Στο βιβλιοπωλείο «στην Πλάστιγγα» της Ερμούπολης Σύρου (Στρ. Παπάγου 36), το Σάββατο (9μ.μ.) οι Μάνος Ελευθερίου και Μάρκος Δ. Φρέρης θα παρουσιάσουν το εξαιρετικά καλαίσθητο λεύκωμα «Νεοκλασική Ερμούπολη» («Ελληνικά Γράμματα»). Το λεύκωμα αποτελεί άλλη μια κατάθεση αγάπης του ποιητή Μάνου Ελευθερίου για την ιστορία και την πολιτιστική κληρονομιά της γενέτειράς του.

Ο Μάνος Ελευθερίου επέλεξε τα κείμενα, αλλά και τις ατμοσφαιρικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες -δικές του- και έξι σπουδαίων έξι φωτογράφων: Παναγιώτη Δενδρινού, Νίκου Δεσύπρη, Ιάκωβου Καρβώνη, Νίκου Πονηρού, Δημήτρη Βαμβακούση, Ανέστη Καρυτίδη. Οι φωτογραφίες, αλλά και τα κείμενα, τα οποία επίσης επιμελήθηκε ο Μ. Ελευθερίου, απαθανατίζουν την κρυφή και άγνωστη -μη τουριστική- αρχιτεκτονική γοητεία της Ερμούπολης. Μιας πόλης που άκμασε οικονομικά, πολιτιστικά, πνευματικά και της οποίας η κληρονομιά πρέπει να διασωθεί.

Οπως κάνουν εδώ και μερικά χρόνια, με το ξεκίνημα της νέας σχολικής χρονιάς, οι εκδόσεις Γ. και Κ. Δαρδανού («Γκούτενμπεργκ», «τυπωθήτω», «Σπουδή»), ανακοινώνουν ότι προσφέρουν στους δημοσιογράφους τα βοηθητικά βιβλία της τάξης των παιδιών τους(νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο). Οι ενδιαφερόμενοι δημοσιογράφοι ας επικοινωνήσουν με τις εκδόσεις (τηλ. 3611.384) για να προσδιορίσουν ποια βοηθητικά βιβλία της τάξης των παιδιών τους επιθυμούν, ώστε να τους σταλούν. Τα βιβλία για το νηπιαγωγεία αφορούν σε δραστηριότητες, στην τέχνη και τη μουσική. Του δημοτικού στη γλώσσα, έκθεση, γραμματική -συντακτικό, μαθηματικά, φυσικό κόσμο κ.α. Του γυμνασίου στα αρχαία και νέα ελληνικά, την έκθεση - έκφραση, έκθεση ιδεών, Ιστορία, Φυσική, Χημεία, Μαθηματικά, Βιολογία, Θρησκευτικά, Γεωγραφία, προσανατολισμό. Τα βιβλία του λυκείου αφορούν σε όλα τα διδασκόμενα βιβλία, σε λεξικά αλλά και σε βιβλία για το φιλόλογο.

Ο Γ.Χ. επέλεξε και μετέφρασε αντιπολεμικά ποιήματα με γενικό τίτλο «Βροχή θανάτου» και υπότιτλο - («Ποιήματα του πολέμου»). Οι ποιητές που συμπεριλαμβάνονται στη μικρή αυτή ανθολογία (μόλις δύο τυπογραφικών) είναι: από την παλιά Τσεχοσλοβακία ο Χόλουπ Μιροσλάβ, από την Πολωνία ο Χέρμπερτ Ζμπιγκνίεβ, από τη Βρετανία οι Σπένσερ Στίβεν και Χιλ Τζέφρι, από την Ιταλία οι Τζιουζέπε Ουγκαρέτι και Σαλβατόρε Κουαζιμόντο, από τη Γερμανία οι Αλφρεντ Λίχτενστάιν και Ενζενσμπέργκερ Χανς Μάγκνους και από τη Γαλλία ο Γκιγιόμ Απολινέρ.

