(Τελευταίο μέρος)

Από τις πρώτες ώρες του πραξικοπήματος, το φασιστικό καθεστώς του «φιλάνθρωπου» δικτάτορα, έδειξε τα δόντια του, αρχίζοντας αμέσως τις «μεταρρυθμίσεις». Κατατρεγμούς, βασανιστήρια, δολοφονίες...

Το σχέδιο για την «επιβολή της τάξης και την πάταξη του κομμουνισμού» ήταν σχεδιασμένο με τη βοήθεια της CIA μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια. Ομως, ο Αουγκούστο Πινοτσέτ δεν είχε δικό του οικονομικό πρόγραμμα. Οι πρώτοι μήνες της χούντας συνέπεσαν με τη μεγάλη κρίση της παγκόσμιας οικονομίας και οι τέσσερις στρατηγοί που ηγούνταν δεν είχαν καμία ιδέα. Αρχές του 1975 η οικονομία της Χιλής κατέρρεε με τον πληθωρισμό να καλπάζει στο 341%. Η λύση και πάλι ήρθε εξ Ηνωμένων Πολιτειών. Τριάντα Χιλιανοί που σπούδασαν οικονομικά στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο και κατά τις μεταπτυχιακές τους σπουδές βρέθηκαν ως βοηθοί στο πλευρό του «πατριάρχη της ελεύθερης οικονομίας» Μίλτον Φρίντμαν κατέφτασαν στο Σαντιάγο. Η συμφωνία ήταν πρωτοφανής για τα πολιτικά χρονικά μέχρι τότε: Ο δικτάτορας Πινοτσέτ παρέδωσε εξ ολοκλήρου το σχεδιασμό και τη διαχείριση της οικονομίας σε τεχνοκράτες, στα «παιδιά του Σικάγο». Ο ίδιος ανέλαβε το ρόλο να επιβάλει, διά μέσου της βίας εννοείται, στις πολιτικές και εργατικές δυνάμεις την πολιτική τους. Η χώρα έγινε πειραματικό εργαστήριο για τις πιο ακραίες και νεοφιλελεύθερες θεωρίες.

Το Μάρτη του 1975, τα «παιδιά του Σικάγο» παρέδωσαν το πρώτο τους σεμινάριο παρουσία και του πάπα του μονεταρισμού Φρίντμαν και του Αρνολντ Χαρμπέργκερ για τη διέξοδο από την κρίση που μαστίζει τη Χιλή. Ο ίδιος ο Φρίντμαν κάλεσε τη χούντα να «ακρωτηριάσει τους άρρωστους τομείς της οικονομίας», ενώ οι επίγονοί του «πρότειναν» την εφαρμογή της οικονομικής πολιτικής που έγινε γνωστή ως tratamiento de shock, δηλαδή «θεραπεία σοκ». Το σχέδιο καλούσε σε δραστικές μειώσεις τις χρηματοδοτικές ροές και τις κυβερνητικές δαπάνες, την ιδιωτικοποίηση όλων των δημόσιων επιχειρήσεων και οργανισμών (ηλεκτρισμό, ύδρευση, φυσικό αέριο), ολοκληρωτικό ξεπούλημα των πρώτων υλών, απορύθμιση της εγχώριας αγοράς και φυσικά πλήρη απελευθέρωση του εμπορίου.

Φυσικά, στη διαμόρφωση του σχεδίου συνέβαλαν τα μάλα το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα, όπου μάλιστα έθεσαν και τις προϋποθέσεις για τους μελλοντικούς δανεισμούς της χώρας! Βάσει των συγκεκριμένων όρων και των προϋποθέσεων, το ΔΝΤ προώθησε τους δανεισμούς και προς τις υπόλοιπες αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ για δεκαετίες το προέκτειναν ως εξέχον παράδειγμα προς μίμηση της Χιλής, ενώ στους κύκλους των φανατικών υποστηρικτών της ελεύθερης αγοράς, η Χιλή αποτελεί πράγματι το απόλυτο πρότυπο... Φυσικά, οι υποστηρικτές του «εργαστηρίου της Χιλής» ξεχνούν να αναφέρουν ότι με την εφαρμογή των πρώτων μέτρων, η ανεργία μέσα σε ένα χρόνο από το 1974, διπλασιάστηκε φτάνοντας στο 18,75 από το 9,1%, ενώ η παραγωγή συρρικνώθηκε μόλις στο 12,9%, βυθίζοντας τη Χιλή στη χειρότερη ύφεση μετά το παγκόσμιο κραχ.

