Κουπόνια του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ

Στα χρόνια της Κατοχής, το ΚΚΕ αποτέλεσε τον καθοδηγητή, τον νου και την ψυχή του αγώνα ενάντια στους ναζιστές - φασίστες κατακτητές και τα ντόπια όργανά τους.

Το 1943 και ενώ είχε ήδη δημιουργηθεί το ΕΑΜ, είχε ήδη ηχήσει το ντουφέκι του ΕΛΑΣ στα βουνά της Ελλάδας και το χωνί της ΕΠΟΝ στις πόλεις και τα χωριά, το ΚΚΕ απευθύνθηκε στον λαό προκειμένου να του δώσει τα απαραίτητα μέσα για τις ανάγκες αυτού του τιτάνιου αγώνα.

Εγραψε ο «Ριζοσπάστης» στις 10 Αυγούστου 1943, ανακοινώνοντας την έναρξη του «Πανελλαδικού Εράνου Εθνικής Απελευθέρωσης»:

«Το ΚΚΕ καλεί τον Ελληνικό λαό να του δώσει τα μέσα για να δυναμώσει τον εθνικό - απελευθερωτικό αγώνα.

Και από την 1η Σεπτέμβρη ανοίγει Πανελλαδικό έρανο για ένα δισεκατομμύριο δραχμές. Σε χρήμα ή σε είδος. Εχει απόλυτη σιγουριά ότι οι εργάτες - υπάλληλοι, οι αγρότες, οι βιοτέχνες και επαγγελματίες, οι διανοούμενοι, όλος ο Ελληνικός λαός θα ξεπεράσουν το ένα δισεκατομμύριο. (...) Κάθε συνεισφορά είναι συμβολή στη λευτεριά της Ελλάδας».

Η ΚΟΑ υπερκάλυψε το πλάνο της σε ένα μήνα. Σε είκοσι μέρες είχε μαζέψει 220 εκατομμύρια δραχμές:

«Τα πιο πολλά τα έδωσαν οι εργάτες, οι λαϊκές συνοικίες, οι εργαζόμενες μάζες. Τα μάζεψαν χιλιάρικο χιλιάρικο. (...)».(«Ριζοσπάστης», 30.9.1943).

Τρικάκι για τον έρανο του ΚΚΕ

Οι ΚΟ της Θεσσαλίας επίσης είχαν στόχο 300 εκατ. δραχμές και συγκέντρωσαν ένα 1 δισ. ενώ οι ΚΟ της Μακεδονίας με τον ίδιο στόχο συγκέντρωσαν 5 δισ. δραχμές!

Ο «Ριζοσπάστης» παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα του εράνου σε άρθρο του με τίτλο «Και με το όπλο και με τη δραχμή» κατέληγε:

«Το ΚΚΕ θα ανταποκριθεί ολοκληρωτικά στην εμπιστοσύνη και στις προσδοκίες του Ελληνικού λαού. Κομμουνιστές εμπρός! Πιο τολμηρά στον αγώνα!». («Ριζοσπάστης», 30.11.1943).

Η τέτοια επιτυχία απέδειξε το κύρος του Κόμματος μέσα στον λαό και τους ισχυρούς δεσμούς που είχε αναπτύξει με τους εργάτες και τις εργάτριες, τους βιοπαλαιστές της πόλης και του χωριού. Αλλωστε και πριν από την προκήρυξη του εράνου είχαν δημιουργηθεί ομάδες - επιτροπές οικονομικής στήριξης που αξιοποιώντας διάφορους τρόπους ενίσχυαν σταθερά το Κόμμα. Μια τέτοια επιτροπή συστάθηκε ήδη απ' το 1942 στην Πελοπόννησο, όπως προκύπτει από σχετική επιστολή που δημοσίευσε ο «Ριζοσπάστης» στις 15.9.1942:

«Σύντροφοι,

Κάλεσμα της ΚΕ της ΟΚΝΕ για Πανελλαδικό έρανο

Παράλληλα, πολλές ήταν οι προσφορές για την ενίσχυση των ανταρτών του ΕΛΑΣ. Το 1942 ένας τραπεζικός υπάλληλος προσέφερε 80 ώρες υπερωριακής εργασίας, δηλαδή 10 χιλιάδες δραχμές για την ενίσχυση των ανταρτών και των εξόριστων («Ριζοσπάστης», 15.12.1942) ενώ το 1943 ο ποιητής Ναπολέων Λαπαθιώτης, ένα χρόνο πριν από την αυτοκτονία του, χάρισε τα όπλα του πατέρα του στον εφεδρικό ΕΛΑΣ.