Κρίσεις για τις μεταφράσεις δεν μπορούμε να κάνουμε από τη στιγμή που δεν έχουμε στη διάθεσή μας το πρωτότυπο. Ωστόσο, η μεταφραστική γλώσσα είναι στρωτή, εκτός από λιγοστές κακόηχες λέξεις, όπως «μοναξιασμένες, φτυούσαν». Δεν μπορούμε, όμως, να μην τονίσουμε την επιλογή των ποιημάτων που υποδηλώνει το ειρηνιστικό πιστεύω του μεταφραστή, αλλά και την αντιπολεμική θέση των ποιητών. Χρήσιμα και τα βιογραφικά στοιχεία των ανθολογούμενων ποιητών. (Εκδόσεις «Παρασκήνιο», 1999).

Η Χ. Λ.-Ο. κάνει την πρώτη της εμφάνιση στην ποίηση. Η συλλογή της «Ιμεροι» δίνει την εντύπωση μιας σεμνής ποιητικής παρουσίας με γερά θεμέλια.

Κάποτε λυρική, κάποτε συντηρητική η Χ. Λ.-Ο. διαθέτει αίσθηση του μέτρου κι έτσι στα ποιήματά της δε συναντάμε φλυαρίες και περιττές αναλύσεις. Ερωτική, περιγραφική ξεκινάει το δύσκολο δρόμο της ποίησης με πολλές αρετές.

Μια γλυκύτητα ξεπηδάει από τους στίχους της, που θωπεύει τα ακούσματά μας. Είναι αλήθεια ότι τελευταία η ποίηση χάνει τη μουσικότητα και αρμονία της. Γι' αυτό και το ότι οι στίχοι έχουν ρυθμό και μουσικότητα, όπως συμβαίνει στους «Ιμερους», πρέπει να το υπογραμμίζουμε.

«Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες / ενός ημερολογίου.../Γλυκιά μορφή / στ' απομεσήμερο του Ιούνη/ θύμηση στις μέρες της καταχνιάς/».

Κι αλλού: «Ονειρα κι ελπίδες που ναυάγησαν / στης πόλης την άξενη ομίχλη». (Εκδόσεις «Κώδικας», 1999).

- Από τον «Φιλιππότη» κυκλοφόρησαν: Το μυθιστόρημα της Μάρως Βαμβουνάκη «Το τραγούδι της μάσκας». Τα «18+11 κείμενα» για την «Οδό Σόλωνος 69», δηλαδή σε ένα βιβλίο τα δύο βιβλία που κυκλοφόρησαν το 1997 και το 1998, με κείμενα συγγραφέων και άλλων επωνύμων για την πενηντάχρονη προσφορά του βιβλιοπωλείου και των εκδόσεων του Στρατή Φιλιππότη. Η μελέτη του Γιάννη Καιροφύλλα «Η ιστορία της συνοικίας του Ψυρρή».