Στο μεταξύ, ο «φιλάνθρωπος» δικτάτορας, προκειμένου να αποτρέψει τυχόν σοβαρές πολιτικές συνέπειες άρχισε την καταστολή οιωνδήποτε αντιπολιτευόμενων φωνών. Μερικοί απλά «εξαφανίστηκαν». Σε απλά ελληνικά, οι εργαζόμενοι αποδέχτηκαν τα μέτρα λιτότητας υπό την απειλή των όπλων. Μόνο στα τέλη του 1976 η οικονομία άρχισε να δείχνει τα πρώτα σημάδια ανάκαμψης, στο πλαίσιο όχι των μέτρων που ελήφθησαν, αλλά στους κύκλους της οικονομίας, όπου μετά τη βαθιά ύφεση έρχεται απότομη ανάκαμψη.

Κατά τα χρόνια, όμως, μεταξύ του 1978-1981, πραγματοποιήθηκε αυτό που οι θιασώτες του μονεταρισμού, που κυριαρχούν συντριπτικά σ' όλο τον κόσμο, μιλούν για «το θαύμα» και ονομάζουν «τζάγκουαρ» την οικονομία της Χιλής. Η οικονομία είχε ανάπτυξη της τάξης του 6,6%, ενώ «τα παιδιά του Σικάγο» ήραν όλους τους περιορισμούς στις ξένες επενδύσεις, δημιουργώντας «ένα ακαταμάχητο πακέτο εγγυήσεων για το ξένο κεφάλαιο», με «εξαιρετικές ανοχές». «Σας προκαλώ να βρείτε μια άλλη χώρα στον κόσμο, που να διαθέτει τόσο ωραίους στατιστικούς δείκτες», ξεσπούσε ενθουσιασμένος ο πρέσβης των ΗΠΑ στη Χιλή Κέρτις Κάμαν τον Μάη του 1992 και πρόσθετε ακόμη πιο ενθουσιασμένος... «Είναι σχεδόν πολύ ωραίο για να είναι αληθινό».

Ενώ λίγο καιρό πριν, ο τέως Πρόεδρος «πατέρας» Τζορτζ Μπους καλωσόριζε τον Αουγκούστο Πινοτσέτ στην Ουάσιγκτον λέγοντας: «Η Χιλή προχώρησε γρηγορότερα από κάθε άλλη χώρα της Νοτίου Αμερικής προς την πραγματική ελεύθερη αγορά. Το αποτέλεσμα είναι ορατό σε όλους: δεκαεφτά ολόκληρα χρόνια οικονομικής ανάπτυξης. Δικαιούσθε τη φήμη του οικονομικού μοντέλου για άλλες χώρες στην περιοχή και σ' ολόκληρο τον κόσμο. Η αφοσίωσή σας σε λύσεις που στηρίζονται στην αγορά εμπνέει το ημισφαίριο».

Τώρα πώς δημιουργήθηκε αυτό το θαύμα. Καταρχήν, οι τράπεζες και οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί που συμμετείχαν ενεργά στον αόρατο οικονομικό αποκλεισμό, που επέβαλαν οι ΗΠΑ στα χρόνια της διακυβέρνησης της «Λαϊκής Ενότητας», παρείχαν αφειδώς πιστώσεις, και μάλιστα με αυξανόμενους ρυθμούς: 10 εκατ. το 1974, 20 εκατ. το 1975, 30 εκατ. το 1976, 60 εκατ. το 1977.

Από την άλλη πλευρά, η Χιλή μόλις το 1989 έφτασε το κατά κεφαλήν εισόδημα πάλι στο επίπεδο του 1970, 14 ολόκληρα χρόνια μετά την εφαρμογή της φιλελεύθερης πολιτικής. Βέβαια, η φτώχεια αυξήθηκε σημαντικά, αφού το 1970 βρισκόταν στο όριο του 20% των κατοίκων, όμως το 1990 το ποσοστό έφτασε στο 41%. Το ποσοστό του πληθυσμού που είναι υποχρεωμένο να ζει σε συνθήκες αθλιότητας υπερδιπλασιάστηκε. Στο άλλο άκρο της κοινωνικής κλίμακας, οι πλούσιοι έγιναν πλουσιότεροι, κυρίως σε βάρος της μεσαίας τάξης. Χάρη στη φιλελεύθερη οικονομική πολιτική, το εξωτερικό χρέος της Χιλής σκαρφάλωσε από τα 5 δισ. στα 21 δισ. δολάρια. Το ποσοστό των κατοίκων που δε διέθεταν σπίτι ανέβηκε από το 27% το 1972 σε 40% το 1988, διαψεύδοντας τις υποσχέσεις των νεοφιλελεύθερων ότι η ιδιωτική οικοδομική βιομηχανία θα λύσει το στεγαστικό πρόβλημα της χώρας.