Ο λαός μας ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του ΚΚΕ και στα χρόνια της ένοπλης ταξικής σύγκρουσης στα 1946 - 1949. Είναι συγκινητική η παρακάτω διήγηση της Χρύσας Γκόγκογλου που δημοσιεύτηκε στον «Οδηγητή» τον Νοέμβρη του 1976:

«Θεσσαλονίκη, Χειμώνας '46... Η τρομοκρατία και το παρακράτος οργιάζει στην ύπαιθρο. Σκορπάει τον τρόμο και το θάνατο (...).

Μέσα σ' αυτήν την κατάσταση άρχισε η οικονομική εισφορά, ο έρανος του Κόμματος. Ο λαός μας, όμως, έδειξε γι' άλλη μια φορά την αγάπη, την πίστη και την αφοσίωσή του στο ηρωικό του Κόμμα, στο ΚΚΕ. Μ' όλη τη φτώχεια και τον κατατρεγμό έδωσε με κάθε τρόπο το συγκινητικό και αγωνιστικό του παρών!

Δε θα ξεχάσω ποτέ το λεπτό κορίτσι από το Μεταλλικό του Κιλκίς, που μεταμφιεσμένη σε ηλικιωμένη γυναίκα, πέρασε από τα μπλόκα των συμμοριών των Παπαδόπουλων, με κίνδυνο της ζωής της έφτασε στη Θεσσαλονίκη.

Λάμποντας από χαρά, γεμάτη ικανοποίηση και υπερηφάνεια μας παράδωσε το μικρό της "θησαυρό"... Και δεν ήταν μόνο η χρηματική του αξία. Ηταν αυτή η αυταπάρνηση και η αυτοθυσία που δεν μετριέται παρά μόνο με το μέτρο της αγάπης και της πίστης προς το Κόμμα. Το μικρό σακουλάκι είχε μέσα ό,τι πολυτιμότερο είχε η κάθε οικογένεια: ένα δαχτυλίδι, μια καρφίτσα, οικογενειακά ενθύμια, ακόμα και τους βαφτιστικούς σταυρούς των παιδιών τους και τις βέρες που 'χουν κιόλας τριφτεί με τα χρόνια στα τιμημένα δουλευτάρικα χέρια...

Λίγο καιρό αργότερα, μια Κυριακή μεσημέρι, βρέθηκα σ' ένα εργατικό σπίτι. Σπάνιο το κρέας, μια φορά το μήνα.

"Παιδιά μου", λέει η μητέρα "σήμερα δε θα φάμε κρέας. Αυτό το μήνα δε θα φάμε κρέας... Τα λεφτά θα τα δώσουμε στον θείο το Γιάννη που είναι στη φυλακή. Σ' όλους τους θείους και τις θείες που δεν μπορούν να πάνε σπίτια τους".

Τα παιδιά έμειναν με τα μάτια ορθάνοιχτα, απορημένα. Αρχισαν τις ερωτήσεις. Μετά από λίγο το μεγαλύτερο με πολύ σοβαρότητα λέει:

"Μαμά, τα φασόλια μας αρέσουν πιο πολύ. Και τον άλλο μήνα να μη φάμε κρέας..."». (Οι υπογραμμίσεις δικές μας).

Η ιστορική πείρα μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης και οδηγό για τη δράση μας! Ολα τα κατοπινά χρόνια, δεν έλειψαν οι προσφορές στο Κόμμα από χιλιάδες ανθρώπους του μόχθου που το σέβονται και το εκτιμούν ακόμα και αν δεν συμφωνούν σε όλα μαζί του. Δεν έλειψαν οι προσφορές από ανέργους, απολυμένους, εργαζόμενους που στο τέλος του μήνα ζορίζονται για να τα βγάλουν πέρα. Ολοι αυτοί είναι οι σταθεροί χρηματοδότες του ΚΚΕ, οι δικοί του άνθρωποι. Η εμπιστοσύνη που μας δείχνουν μας γεμίζει με ευθύνη να ανταποκριθούμε, να γίνουμε καλύτεροι, να τα δώσουμε όλα για το δίκιο τους, για το δίκιο της τάξης μας.

