοκρατικός» μηχανισμός, που στήθηκε στο άψε σβήσε! Βλέπω τις κάμερες, που μας παρακολουθούν. Βλέπω τα ζέπελιν και τα χιλιάδες μικρόφωνα. Βλέπω τους Αμερικάνους, τους Ισραηλινούς, τους Βρετανούς πράκτορες, που έπιασαν «πρώτο τραπέζι». Αλήθεια, τι έγινε όλη αυτή η συμμορία; Εφυγαν, είναι ακόμα εδώ, ποιος γνωρίζει;

«Ευκαρίστω Ατίνα, ευκαρίστω Ελλάντα»! Τι λέει ο κύριος Σάμαρανκ, ο κύριος Καλατράβα, παρακαλώ; Για ποιο πράγμα μας ευχαριστεί; Εμείς δεν τους δώσαμε τίποτα, με το ζόρι μας τα πήραν! Μόνοι τους έστησαν τη φιέστα. Και την έστησαν, για πρόσχημα στις άνομες δουλιές τους. Για να τους δοθεί η ευκαιρία να ανανεώσουνε τις κολεγιές τους. Εσύ από εδώ, εσύ από εκεί. Εσύ πάρε αυτό, εγώ παίρνω ετούτο!

«Ευκαρίστω Ατίνα, ευκαρίστω Ελλάντα»! Ενάμιση χρόνο μετά το τέλος της Ολυμπιάδας, οι «ευχαριστίες» του ακούγονται σαν μνημόσυνο! Φαίνονται σαν κάποιος να προσπαθεί να αναστήσει φαντάσματα. Σαν κάποιος να θέλει να πάρει «αίγλη» από μια ξεχασμένη, για πάντα, υπόθεση. Αλλά οι «ευχαριστίες» του ακούγονται και σαν απειλή! Σαν κάποιος να θέλει να εκβιάσει κάποιους! Ισως, αυτούς που «έλαβαν μέρος». Που στελέχωναν τις επιτροπές ή αυτούς που «πρόσφεραν» τις πάσης φύσης και λογής «υπηρεσίες» τους.

«Ευκαρίστω Ατίνα, ευκαρίστω Ελλάντα»! Φοβάμαι πως αυτός ο ξένος λιμοκοντόρος μιλάει συνθηματολογικά! Αλλα λέει και άλλα εννοεί! Γι' αυτό, σας παρακαλώ, κόφτε τον από την τηλεόραση. Δεν τον αντέχω!

Ο εξηλεκτρισμός ήταν εντελώς απαραίτητος για να δημιουργηθεί βαριά βιομηχανία, το ίδιο και η είσοδος των γυναικών στην παραγωγή. Πώς επιτεύχθηκε αυτό το θαύμα μέσα σε λίγα χρόνια, σε περιοχές που έμοιαζαν με το σημερινό Αφγανιστάν;

Η Γαλλίδα δημοσιογράφος Ντάνιελ Μπλεϊτράς, του εβδομαδιαίου περιοδικού «Επανάσταση», επισκέφθηκε στις αρχές της δεκαετίας του '80 το μακρινό Τατζικιστάν και κατέγραψε τις εντυπώσεις της στο βιβλίο «Οι γυναίκες σήμερα» (κοινωνικές εκδόσεις «Μεσιντόρ»). Η διήγησή της αποκαλύπτει πώς άλλαξε η ζωή εκατομμυρίων γυναικών στην Κεντρική Ασία...

Η πρώην Σοβιετική Ενωση ήταν μια τεράστια έκταση που απλωνόταν από την Ευρώπη μέχρι την Απω Ανατολή και από το Βόρειο Πόλο μέχρι τις υποτροπικές περιοχές.

Το Τατζικιστάν, χώρα της Κεντρικής Ασίας, είναι η πηγή του νερού, της πατρίδας δυο μεγάλων ποταμών, αλλά και του όρους Παμίρ, που οι κορυφές του φτάνουν τα 7.000 μέτρα. Τόπος που πριν από την Επανάσταση κυβερνιόταν από τον εμίρη της Μπουχάρας και οι κάτοικοί του στέναζαν κάτω από ένα φεουδαρχικό καθεστώς. Ο εμίρης ήταν ένα τέρας σκληρότητας, που βασάνιζε τους υπηκόους του. Διηγούνται πως όταν προέλαυναν οι μπολσεβίκοι το 'σκασε στο Αφγανιστάν - αλλά στο δρόμο του, σε κάθε χωριό που περνούσε τη νύχτα του, ζητούσε να του παραδώσουν ένα κορίτσι ή ένα αγόρι από εννέα ως έντεκα χρόνων για να κορέσει τις ανώμαλες ορέξεις του.

