Ενώ οι βομβαρδισμοί στο μακρινό Αφγανιστάν συνεχίζονται από την ιμπεριαλιστική Αμερική, με πρόσχημα την τρομοκρατία, δολοφονώντας αμάχους και καταστρέφοντας μια χώρα ημιδιαλυμένη, ταυτόχρονα τα παπαγαλάκια του Αμερικάνικου Πενταγώνου εξακολουθούν να αναφέρονται και σε στόχους άλλων χωρών που θα πάρουν σειρά επιμένοντας στο τρισβάρβαρο δίλημμα «όποιος δεν είναι με μας είναι με τους αντιπάλους». Ενα δίλημμα που έσπευσαν να υιοθετήσουν και οι εγχώριες καρικατούρες των κυβερνώντων μας, αλλά και των συμμάχων τους, αποκαλύπτοντας, για άλλη μια φορά, το πραγματικό τους πρόσωπο και το πόσο πιστεύουν στη δημοκρατία και την ελευθερία. Είναι χαρακτηριστικό ότι και να βήξει ο Μπους σπεύδουν να του προσφέρουν πάσης φύσεως γιατροσόφια, για να αποδείξουν τα αισθήματά τους, θέτοντας σε απρόβλεπτους κινδύνους τη χώρα. Μια χώρα που το κοινό αίσθημά της, σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις (τις δικές τους δημοσκοπήσεις) δεν έχει την παραμικρή σχέση με τις επιλογές τους, τις οποίες προσπαθούν να επιβάλουν μέσω των διαπλεκόμενών τους ΜΜΕ, διαστρέφοντας καθημερινά την πραγματικότητα και κατασκευάζοντας ειδήσεις (1). Αλλά αυτό θα το συζητήσουμε σε επόμενο σημείωμα. Σήμερα θα αναφερθούμε στο πώς (προ)έβλεπε τον πόλεμο ο Οργουελ στο 1984 και τις ομοιότητες με την εφιαλτική πραγματικότητα που βιώνουμε και πού θέλουν να το πάνε.

H επικρατούσα άποψη για τους πολέμους, που θέλει τους υποστηριχτές ενός τρόπου ζωής να καταστρέφουν τις συνθήκες ύπαρξης ενός άλλου τρόπου ζωής, διαφορετικού προς τον πρώτο, στην περίπτωσή μας δεν ισχύει, αφού τα τρία μοναδικά κράτη του πλανήτη, στο 1984, έχουν τα ίδια περίπου κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά και πανομοιότυπη δομή εξουσίας, όπως αφήνει να εννοηθεί ο συγγραφέας. Δηλαδή, τρεις υπερδυνάμεις μόνο. Βέβαια, υπάρχουν φυλετικές διαφορές, αλλά το οικονομικό και τεχνολογικό επίπεδο είναι το ίδιο και υψηλό, όπως και ο πλούτος των φυσικών πόρων. Το ισχύον απόφθεγμα «προετοίμαζε τον πόλεμο αν θες την ειρήνη» έχει μεταστραφεί σε «προετοίμαζε τον πόλεμο για τον πόλεμο». Φυσικά, δεν μπορεί να γίνει η παραμικρή συζήτηση της εκδοχής «αν θες να ζεις ειρηνικά προετοίμαζε την ειρήνη», που προσπάθησε να εφαρμόσει ο Γκάντι, γιατί ο πόλεμος αποτελεί μια από τις βασικότερες πολιτικές επιλογές του Μεγάλου Αδελφού. Δεν είναι τυχαίο ότι ένα από τα τρία συνθήματα του Κόμματος ήταν ότι «ο πόλεμος είναι ειρήνη». Οι πολεμικές συγκρούσεις είναι συνεχείς:

«Υπήρχε πάντα η θέα των βομβαρδισμένων περιοχών, όπου η σκόνη από τους σοβάδες στροβιλιζόταν στον αέρα και οι θάμνοι πρόβαλλαν ανάμεσα από τους σωρούς των ερειπίων; Και οι περιοχές, όπου οι βόμβες γύμνωσαν μεγάλες εκτάσεις γης κι όπου ξεφύτρωσαν ρυπαρές αποικίες από ξύλινα χαμόσπιτα σαν κοτέτσια; Αλλά μάταια, δεν μπορούσε να θυμηθεί: τίποτα δεν του έμενε από την παιδική του ηλικία εκτός από μια σειρά φωτεινές εικόνες ασύνδετες και ακατανόητες».

