Ηταν 17 Απρίλη 1961. Τα χαράματα της ίδιας μέρας μερικές χιλιάδες αντεπαναστατών, με την υποστήριξη πλοίων και αεροπλάνων των ΗΠΑ, είχαν αποβιβαστεί στον Κόλπο των Χοίρων στην Κούβα. Ο Ραδιοσταθμός της Αβάνας μετέδωσε σε όλο το νησί το γεγονός με το παρακάτω μήνυμα:

«Ο βορειοαμερικανικός ιμπεριαλισμός εξαπόλυσε την εισβολή που είχε προαναγγείλει κατά του λαού της Κούβας. Οι αντεπαναστατικές δυνάμεις αποβιβάστηκαν σ' ένα σημείο του εδάφους μας και ο λαός αγωνίζεται μ' ενθουσιασμό κατά των εισβολέων. Η κουβανέζικη κυβέρνηση απευθύνει έκκληση σ' όλους τους λαούς της Λατινικής Αμερικής και του κόσμου, για να την υποστηρίξουν στον αγώνα της κατά των ξενικών δυνάμεων.

Ο κόσμος πρέπει να γνωρίζει ότι όλοι οι εργάτες, οι φοιτητές, οι διανοούμενοι της Αμερικής είναι με το μέρος της κουβανέζικης επανάστασης και εναντίον του ιμπεριαλισμού των γιάγκηδων. Αυτός είναι ο αγώνας του λαού. Η Κούβα, με την επανάστασή της, τη λυτρωτική των ταπεινών, και με την επαναστατική της κυβέρνηση, θα δυναμώσει τον αγώνα της κατά του κύριου εχθρού της ανθρωπότητας, του ιμπεριαλισμού των γιάγκηδων. Ο αγώνας μας είναι ο αγώνας όλων σας. Η Κούβα ανακράζει: Πατρίδα ή Θάνατος! Η Κούβα θα νικήσει».

Η αντεπανάσταση άρχισε να οργανώνεται αμέσως μετά τη νίκη της επανάστασης το 1959, στις ΗΠΑ, και δεν άργησε να ξεκινήσει δράση μέσα στην ίδια την Κούβα. Ετσι το 1961 έγινε σειρά επιθέσεων σε εμπορικά κέντρα στην Αβάνα, όπου βρήκαν το θάνατο δεκάδες άνθρωποι. Οι βομβιστικές επιθέσεις με αμερικανικά εκρηκτικά οργανωμένες από αντεπαναστάτες μισθοφόρους της CIA ξεκίνησαν το Μάρτη με τις ανατινάξεις στα εμπορικά πολυκαταστήματα «Νόμπελ Ακάντεμι», «Τεν Σεντ», τον Απρίλη στο «Ελ Ενκάντο», το Μάη στους κινηματογράφους «Καντίδο» και «Ριέσγο», όπου χρησιμοποιήθηκε ενεργός φώσφορος. Ακολούθησαν και άλλες επιθέσεις στα εμπορικά «Λα Εποκα», «Φλογκάρ».

Την 1/3/98 ο γενικός επιθεωρητής της CIA Λίμαν Κιρκπάτρικ μέσα από ένα αποχαρακτηρισμένο αμερικανικό έγγραφο αποκάλυπτε τα εξής:

«Το Φλεβάρη του 1961 πραγματοποιήθηκαν 6 επιτυχημένες υποβρύχιες αποστολές μεταφοράς όπλων και υλικού (σ.σ. γίνεται λόγος για εκρηκτικά που έκαναν στάχτη το εμπορικό «Ελ Ενκάντο») στις 13 Μάρτη, όπως και 2 ρίψεις αλεξιπτωτιστών, που συμμετείχαν στις επιχειρήσεις».

Η προσπάθεια ανατροπής της λαϊκής εξουσίας στην Κούβα από τις ΗΠΑ, εκτός από τη μορφή των δολιοφθορών και των εγκληματικών τρομοκρατικών οργανώσεων εναντίον του άμαχου πληθυσμού, πήρε και τη μορφή της ανοιχτής στρατιωτικής επέμβασης.