Ολοι και όλες να εντείνουμε τις προσπάθειές μας, να δώσουμε τη μάχη με δύναμη, αποφασιστικότητα, πίστη στα ιδανικά μας και αυταπάρνηση, να πετύχουμε τους στόχους που έχουν θέσει οι ΚΟ, να υπερκαλύψουμε το πανελλαδικό πλάνο της Οικονομικής Εξόρμησης!

Για την αλληλεγγύη στους διωκόμενους αγωνιστές, στα θύματα του αγώνα.

Ιδιαίτερη και ξεχωριστή πλευρά της προσπάθειας του Κόμματος να διαθέτει οικονομική αυτοτέλεια υπήρξε διαχρονικά η ανάγκη - καθήκον στήριξης των αγωνιστών που διώκονταν και των οικογενειών τους, των θυμάτων της ταξικής πάλης.

Το καθήκον αυτό υλοποιήθηκε από το Κόμμα είτε αυτοτελώς είτε μέσω οργανώσεων που συστάθηκαν με πρωτοβουλία του ΚΚΕ για να υπηρετήσουν αυτόν το σκοπό.

Η πρώτη τέτοια οργάνωση ήταν η Εργατική Βοήθεια (ΕΒΕ), η οποία ιδρύθηκε το 1924. Η ΕΒΕ προσέφερε ηθική και υλική βοήθεια (σε χρήματα, τρόφιμα, ρουχισμό και άλλα είδη) στα θύματα των αστικών διώξεων, ενώ ενίσχυε και τις οικογένειές τους. Παρείχε επίσης νομική βοήθεια (από δικηγόρους, μέλη της ΕΒΕ) αλλά και ιατρική περίθαλψη.

Στα χρόνια της Κατοχής και του αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας αυτόν το ρόλο ανέλαβε η Εθνική Αλληλεγγύη (ΕΑ). Για παράδειγμα, στα 1946 - 1947, η ΕΑ συγκέντρωσε χρήματα, τρόφιμα, ρουχισμό και άλλα είδη για τους εξόριστους, φυλακισμένους και νοσηλευόμενους, διοργάνωσε παιδικά συσσίτια και γιορτές, φρόντισε άπορα παιδιά και απολυόμενους εξόριστους κ.ά. (Βλ. «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1918 - 1949», τόμ. Α2 και Β2, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2018, σελ. 251 - 253 και 248 αντίστοιχα).

Επίσης, στα χρόνια της στρατιωτικής δικτατορίας 1967 - 1974, το Κόμμα, που τότε είχε την έδρα του στο εξωτερικό αλλά και Κλιμάκιο της ΚΕ του ΚΚΕ και οι Κομματικές Οργανώσεις στην Ελλάδα σταθερά ενίσχυαν κρατούμενους και εξόριστους αγωνιστές και τις οικογένειές τους.

Παρά τις δυσκολίες, οι εργαζόμενοι έβρισκαν τρόπους να ενισχύουν το Κόμμα κάτω από τη «μύτη» της χούντας, όπως φαίνεται από το παρακάτω περιστατικό:

«12.500 δρχ. έβαλαν στο ντουλάπι γνωστού κομμουνιστή με πρωτοβουλία τους οι συνάδελφοί του στο εργοστάσιο για ενίσχυση της αντιδικτατορικής πάλης». («Ριζοσπάστης», 4/1969).

--«Εστειλα στο Κόμμα...»

Η διαχρονική σχέση εμπιστοσύνης που έχει αναπτύξει το ΚΚΕ με τους ανθρώπους του μόχθου αποτυπώθηκε και στην Τέχνη. Είναι γνωστό στους παλαιότερους αλλά ίσως άγνωστο στους νεότερους το τραγούδι των Φώντα Λάδη - Μίκη Θεοδωράκη «Εστειλα στο Κόμμα» που γράφτηκε τον Μάρτη του 1966 και μελοποιήθηκε τον Απρίλη της ίδιας χρονιάς. Οι στίχοι του τραγουδιού, που περιλαμβάνεται στον κύκλο τραγουδιών «Γράμματα από τη Γερμανία» είναι οι ακόλουθοι:

«Εστειλα στο κόμμα,

δέκα μάρκα ακόμα.