Ολο το σύστημα εμφανίζεται σαν μια καλοκουρντισμένη μηχανή, που εξυπηρετεί τον πολεμικό πυρετό της χώρας που είναι διαρκής. Στην τηλεόραση μεταδίδονται συνεχώς ειδήσεις για νικηφόρες στρατιωτικές επιτυχίες της Ωκεανίας και στα διαλείμματα ακούγεται στρατιωτική μουσική:

«H τηλεοθόνη άλλαξε και μετέδιδε τώρα μια διαπεραστική στρατιωτική μουσική...»

Καθόλου παράξενο ότι ο Ουίνστον (σ.σ. ο ήρωας του Οργουελ) δεν μπορεί να θυμηθεί καμία περίοδο ειρήνης:

«O Ουίνστον δεν μπορούσε να θυμηθεί με ακρίβεια μια εποχή όπου η χώρα του να μη βρίσκεται σε πόλεμο. Ηταν πάντως φανερό ότι στην παιδική του ηλικία μεσολάβησε ένα αρκετά μεγάλο ειρηνικό διάλειμμα, γιατί μία από τις παιδικές του αναμνήσεις ήταν μια αεροπορική επιδρομή που φαίνεται πως τους έπιασε όλους εξ απροόπτου».

H πλήρης εφαρμογή της θεωρίας που υποστηρίζει ότι ο πόλεμος είναι κάτι το αναπόφευκτο. Οι θιασώτες της άποψης αυτής φέρνουν σαν παράδειγμα τα ζώα που βρίσκονται -υποτίθεται- σε συνεχή πόλεμο. Μόνο που ξεχνούν ότι όταν το λιοντάρι σκοτώσει μια αντιλόπη δεν το κάνει από πολεμικό ένστικτο, αλλά για να εξασφαλίσει την τροφή του. Είναι γνωστό ότι το μοναδικό είδος που πολεμάει τους ομοίους του είναι το ποντίκι...

O Ουίνστον βρίσκεται σε πλήρη αδυναμία να διακρίνει τις αντιμαχόμενες πλευρές, αφού οι συμμαχίες άλλαζαν συνεχώς:

«Αλλά να παρακολουθήσει κανείς την ιστορία μιας ολόκληρης περιόδου, να πει ποιος πολεμούσε εναντίον ποιου σε μια συγκεκριμένη στιγμή, ήταν εντελώς αδύνατον. Ολες οι μαρτυρίες, γραπτές ή προφορικές, δεν αναφέρονταν παρά μόνο σε τωρινά γεγονότα».

O Μεγάλος Αδελφός έχει κατορθώσει να φανατίσει τα πλήθη σε βάρος, γενικά, του εχθρού. Τι πιο λογικό για το καθεστώς;

Για να ελαττωθεί η ένταση και η αμοιβαία δυσπιστία μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών, όπως υποστηρίζει ο Pierre Samuel (2), έχουν αποτελεσματική σημασία τα εξακολουθητικά δείγματα εμπιστοσύνης του ενός μέρους απέναντι στο άλλο.