Ηδη από το 1960 είχε συγκροτηθεί στο Μαϊάμι το κέντρο επιχειρήσεων ενάντια στην Κούβα. Η κυβέρνηση Αϊζενχάουερ, στις 17 του Μάρτη ανέθεσε στον τότε διευθυντή της CIA, Αλαν Ντάλες, τη δημιουργία στρατιωτικής δύναμης από αντεπαναστάτες Κουβανούς, προετοιμάζοντας εισβολή στην Κούβα.

Σαν χώρος συγκέντρωσης και εκπαίδευσης επιλέχθηκε η Γουατεμάλα. Εκεί έφτασαν οι πρώτοι 32 εκπαιδευόμενοι μαζί με πράκτορες της CIA. Οπως αποκαλύφθηκε αργότερα, η στρατολογία στις ΗΠΑ ήταν διαρκής και οι αντεπαναστάτες, αφού περνούσαν από ένα πρώτο στάδιο δοκιμασίας στο αμερικανικό έδαφος προωθούνταν μετά με πολιτικά αεροπλάνα στη Γουατεμάλα. Το κόστος της όλης επιχείρησης έχει υπολογιστεί σε 44 εκατομμύρια δολάρια.

Ενα αποχαρακτηρισμένο έγγραφο του Αρχείου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ αποκαλύπτει το σχεδιασμό της CIA: «Οι δύο κύριοι μηχανισμοί προπαγάνδας στη διάρκεια των επιχειρήσεων θα είναι το ραδιόφωνο και η διαμοίραση φυλλαδίων. Ομως, έχουν γίνει προετοιμασίες και για τη χρησιμοποίηση καταληφθέντων μέσων όπως οι εφημερίδες». Στο ίδιο έγγραφο αναφέρονται οι στόχοι της συγκεκριμένης προπαγάνδας: Να διατηρηθεί το ηθικό των αντιΚαστρικών δυνάμεων. Να καθοδηγηθούν και να διευκολυνθούν οι πατριωτικές δυνάμεις. Να εκφοβιστούν οι Ενοπλες Δυνάμεις του Κάστρο. Να εμφανιστεί η επιχείρηση στο εξωτερικό με τον επιθυμητό τρόπο. Να αντιμετωπιστεί η αντίπαλη προπαγάνδα.

Η όλη επιχείρηση βρήκε την αντανάκλασή της κυρίως στην εφημερίδα «Νιου Γιορκ Τάιμς», που από τις αρχές του Απρίλη με σειρά άρθρων αποκάλυπτε το σχέδιο επέμβασης στην Κούβα από «δυνάμεις κατά του Κάστρο» που έχουν εκπαιδευτεί από «ειδικούς» στη Γουατεμάλα και στο νότο των ΗΠΑ, στις πολιτείες της Λουιζιάνας και της Φλόριδας. Τα συνεχή άρθρα και κυρίως η φημολογία που μονοπωλεί την ειδησεογραφία της εποχής θα εξαναγκάσουν τον πρόεδρο Κένεντι να παραχωρήσει έκτακτη συνέντευξη Τύπου, όπου θα απορρίψει στρατιωτική επέμβαση, «υπό οιεσδήποτε συνθήκες» των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ στην Κούβα.

Το σχέδιο της επίθεσης θα αρχίσει να ξεδιπλώνεται στο ίδιο το έδαφος της Κούβας στις 13 Απρίλη.

Μια ισχυρή έκρηξη κατέστρεψε το εμπορικό πολυκατάστημα «Ελ Ενκάντο» και ανάμεσα σε αυτούς που θα χάσουν τη ζωή τους, είναι και ο Φε ντε Βάγιε, μία από τις ηγετικές επαναστατικές φυσιογνωμίες.

Δύο μέρες αργότερα, στις 15 Απρίλη, βομβαρδιστικά «Β-26» βομβάρδισαν τα αεροδρόμια της Σουιδάδ Λιμπερντάδ και του Σαν Αντόνιο στα περίχωρα της Αβάνας και το Αντόνιο Μασέο στο Σαντιάγκο ντε Κούβα.