Μη γράψουν τ' όνομά μου,

μόνο τ' αρχικά μου.

Οχι πως φοβάμαι,

τι εργάτης θα 'μαι

για τόσα όμως δεν κάνει

να χαλάν μελάνι.

Τα πολλά σαν πάρτε,

τ' όνομά μου βάλτε,

και πλάνο και τομέα

και με κεφαλαία».

Μαχητικός. Οπως προμηνούσε ο τίτλος του.

Ασυμβίβαστος!

Με κείμενα - κόλαφο για την εθνική και την κοινωνική καταπίεση του επτανησιακού λαού, που αργότερα, καθώς κορυφώνονταν οι βρετανικές ραδιουργίες και περιελάμβαναν τη μετατροπή της Κέρκυρας σε κανονική αποικία του βρετανικού Στέμματος, θα έβρισκαν στη δημοσιογραφική πένα του Καρλ Μαρξ στο Λονδίνο έναν φλογερό υποστηρικτή του λαού των Ιονίων Νήσων και αμείλικτο κατήγορο του καθεστώτος της βρετανικής «Προστασίας» στα Επτάνησα.

Να τι έγραφε:

«Η εφημερίς αύτη, πιστώς και ειλικρινώς ερμηνεύουσα τα φρονήματα των Επτανησίων και ευτόλμως υπερασπίζουσα τα δικαιώματα αυτών, διακηρύττει ότι, πάσα από μέρους της προστασίας χορηγουμένη μεταρρύθμισις δεν ήθελεν είσθαι ειμή νέα επιβουλή, νέα ένεδρα κατά των εθνικών μας δικαιωμάτων. Μέγα και αχανές υπάρχει χάσμα μεταξύ ημών και της προστασίας· ουδείς συμβιβασμός, ουδεμία συμφιλίωσις είναι δυνατόν να υπάρξη μεταξύ αυτής και των Επτανησίων· είναι πάντη ανωφελές και μάταιον παν άλλο νομιζόμενον αγαθόν, παρά την παύσιν της προστασίας» («Ο Ριζοσπάστης», φ. 1, σελ. 1, «Σκοπός και πορεία του Ριζοσπάστου»).

Εφημερίδα «Εθνική και Δημοκρατική», όπως εξηγούσε πλάι στον τίτλο της, ήταν εκείνος ο πρώτος ελληνικός «Ριζοσπάστης» στην αγγλοκρατούμενη Κέρκυρα, έξι δεκαετίες περίπου προτού κυκλοφορήσει ο αθηναϊκός «Ριζοσπάστης». Πενήντα οκτώ χρόνια, για την ακρίβεια, προτού ο Ευβοιώτης δημοκράτης Γιώργος Φιλάρετος, πρωταγωνιστής μαζί με πολιτικούς επιγόνους των πρώτων Επτανήσιων ριζοσπαστών αγωνιστών σε αθηναϊκό δημοκρατικό σύλλογο, κυκλοφορήσει το 1908 στην Αθήνα εφημερίδα «δημοκρατικών ιδεών» με τον τίτλο «Ριζοσπάστης».

Τολμούσε:

«Εύτολμος και θαρραλέα φωνή αντιπροσώπων θέλει αντηχήσει εις τον ελληνικόν περίβολον της Επτανησιακής Βουλής και θέλει κηρύξει στεντορίως τας αληθείς ανάγκας και τα δικαιώματα του επτανησιακού λαού. Η έντονος αυτών φωνή θέλει ακουσθή μετ' ευχαριστήσεως και ευγνωμοσύνης υπό του λαού τούτου, και διελθούσα τα πελάγη, θέλει φθάσει εις τα ώτα των ευρωπαϊκών λαών, και αυτής ακόμη της διπλωματίας» («Ο Ριζοσπάστης», φ. 1, σελ. 1, «Σκοπός και πορεία του Ριζοσπάστου»).

Σώζονται αντίτυπά της στο Μουσείο Τύπου της Πάτρας, στη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων στην Αθήνα και στην Κοργιαλένειο Βιβλιοθήκη της Κεφαλονιάς.