Η Δημοκρατία του Τατζικιστάν γεννήθηκε μόλις το 1929. Η οικονομική της ανάπτυξη, που μπορεί να συγκριθεί με αυτή του γειτονικού Ουζμπεκιστάν είναι συνδεδεμένη με την καλλιέργεια του βαμβακιού, που έγινε δυνατή χάρη στην άρδευση των περιοχών της ερήμου. Το 1931 άρχισε μια τεράστια εξόρμηση στην οποία συμμετείχαν 20.000 εργάτες, που ήρθαν απ' όλη την ΕΣΣΔ. Χάρη στα ορμητικά νερά των ποταμών που τιθασεύτηκαν δημιουργήθηκε μια πραγματική όαση, όπου φύτρωναν εκτός από το βαμβάκι πεντανόστιμα φρούτα και λαχανικά. Δημιουργήθηκαν ακόμα φράγματα και τεχνητές λίμνες, που έδιναν άφθονο νερό, αλλά και ηλεκτρισμό.

Τα έθνη του Ουζμπεκιστάν, του Κιργιστάν και του Τατζικιστάν, σημειώνει η συγγραφέας, ήταν έργο της σοβιετικής εξουσίας και των τοπικών εξουσιών που εγκαθιδρύθηκαν μετά την Επανάσταση. Η γέννηση αυτών των εθνών περνάει από μια αντιφατική διαδικασία: Το τέλος των φεουδαρχικών εθίμων προς όφελος του νόμου του σοβιετικού κράτους και συγχρόνως η ανάδειξη της εθνικής ταυτότητας, της ιστορίας, των παραδόσεων, της γλώσσας.

Η αντίθεση λύνεται χάρη στο κίνημα, αυτού της οικονομικής ανάπτυξης και αυτού που μεταμορφώνει την πολιτιστική παράδοση σε ζωντανή πρακτική. Για παράδειγμα η προσπάθεια να δοθεί στις ομιλούσες γλώσσες μια γραφή, ώστε να γίνουν όργανο κατάκτησης της γνώσης. Αλλά το πιο εκπληκτικό παράδειγμα είναι, χωρίς αμφιβολία, αυτό της θέσης της γυναίκας...

Η εξέλιξη της θέσης της γυναίκας στην Κεντρική Ασία προσφέρει ένα θαυμάσιο παράδειγμα για το τι πρόσφερε ο σοσιαλισμός και συγχρόνως τις δυσκολίες που χρειάστηκε να ξεπεράσει.

Οι γυναίκες του Τατζικιστάν, όπως και σήμερα οι γυναίκες του Αφγανιστάν, ήταν αποκλεισμένες από κάθε κοινωνική ζωή, σκεπασμένες από τα αντίστοιχα της μπούργκας. Η νεαρή γυναίκα ουσιαστικά πουλιόταν από την οικογένειά της στο μελλοντικό γαμπρό, που ήταν υποχρεωμένος να πληρώσει το «καλίμ» στους γονείς της κοπέλας.

Αν δεν το ξεπλήρωνε ολόκληρο, η οικογένειά της μπορούσε να την ξαναπάρει και να την κλείσει στο σπίτι μέχρι την εξόφληση του χρέους. Ετσι, οι φτωχοί αναγκάζονταν να χρεωθούν στους φεουδάρχες και πολλές κοπέλες αναγκάζονταν να παντρευτούν πλούσιους ηλικιωμένους.

Οι γυναίκες ήταν 100% αναλφάβητες.

Στο Τατζικιστάν, όπως και στο σύνολο της Κεντρικής Ασίας, η νεαρή σοβιετική εξουσία διακήρυξε από την αρχή την ισότητα ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες, απαγόρευσε το «καλίμ», την πολυγαμία και θεσμοθέτησε την αμοιβαία συναίνεση των μελλονύμφων για το γάμο.

Η πάλη για την ισότητα ξεκινούσε συχνά από τις ίδιες τις γυναίκες, μέσα στο γενικότερο πλαίσιο του αγώνα ενάντια στον αναλφαβητισμό και τη συμμετοχή στην παραγωγή.

Στην Κεντρική Ασία οι διακηρύξεις της μπολσεβίκικης κυβέρνησης, που αφορούσαν στην ισότητα ανδρών και γυναικών συγκρούστηκαν με την αντίθεση των πληθυσμών, την επιρροή των φανατικών μουσουλμάνων και των φεουδαρχών, αλλά επίσης και με την άρνηση σε ορισμένες περιπτώσεις των ίδιων των γυναικών.

Μια αγωνίστρια του Κομμουνιστικού Κόμματος, απεσταλμένη στο Αζερμπαϊζάν για να οργανώσει συλλόγους γυναικών, διηγείται την εμπειρία της το καλοκαίρι του 1923: Σ' ένα χωριό κοντά στα ιρανικά σύνορα, όπου στάθηκε για να αλλάξει άλογα, άκουσε άγριες κραυγές και υπόκωφους στεναγμούς. Ενας έφιππος γέρος χτυπούσε μια κοπέλα δεμένη στη σέλα. Το κορίτσι θα ήταν μόλις δεκάξι χρόνων. Το πρόσωπο, τα χέρια και οι γάμπες της ήταν γεμάτα αίμα.