Εδώ συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Οι χθεσινοί σύμμαχοι γίνονται αντίπαλοι και αντίστροφα. Κανείς δε γνωρίζει τη γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα των αντιπάλων που παρουσιάζονται ως καρικατούρες άγριων φυλών που απειλούν την πατρίδα. Οι απαγχονισμοί αιχμαλώτων είναι συχνοί και προσφέρονται στις μάζες ως θέαμα, αλλά και μήνυμα για την τελική επικράτηση της Ωκεανίας:

«Τα καμιόνια περνούσαν ακόμα και ο κόσμος κοίταζε αχόρταγα. Στην αρχή ακούστηκαν λίγα σφυρίγματα και μερικές αποδοκιμασίες, αλλά προέρχονταν μόνο από τα μέλη του Κόμματος που βρίσκονταν μέσα στο πλήθος και γρήγορα σταμάτησαν. Το αίσθημα που κυριαρχούσε ήταν η απλή περιέργεια. Οι ξένοι, είτε από την Ευρασία είτε από την Ανατολασία, ήταν σαν περίεργα ζώα. Δεν τους έβλεπε κανείς ποτέ παρά μόνο σαν αιχμαλώτους και, ακόμα κι έτσι, δεν τους έριχνε παρά μόνο μια φευγαλέα ματιά. Ούτε κανείς ήξερε τίποτα για την τύχη τους. Εκτός από τους λιγοστούς που απαγχονίζονταν σαν εγκληματίες πολέμου, όλοι οι άλλοι εξαφανίζονταν, πιθανόν σε στρατόπεδα καταναγκαστικών έργων».

O αντιφρονών Γκολντστάιν εξηγεί στο απαγορευμένο βιβλίο του τις πραγματικές αιτίες του διαρκούς πολέμου, που δεν είναι άλλες από τη διάθεση του πλεονάσματος:

«O αρχικός σκοπός του σύγχρονου πολέμου, σύμφωνα με τις αρχές της Διπλής σκέψης -αυτόν το σκοπό οι εγκέφαλοι του Εσωτερικού Κόμματος τον αναγνωρίζουν και ταυτόχρονα δεν τον αναγνωρίζουν- είναι να καταναλίσκονται τα βιομηχανικά προϊόντα χωρίς να ανυψώνεται το γενικό βιοτικό επίπεδο» και «Το πρόβλημα, ήταν πώς να συνεχιστεί η βιομηχανική παραγωγή χωρίς να αυξηθεί ο πλούτος του κόσμου. Τα προϊόντα έπρεπε να παράγονται, αλλά να μη διανέμονται. Στην πράξη, ο μόνος τρόπος για να το επιτύχουν αυτό ήταν να κάνουν συνεχώς πόλεμο».

«O πόλεμος διεξάγεται από κάθε άρχουσα ομάδα εναντίον των υποτελών της και ο αντικειμενικός σκοπός του δεν είναι να κατακτήσει εδάφη ή να αμυνθεί, αλλά να διατηρήσει ανέπαφη τη δομή της κοινωνίας».

H διατήρηση του πολέμου παίζει το ρόλο του επιταχυντή (3) και η μόνη σταθεροποίηση που πετυχαίνει είναι η εξασφάλιση της εξουσίας στο Κόμμα και οι υψηλοί παραγωγικοί ρυθμοί της στρατιωτικής βιομηχανίας. Παράλληλα, η κατασκευή του εξωτερικού εχθρού, άρα και της εξωτερικής απειλής, ανοίγει διαδρόμους στην εξουσία για την επιβολή μιας σιδηράς πειθαρχίας σε όλα τα επίπεδα. Ενα διαρκές σχολείο πειθαρχίας που παράγει ομοιόμορφους πολίτες, με νέους φανατισμένους και εγκλωβισμένους σ' έναν ιδιόμορφο εθνικισμό και υποταγμένους στην Εξουσία. Και τέλος μια επίπλαστη κοινωνική συνοχή βασισμένη στην εξωτερική απειλή. Φανταστικός ή πραγματικός, με μικρές ή μεγάλες απώλειες, ο πόλεμος ήταν (και είναι) το μεγάλο όπλο του Μεγάλου Αδελφού. Θα του το επιτρέψουμε;

Παραπομπές

• Ε. Rauter, Η κατασκευή υπηκόων, εκδ. «Αιγόκερως», Αθήνα 1983.
• Pierre Samuel, Οικολογία, σελ. 215, εκδ. «Νεφέλη», Αθήνα 1973.
• ό.π. σελ. 220.