Εκυκλοφόρησε στην Κέρκυρα, όπου τον 5ο αι. π.Χ. είχε ξεσπάσει ο πιο ταξικός γνωστός εμφύλιος πόλεμος της αρχαιότητας στα σημερινά ελληνικά εδάφη, για πρώτη φορά τις 5 Απρίλη του 1850 (βλ. φωτογραφία πάνω). Εξέφραζε ατύπως το επτανησιακό Ριζοσπαστικό Κόμμα. Το πολιτικό κόμμα, δηλαδή, που εμφανίστηκε ως «Ριζοσπαστική Μειονότης» στο Κοινοβούλιο των Ιονίων Νήσων και γεννήθηκε στη λεβεντογέννα Κεφαλονιά μια χρονιά σημαδεμένη από πολλά ιστορικά γεγονότα: Το 1848.

Δεν νέρωνε το κρασί της:

«Πιστή και ακλόνητος εις την πορείαν της, έχουσα δε υπέρ εαυτής την ακαταμάχητον δύναμιν του δικαίου και την συμπάθειαν εν ταυτώ των ευρωπαϊκών λαών, ευτόλμως αναδέχεται τον αγώνα, τον οποίον, και η εμπιστευθείσα εις αυτήν αποστολή, και αι πολυειδώς και πολυτρόπως διατρανωθείσαι διαδηλώσεις του επτανησιακού λαού, επιβάλλουσι εις αυτήν» («Ο Ριζοσπάστης»,φ. 1, σελ. 2, «Σχέδιον απαντήσεως της ριζοσπαστικής μειονότητος της Βουλής των αντιπροσώπων εις τον λόγον του αρμοστού»).

Γρήγορα το κόμμα αυτό, αν και λειτουργούσε ατύπως και δεν ανέπτυξε οργανωτικούς δεσμούς ανάμεσα στους υποστηρικτές του, άπλωσε βλαστούς και ρίζες στη σημαδεμένη από το 1640 από αγροτικές εξεγέρσεις μαγεύτρα Κέρκυρα, την ένδοξη Ζάκυνθο του Σολωμού και του Κάλβου, την Αρματολών φωλιά Λευκάδα, την ξακουστή Ιθάκη, τους αδούλωτους Παξούς και στα πάνω σε χρυσό βράχο Κύθηρα, καταπώς προσδιόριζε τα εφτά μεγάλα νησιά του Ιονίου Πελάγους ο Κωστής Παλαμάς. Δρούσε σ' όλα τα αγγλοκρατούμενα τότε Επτάνησα, όπου το 1817, τρία χρόνια μετά την πλήρη κατάληψή τους από τη Βρετανία, ο αρμοστής Τόμας Μέτλαντ είχε ανακοινώσει τη θέσπιση αυταρχικού Συντάγματος του προτεκτοράτου των «Ηνωμένων Ιονίων Νήσων» με τα κανόνια του Παλαιού Φρουρίου της πόλης της Κέρκυρας στραμμένα εναντίον του λαού.

Ξεσκέπαζε τις κρυμμένες αλήθειες:

«Διά της βίας, διά και του τρόμου, διά των πλαστών συνωμοσιών, διά των συκοφαντιών, καταδιωγμών, φυλακίσεων και εξοριών, διά της απάτης προσέτι και της διαφθοράς, και διά παντοίου είδους καταχθονίων και φρικαλέων μέσων, επεβλήθη το επάρατον εκείνο και καταχρηστικώς καλούμενον σύνταγμα του 1817» («Ο Ριζοσπάστης», φ. 1, σελ. 2, «Σχέδιον...», ό.π.).