Γριές, σκεπασμένες με μαύρα στέκονταν σ' όλο το μήκος του δρόμου, χτυπούσαν τα χέρια και φώναζαν επιδοκιμάζοντας τον γέρο. Τι συνέβαινε; Τιμωρούσε την κόρη του, που καθώς την πάντρεψαν με το ζόρι, με έναν ηλικιωμένο, είχε δραπετεύσει για τρίτη φορά από το σπίτι του συζύγου της. Η κομμουνίστρια έσκυψε πάνω από την κοπέλα. Τα ξεραμένα χείλη της δύστυχης ψιθύρισαν τρεις λέξεις: «Λένιν, ελευθερία, σύλλογος των γυναικών». Η αγωνίστρια προσκάλεσε τις γυναίκες του χωριού να μιλήσει μαζί τους. Ηρθαν μόνο οι ηλικιωμένες, που έμειναν για πολλή ώρα σιωπηλές, καθώς τους μιλούσε για τα δικαιώματα που δόθηκαν στις γυναίκες από τη σοβιετική εξουσία. Αλλά όταν άρχισαν να μιλάνε ήταν μόνο για να πούνε ότι αυτή η νεαρή γυναίκα είχε παραβιάσει τους νόμους των προγόνων. Ο πατέρας της είχε το δικαίωμα να τη σκοτώσει..!

Οι σύλλογοι γυναικών βοήθησαν καθοριστικά τη χειραφέτησή τους. Εκεί, στις αρχές μάθαιναν όχι μόνο να διαβάζουν, αλλά τα πρώτα στοιχεία ενός επαγγέλματος, ξεκινώντας από την οικιακή χειροτεχνία.

Απ' αυτές τις συλλογικές συναντήσεις αντλούσαν τη δύναμη να αντισταθούν και να εξελιχθούν, να αλλάξουν τη ζωή τους. Μερικές γυναίκες ήταν εθελόντριες, άλλες τις οδηγούσαν οι άντρες τους που ήταν αγωνιστές κομμουνιστές. Η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού δεν περιορίζονταν στο να μάθουν να διαβάζουν και να γράφουν, έδιναν τη μάχη για ένα καινούριο τρόπο ζωής.

Μια γυναίκα, που έγινε αργότερα αντιπρόεδρος του προεδρείου του Ανωτάτου Σοβιέτ του Τατζικιστάν, διηγήθηκε στη δημοσιογράφο τη δική της εμπειρία: «Ηταν δεκατριών χρονών όταν οι μπολσεβίκοι πέρασαν από το χωριό της. Ρώτησαν: "Ποιος θέλει να μάθει να διαβάζει". Σήκωσα το χέρι μου. "Εγώ"! Ημουν το μοναδικό κορίτσι. Η μητέρα μου έβαλε τα κλάματα λέγοντας ότι θα έπαιρνα τον κακό δρόμο. Κι αυτό ήταν η αρχή της περιπέτειας: Ο,τι μάθαινα στην οργάνωση των γυναικών το μετέδιδα στις άλλες, ήμουν συγχρόνως δασκάλα και μαθήτρια. Δεν επρόκειτο μόνο για ανάγνωση, αλλά και για προετοιμασία για τη βιομηχανική παραγωγή. Μόλις άφηνα την οργάνωση ξανάβαζα το πέπλο στο κεφάλι μου. Μια μέρα αποφασίστηκε να στείλουν μια αντιπροσωπεία στη Μόσχα κι εγώ συμμετείχα. Οταν η μητέρα μου έμαθε ότι θα έφευγα κι ότι το κεφάλι μου θα ήταν ακάλυπτο, γι' αυτήν εγώ ήμουν νεκρή και θ' έπρεπε να μην επιστρέψω ποτέ. Στην επιστροφή μου έβαλα πάλι την καλύπτρα και πήγα στο χωριό μου. Ολος ο κόσμος μαζεύτηκε, καθόμουν σε μια γωνιά, με το πέπλο στο πρόσωπο και έλεγα με χαμηλή φωνή στο θείο μου όλα, όσα είχα δει στη Μόσχα, την υποδοχή που επιφυλάχτηκε στην αντιπροσωπεία του Τατζικιστάν. Ο θείος μου επαναλάμβανε τα λόγια μου στον κόσμο. Ενιωθα ότι ήταν όλοι κολακευμένοι και ότι κάτι πήγαινε ν' αλλάξει, το στοίχημα είχε κερδηθεί»!