- Από τον «Πατάκη» κυκλοφόρησαν: Το έργο του Αριστοτέλη «Ηθικά Μεγάλα» - έργο ρήξης του Αριστοτέλη με την πλατωνική θεωρία και διαχωρισμού της ηθικής από τη μεταφυσική, το τελευταίο και λιγότερο γνωστό από τα τρία βιβλία του φιλοσόφου για την Ηθική (Μετάφραση, εισαγωγή, σχόλια του Βασίλη Κ. Νούλα). Ενα βιβλίο του μεγάλου πεζογράφου μας Ανδρέα Καρκαβίτσα, με τίτλο «Ποιήσεις», το οποίο περιλαμβάνει σε φωτογραφική ανατύπωση χειρόγραφα ποιήματα του Καρκαβίτσα, με προλεγόμενα του Ανδρέα Χρ. Ριζόπουλου και επιμέλεια-επιλεγόμενα του Ηλία Χ. Παπαδημητρακόπουλου. Το βιβλίο του Γιάννη Υφαντή «Ο κήπος της ποίησης» με υπότιτλο «4.500 χρόνια ξένης ποίησης», όπου ο γνωστός καλός ποιητής ανθολογεί και μεταφράζει ποιητές απ' όλο τον κόσμο σε μια διαδρομή 4.500 χρόνων, αρχής γενομένης από τον Αιγύπτιο Ιπο Ουρ (2300 π.Χ.) έως τους μεγάλους ποιητές του 20ού αιώνα. Το βιβλίο «Δ. Π. Παπαδίτσα "Να μου γράφεις, έστω και βαδίζοντας"», το οποίο περιλαμβάνει επιστολές του ποιητή Δ. Π. Παπαδίτσα στο φίλο του Ε. Χ. Γονατά στο διάστημα 1960-1965 (Η έκδοση με επιμέλεια και επίμετρο του Χρήστου Αστερίου περιλαμβάνει και σημείωμα του Ε. Χ. Γονατά). Η μελέτη του δρ. Φιλοσοφίας Γεώργιου Δ. Παπαντωνάκη «Κώδικες και αφηγηματικά προγράμματα σε κείμενα παιδικής λογοτεχνίας». Η μυθιστορηματική βιογραφία της Γαλλίδας καθηγήτριας Κλασικής Φιλολογίας Ιρέν Φρεν «Κλεοπάτρα - Η ανυπέρβλητη βασίλισσα» (μετάφραση Δέσποινα Δεμερτζή). Το ρεπορταζιακό, βιωματικό βιβλίο του δημοσιογράφου και ορειβάτη Τζον Κρακάουερ «Χωρίς οξυγόνο», το οποίο καταγράφει ντοκουμενταρισμένα τη μεγαλύτερη τραγωδία για την κατάκτηση του Εβερεστ το Μάη του 1966 (μετάφραση Αλεξάνδρας Κονταξάκη, εικονογραφημένα με όμορφα χαρακτικά και φωτογραφίες). Το μυθιστόρημα του Χρήστου Δεσύλλα «Ο Τάκης σταμάτησε στο Κολωνάκι». Το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Ηλιόπουλου «Ετοιμος από καιρό». Το μυθιστόρημα του Ντίνου Γιώτη «E-mail». Το μυθιστόρημα του Γουόλτερ Τίβις «Ο άνθρωπος που έπεσε στη γη» (μετάφραση Μαρία-Ρόζα Τραΐκογλου). Το μυθιστόρημα της Τζένης Μπαριάμη «Η φωτογραφία». Το μυθιστόρημα του Τζέιν Γκριν «Ενας σύζυγος για τη Λίμπι» (μετάφραση Αλεξάνδρα Κονταξάκη). Το βιβλίο, για γονείς, της Ντόροθι Αϊνον «Η μάθηση από τα πρώτα βήματα» (αφορά σε ηλικίες 0-6 ετών σε μετάφραση Βεατρίκης Κάντζολα - Σαμπατάκου. Το παιδικό παραμύθι του Μάικλ Μορπούργκο «Κόκκινα μάτια στο σκοτάδι» (μετάφραση Βούλα Μάστορη). Το βιβλίο του Ευγένιου Τριβιζά στη σειρά «Φρουτοπία» για το τρίτο ταξίδι του Πίκου Απίκου, με τίτλο «Ο θανάσιμος κίνδυνος». Τα σκίτσα είναι του Ν. Μαρουλάκη.

- Από τη «Βιβλιοφιλία - Εκδόσεις Σπανός» κυκλοφόρησε το βιβλίο «Εκθεση σπανίων βιβλίων για την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ από τη βιβλιοθήκη του Γεωργίου Δολιανίτη». Η έκθεση πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία (6/2000), οργανωμένη από το υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου, την ελληνική πρεσβεία Λευκωσίας, την Εθνική Τράπεζα Ελλάδος στην Κύπρο και το υπουργείο Εξωτερικών Ελλάδας, με την ευκαιρία της κυκλοφορίας στην Κύπρο της «Ιστορίας της Ελληνικής Γλώσσας» του Μ. Κοπιδάκη, σε έκδοση του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (ΕΛΙΑ).

- Τα «Νέα Σύνορα - Α. Α. Λιβάνη» κυκλοφόρησαν: Στη σειρά «Οικονομία - Πολιτική», το βιβλίο της Λιούμπα Τρότμαν «Η Ρωσία ανάμεσα στη δικτατορία και τη δημοκρατία» (μετάφραση Χριστόδουλος Γιαλούρης). Στη σειρά «Ιστορία» τη μελέτη του Μανώλη Κοττάκη «Θράκη - Η μειονότητα σήμερα». Το μυθιστόρημα της Σοφίας Θωμοπούλου «Φίλησα λάθος βάτραχο». Το μυθιστόρημα του Παναγιώτη Ιατρού «Η μανία της μεταμόρφωσης». Το μυθιστόρημα του Γιάννη Κουτρόπουλου «Στον καφενέ του πλάτανου». Το μικρούλι βιβλιαράκι της Ελενας Χουζούρη «Η ιστορία της γκριζούλας» για παιδιά.