Κίνημα μαχητικό. Αστικοδημοκρατικό. Εθνικοαπελευθερωτικό για την ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα. Με κηρύγματα δημοκρατικής και κοινωνικής «ανάπλασης» και για την καθιέρωση του δικαιώματος της καθολικής ψήφου, καθώς το δικαίωμα αυτό αναγνωριζόταν τότε σε λιγότερο από το 10% του πληθυσμού. Με ευρεία λαϊκή υποστήριξη από τους εργαζόμενους των πόλεων και τον αγροτικό κόσμο της υπαίθρου. Με αμέτρητους αγωνιστές που αντιμετώπισαν ανείπωτα βασανιστήρια, ταπεινώσεις, φυλακίσεις, εξορίες, εμπρησμούς σπιτιών, μαστιγώσεις, καθώς και την αγχόνη. Αυτό ήταν, αν και δεν είχε διατυπωμένο ενιαίο επίσημο Πρόγραμμα, το επτανησιακό Ριζοσπαστικό Κόμμα στα αγγλοκρατούμενα Επτάνησα της εποχής του. Ατυπο δημοσιογραφικό όργανό του ήταν ο πρώτος αυτός ελληνικός «Ριζοσπάστης».

Στηλίτευε τις κοινωνικές αδικίες:

«Αστικός κώδιξ καθιερώνων διατάξεις πάντη ανεφαρμόστους εις την κατάστασίν μας και τεινούσας εις την απογύμνωσιν του λαού μας, ως είναι ο ανατοκισμός, ο πλειστηριασμός των κτημάτων, και άλλαι επίσης ολέθριαι διατάξεις, αίτινες, συνενούμεναι με την καταστρεπτική και προς τον αυτόν σκοπόν τείνουσαν Ιονικήν Τράπεζα, ολίγον εισέτι καιρόν παρατεινόμεναι, ήθελον επιφέρει την παντελή απογύμνωσιν του ατυχούς τούτου λαού και την συγκέντρωσιν της ιδιοκτησίας, του εξαγομένου των κόπων και των ιδρώτων του, εις χείρας ολίγων τινών μεγαλοκτημόνων, ευτελών υποστηρικτών και οργάνων της ξενοκρατίας (...) - ιδού πράγματα αδιακόπως καταπιέζοντα την κοινωνίαν μας» («Ο Ριζοσπάστης», φ. 1, σελ. 2, «Σχέδιον...», ό.π.).

Είχε παραμείνει ισχυρή η παράδοση των γεγονότων του 1797, οπότε ο λαός των νησιών είχε υποδεχθεί με ενθουσιασμό την κατάλυση της κυριαρχίας της Βενετίας και του αριστοκρατικού τοπικού πολιτεύματος από τους Γάλλους Δημοκρατικούς, τραγουδώντας τον «Θούριο» του Ρήγα, αλλά και τη «Μασσαλιώτιδα» και την «Καρμανιόλα» των Γάλλων σε ελληνικές εκδοχές. Στην Κέρκυρα είχε τυπωθεί άλλωστε το 1798, για πρώτη φορά στον ελληνικό χώρο, ο «Θούριος» του Ρήγα. Επίσης, στα Επτάνησα είχε διαδοθεί από τότε, με το γνωστό ως «Χειρόγραφο των Κυθήρων», το προωθημένο για την εποχή του «Σύνταγμα» του Ρήγα, που όριζε ως συνταγματικό δικαίωμα του λαού να μάχεται και να επαναστατεί για το δίκιο του. Το 1803 ένας προοδευτικός Κεφαλονίτης ιατροφιλόσοφος υποστηρικτής των ιδεών των Γάλλων Δημοκρατικών ήταν εισηγητής Συντάγματος που καταργούσε στην υπό ρωσο-τουρκική κυριαρχία «Επτάνησο Πολιτεία» τη μονοπωλιακή διαχείριση των τοπικών υποθέσεων από την αριστοκρατική φεουδαρχική τάξη των μεγάλων γαιοκτημόνων. Επρόκειτο για τον Φραγκίσκο Τζουλάτη, ο τρισέγγονος του οποίου, Κερκυραίος επαναστάτης φοιτητής Φραγκίσκος Τζουλάτης, έμελλε το 1918 να εκπροσωπήσει τη σοσιαλιστική οργάνωση της Κέρκυρας στο ιδρυτικό Συνέδριο του ΣΕΚΕ.