Την ίδια μέρα, Κουβανοί στρατιώτες συνέλαβαν στην περιοχή Πινάρ ντε Ρίο, 15 πράκτορες της CIA με 8 τόνους όπλων και εκρηκτικών, οι οποίοι είχαν διεισδύσει και ετοίμαζαν τρομοκρατικές επιχειρήσεις. Μεταξύ τους και δύο Βορειοαμερικανοί, οι Χάουρντ Αντερσον και Χάρολντ Μποβ.

Τα βομβαρδιστικά πετούν από την αμερικανική βάση στη Νικαράγουα με πιλότους που βρίσκονται στο μισθολόγιο της CIA, αλλά με μία διαφορά:

Καθώς η CIA θέλει τα βομβαρδιστικά να φαίνονται ότι είναι κουβανικά, με Κουβανούς πιλότους, έχουν ήδη εκπονήσει το σχέδιο. Ενα βομβαρδιστικό με πιλότο τον Μάριο Ζουνίγκα πετά με προορισμό το Μαϊάμι και δηλώνει ότι είναι «αποστάτης».

Σε έκτακτη σύνοδο της Πολιτικής Επιτροπής της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, ο Κουβανός ΥΠΕΞ Ραούλ Ρόα Γκαρσία δηλώνει ότι οι εν εξελίξει αεροπορικές επιδρομές είναι «το προοίμιο μιας μεγαλύτερης κλίμακας επέμβασης». Την ίδια στιγμή ο πρέσβης των ΗΠΑ, Αντλάι Στίβενσον, αρνείται κατηγορηματικά αμερικανική ανάμειξη, και για να το αποδείξει καταδεικνύει το ντοκουμέντο με τη φωτογραφία του Ζουνίγκα μπροστά στο κουβανικό βομβαρδιστικό.

Η υπόθεση είναι διάτρητη και οφθαλμοφανής και τα δημοσιεύματα της επομένης μέρας σύσσωμου του αμερικανικού Τύπου αποκαλύπτουν σχεδόν όλες τις πτυχές της πλεκτάνηςς, ενώ οργανώνονται διαδηλώσεις κατά της αμερικανικής επιδρομής σε πολλά κράτη του κόσμου και κυρίως της Λατινικής Αμερικής.

Στις 16 του Απρίλη μετά την ομαδική δημόσια κηδεία των θυμάτων των βομβαρδισμών, ο Φιντέλ Κάστρο ανακήρυξε την Κουβανική Επανάσταση, σοσιαλιστική:

«Πόσο βοήθησαν αυτά τα γεγονότα το λαό μας να διδαχθεί! Αυτά τα μαθήματα είναι πολύτιμα, είναι οδυνηρά, είναι αιματηρά, αλλά πόσα ο λαός δεν απεκόμισε ως γνώση... Οι ιμπεριαλιστές δεν μπορούν να μας συγχωρέσουν που είμαστε εδώ, κάτω από τη μύτη τους, ή να βλέπουν να οικοδομούμε την Επανάστασή μας, μία σοσιαλιστική επανάσταση, ακριβώς στο υπογάστριο των Ηνωμένων Πολιτειών»...

Και από αυτή τη γωνιά της Αβάνας, προειδοποιεί τον κουβανικό λαό για την επέμβαση που είναι καθ' οδόν.

Πράγματι, λίγο πριν από το χάραμα της 17ης Απρίλη, το γραφείο Τύπου της CIA δίνει μήνυμα που τάχα προέρχεται από τον εξόριστο πρόεδρο του Επαναστατικού Συμβουλίου, Χοσέ Μιρό Καρδόνα. Στην πραγματικότητα είναι συνταγμένο από τον πράκτορα Ε. Χάουαρντ Χαντ Τζ.

Σε αυτό ανακοινώνεται ότι «Κουβανοί πατριώτες» ξεκίνησαν να «απελευθερώνουν την Κούβα», ενώ το «Ράδιο Σουάν» (της CIA) εκπέμπει κάλεσμα προς τον κουβανικό λαό να πάρει τα όπλα.

Ηδη, στη χερσόνησο Ζαπάτα και συγκεκριμένα στον κόλπο των Χοίρων, στην παραλία Χιρόν, μια δύναμη 1.500 στρατιωτών εκπαιδευμένων, εξοπλισμένων και πληρωμένων από τη CIA εισέβαλαν με σκοπό να οργανώσουν εξέγερση για την ανατροπή της λαϊκής εξουσίας.