Το σύστημα υγείας κατέρρευσε και το 70% των κατοίκων, που δεν είχαν τη δυνατότητα να πληρώσουν τα νοσήλια σε ιδιωτικά θεραπευτήρια ήταν υποχρεωμένοι να καταφύγουν στα διαλυμένα δημόσια νοσοκομεία. Τέλος, οι πολυδιαφημισμένες «ιδιωτικοποιήσεις», που θα οδηγούσαν στο νέο σχεδιασμό και ανάπτυξη της οικονομίας, αποδείχτηκαν μπούμερανγκ. Μετά από μία δεκαετία, ο ιδιωτικός τομέας είχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον για βραχυπρόθεσμα κέρδη και κερδοσκοπία, παρά για τις στρατηγικές μακροπρόθεσμες επενδύσεις. Μόνο οι Ενοπλες Δυνάμεις εξαιρέθηκαν από τους νεοφιλελεύθερους πειραματισμούς.

Αν σε κάτι συγκλίνουν όλοι οι μελετητές του «χιλιανού οικονομικού θαύματος», αυτό είναι ο θαυμασμός για την ιδιωτικοποίηση του ασφαλιστικού συστήματος, που όμως δε συμμερίζονται οι ίδιοι οι Χιλιανοί εργαζόμενοι, οι οποίοι βγαίνουν και σήμερα στους δρόμους για να διεκδικήσουν αυτό που τους στερεί το ιδιωτικοποιημένο σύστημα: μια ελάχιστη σύνταξη. Η κατάργηση της δημόσιας Ασφάλισης ευνοεί πλέον όσους έχουν μεγάλα εισοδήματα και μπορούν κατά συνέπεια να «αποταμιεύουν» στα ιδιωτικά ασφαλιστικά ταμεία. Το αποτέλεσμα είναι να μένει ανασφάλιστο το μεγαλύτερο μέρος των εργαζομένων, εκείνο ακριβώς που έχει τη μεγαλύτερη ανάγκη για Ασφάλιση. Η προπαγάνδα «παιδιών του Σικάγο και της χούντας» υποστήριζε ότι η ιδιωτικοποίηση θα έφερνε και την πλατιά αναδιανομή των ασφαλιστικών κεφαλαίων που συλλέγονται, εφόσον οι «επενδυτές - ασφαλισμένοι» γίνονταν μέτοχοι στις ιδιωτικές εταιρίες. Η πραγματικότητα τους διέψευσε και δημιουργήθηκε νέα υπερσυγκέντρωση και έλεγχος των κεφαλαίων από επενδυτικά τραστ. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για μια μεγάλη επιχείρηση συλλογής κεφαλαίου και απόδοσής του στον ιδιωτικό τομέα.

Σήμερα, 13 χρόνια μετά από την παράδοση της κυβέρνησης από τον Πινοτσέτ, ο λαός της Χιλής εξακολουθεί να αγωνίζεται. Ενάντια, καταρχήν, στην ατιμωρησία των ενόχων, που παραμένουν στο απυρόβλητο, για την απόδοση δικαιοσύνης και το ξερίζωμα όλων των αντιδημοκρατικών νόμων που επέβαλε η φασιστική δικτατορία, όπως αυτό του Συντάγματος το οποίο επιβάλλει ένα απαράδεκτο διεδρικό σύστημα που για την είσοδο και μόνο στη Βουλή απαιτεί ένα 35+1% τουλάχιστον των ψήφων. Επίσης αγωνίζονται και ενάντια στην υποστήριξη από τη «σοσιαλιστική» κυβέρνηση του Ρικάρντο Λάγος της Παναμερικανικής Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου (ALCA) που παραδίνει τις οικονομίες όλων των χωρών της Λατινικής Αμερικής και επίσημα στις ΗΠΑ.