Το κόμμα των Ριζοσπαστών ήταν επηρεασμένο ακόμη περισσότερο, σύμφωνα με τον κορυφαίο μελετητή της δράσης του, Γιώργο Αλισανδράτο, από τη νεότερη Φεβρουαριανή αστική - δημοκρατική Επανάσταση που είχε συγκλονίσει τη Γαλλία τον Φλεβάρη του 1848. Σ' εκείνο το γαλλικό επαναστατικό κίνημα, ως γνωστόν, είχε πάρει μέρος και η εργατική τάξη του Παρισιού, με ιδιαίτερα αιτήματα. Κερδήθηκε τότε, μαζί με κάποιες άλλες δημοκρατικές ελευθερίες, ευνοϊκό Διάταγμα για «Το δικαίωμα στην εργασία». Αντιθέτως, η νέα εξέγερση που ακολούθησε τον Ιούνη του 1848 στο Παρίσι, στην πρώτη μάλλον μεγάλη σύγκρουση των εργατών με την αστική τάξη, είχε τόσο καταπνιγεί στο αίμα, που ακολούθησε πολιτικό και κοινωνικό πισωγύρισμα, εξηγημένο από τον Καρλ Μαρξ στο έργο του «Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη».

Δημοκρατικά και εθνικά επαναστατικά κινήματα και εξεγέρσεις, θυμίζουμε, είχαν ξεσπάσει το 1848, πέρα από τη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Ιταλία, στην Ουγγαρία, στην Πολωνία, στη Μολδαβία, στη Σουηδία, στη Δανία και αλλού. Ο Διονύσιος Σολωμός, στην Κέρκυρα, έγραφε το έτος αυτό σε επιστολή του: «Σε όλα τα μέρη της Γης οι επαναστάσεις πέφτουν σαν κοπάδια σπουργίτια (...) Θα έχουμε μεγάλα ανακατώματα, αλλά και μεγάλους αγώνες (...) Ο τελικός όμως καρπός θα είναι το αγαθό». Επαναστάτες της Ιταλίας είχαν καταφύγει στην Κέρκυρα και σε άλλα νησιά του Ιονίου.

Ατένιζε σε όλους τους λαούς του κόσμου:

«Ενεκα του σωτηριώδους ευρωπαϊκού σάλου του 1848 και των γενναίων προσπαθειών των λαών προς ανάκτησιν και αποκατάστασιν της ασεβώς καταπατουμένης εθνικότητος και κυριαρχίας των, η προστασία, εγκαίρως εγκαταλιπούσα την λεοντήν, και ενδυθείσα την φυσική εις αυτήν αλωπεκήν, ενόμισεν αρμόδιον, προς αναχαίτισιν του εις το βάθος της καρδίας των Επτανησίων ανεξαλείπτως εγκεχαραγμένου εθνικού αισθήματος, να χορηγήση ουτιδανάς τινάς μεταρρυθμίσεις, ως έργον τάχα ελευθεριότητος και μεγαλοδωρίας» («Ο Ριζοσπάστης», φ. 1, σελ. 1, «Σκοπός...», ό.π.).

Δικαιολογημένα ή όχι, σε λαϊκή εξέγερση που εκδηλώθηκε το 1849 σε περιοχή της Κεφαλονιάς και αργότερα με υπερβολή αποκλήθηκε «Κομμούνα της Κεφαλονιάς», είχε αποδοθεί και ιδιαίτερο ταξικό κίνητρο, πέραν του εθνικού, για το ένοπλο λαϊκό μένος εναντίον μερίδας των οικονομικά και πολιτικά κυρίαρχων ισχυρών παραγόντων της περιοχής.

Το βέβαιον είναι ότι τα νέα απ' την Ευρώπη έφταναν τότε γρήγορα με πολλούς τρόπους στα Επτάνησα. «Στην πλώρη, που κυρτά, γυρτός, τούτα 'π' ο ξένος ναύτης», το είχε εκφράσει με στίχο ο Σολωμός.

Στιγμάτιζε την οικονομική λεηλασία του λαού:

«Επί τεσσαρακονταετίαν ολόκληρον η Επτάνησος κυβερνάται υπό το τερατώδες και καταστρεπτικόν αυτό σύστημα, και κατά το διάστημα τούτο τεσσαράκοντα εκατομμύρια διστήλων αφηρπάσθησαν του λαού. Από το κολοσσαίον δε αυτό ποσόν, ποίον καλόν έγεινε υπέρ αυτού;» («Ο Ριζοσπάστης», φ. 1, σελ. 3, «Σχέδιον...», ό.π.).

(Συνεχίζεται)