- Ο δρ. Γεωπονίας αλλά και ποιητής από τη Λάρισα Λουκάς Τ. Πιτσόλης μάς έστειλε δύο βιβλία του. Το ποιητικό «Μόρια Ιστορίας» (Λάρισα 1999) και το βιβλίο με κείμενα κοινωνικού, επιστημονικού και πολιτιστικού προβληματισμού «Τα μνημίδια (20ός αιώνας: η αστική ιδεολογία στην Τέχνη και στην Επιστήμη)» (εκδόσεις «Εντός»).

- Μέιβ Μπίντσι «Η τάξη της σινιορίας» (μυθιστόρημα, μετάφραση Ρηγούλα Γεωργιάδου, εκδόσεις «Bell»).

Διαφαίνεται το πάθος του συγγραφέα να διατηρηθούν τα πάντα στη διάλεκτο αυτή. Ποιήματα - τραγούδια χαράς, λύπης και αγάπης. Παροιμίες και σοφές ρήσεις, «αλατισμένες» εκφράσεις, τοπωνύμια γύρω από την Τραπεζούντα, που οι Πόντιοι άφησαν μαζί με την ψυχή και τα όνειρά τους, με την ανταλλαγή του '22. Ακόμα, τα εργαλεία για την καλλιέργεια της γης, τηφροντίδα του νοικοκυριού, τα ενδύματα, τα φαγητά...

Αρχικά, η γλώσσα αυτή είναι δυσνόητη όσο και γοητευτική. Προχωρώντας, όμως, ούτε που χρειάζεται το θαυμάσιο γλωσσάρι του βιβλίου, που καλύπτει πάνω από 50 σελίδες. Διαπιστώνεις μάλιστα πως: «Η ποντιακή διάλεκτος έχει τις ρίζες της στην αρχαία ιωνική διάλεκτο», και φυσικά, έχει προσμείξεις από την τουρκική, την περσική λιγότερο, την αρμενική, στοιχεία που επιβεβαιώνουν «την επί αιώνες συνύπαρξη αυτών των λαών, καθώς επίσης και τις στενές σχέσεις συναλλαγής που είχαν».

Οσο για την υπόθεση, ο Κωνσταντίνος (ο ίδιος ο συγγραφέας), εγγονός του βασικού προσώπου του ιστορήματος, της Παρθένας, κομμουνιστής από τα γεννοφάσκια του, λατρευτή από τους συντοπίτες του προσωπικότητα, μεγαλώνει με τις αφηγήσεις της γιαγιάς και των συντοπιτών του για τις χαμένες πατρίδες. Αναπτύσσεται μέσα του λατρεία γι' αυτές. Ετσι με τα πρώτα του χρήματα, ως δάσκαλος, επισκέπτεται τα μέρη εκείνα για να φέρει στη γιαγιά του «το ροδά'φνον», το ροδόδεντρο, επιθυμία της μεγάλη.

Γοητεία μάς συνέχει στην εξέλιξη των δρώμενων, συναισθήματα τόσο συγκινητικά, που κρούουν γλυκά «τας φρένας». Κι η φιλοσοφία της Παρθένας: «Εγώ πολλά γράμματα 'κι ξέρω, άμαν, έναν πράμαν εξέρω. Ο άνθρωπον, για τον άνθρωπον επλάστεν. "Αούτο το χέρ' νίφτ' τ' άλλο και τα δυο εντάμαν το πρόσωπον", έλεαν/σ στην πατρίδα τ' εμέτερ».

Το προλόγισμα της φιλολόγου λαογράφου Ελσας Γαλανίδου - Μπαλφούσια προϊδεάζει τον αναγνώστη για την πλούσια πνευματική συγκομιδή, που θα προσκομίσει. Ομορφο και το εξώφυλλο του Γιώργου Κώτσου, όπου κυριαρχεί το πορτρέτο της γιαγιάς Παρθένας (Εκδόσεις «Στάχυ»).