Η δύναμη επέμβασης της CIA, η «Μπριγάδα 2.506», η οποία αποτελούνταν από 1.200 έως 1.400 άνδρες είχε ήδη αρχίσει την απόβαση.

Ηγούνταν ο πράκτορας Γκρέιστον Λιντς και το εκτελεστικό στέλεχος της CIA Γουίλιαμ (Ριπ) Ρόμπερτσον.

Μέσα σε ελάχιστα λεπτά από την απόβαση, ο Φιντέλ Κάστρο καλεί σε παλλαϊκό συναγερμό, ενώ ο λαϊκός στρατός παίρνει αμέσως θέσεις μάχης.

Νωρίς το πρωί, η αεροπορία της Κούβας έχει ήδη βυθίσει και καταστρέψει τα πλοία «Χιούστον» και «Ρίο Εσκοσίνδο», που μετέφεραν άντρες και όπλα, ενώ η «Μπριγάδα 2.506» θα αποτύχει παταγωδώς στην προσπάθειά της να έχει κάποια ενίσχυση εκ των έσω.

Στο πρώτο ανακοινωθέν της πρώτης μέρας από τον τόπο της μάχης, όπου στήθηκε το επιτελείο του επαναστατικού στρατού, που το διεύθυνε ο Φιντέλ Κάστρο, σημειώνεται με τη δική του υπογραφή:

«Υπερασπιζόμαστε την πατρίδα και την επανάσταση ενάντια στους μισθοφόρους των ΗΠΑ. Οι δυνάμεις μας ήδη απαντάνε στον αντίπαλο, σίγουρες για τη νίκη. Μπροστά Κουβανοί! Με φωτιά και σίδερο απαντάμε στους βάρβαρους. Αυτοί έρχονται να μας πάρουν τη γη και τους συνεταιρισμούς που έδωσε η επανάσταση στους αγρότες. Εμείς τα υπερασπιζόμαστε. Αυτοί έρχονται να μας ξαναπάρουν τα εργοστάσια, τα ορυχεία του λαού. Εμείς παλεύουμε να τα υπερασπιστούμε. Αυτοί έρχονται να πάρουν από τα παιδιά μας τα σχολεία. Εμείς υπερασπιζόμαστε τα σχολεία για όλα τα παιδιά, στην πόλη και στην ύπαιθρο. Αυτοί έρχονται να πάρουν την αξιοπρέπεια που έδωσε στους μαύρους η επανάσταση. Εμείς παλεύουμε να υπερασπιστούμε την αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπου. Ερχονται να κλέψουν τις δουλειές από τους εργάτες. Εμείς υπερασπιζόμαστε μια Κούβα χωρίς πείνα, με δουλειά για όλους».

Και το μήνυμα του Φιντέλ κατέληγε:

«Μπροστά, Κουβανοί, όλοι στις θέσεις μάχης και στις θέσεις εργασίας. Η επανάστασή μας είναι ανίκητη και όποιος εχθρός θελήσει να τη χτυπήσει, όπως και τον ηρωικό λαό μας που την υπερασπίζεται, να ξέρει ότι θα συντριβεί. Πέφτουμε στη μάχη με μεγαλύτερο πείσμα και δύναμη. Ζήτω η ελεύθερη Κούβα. Πατρίδα ή θάνατος. Θα νικήσουμε».

Το επόμενο ξημέρωμα η όλη επιχείρηση είναι αποκομμένη σε μια ελώδη περιοχή χωρίς διεξόδους και είναι έτοιμη να καταρρεύσει, γεγονός που εξαναγκάζει το διευθυντή του τμήματος μυστικών επιχειρήσεων της CIA, τον Ρίτσαρντ Μπίσελ, να δώσει εντολή σε έξι πιλότους να απογειωθούν από τις ΗΠΑ με τρία βομβαρδιστικά που φέρουν και βόμβες ναπάλμ και να επιτεθούν.

Τέσσερις πιλότοι θα χάσουν τη ζωή τους σ' αυτήν την επιχείρηση, ενώ οι κουβανικές δυνάμεις θα κατορθώσουν να ανασύρουν το ένα πτώμα, που αποτελεί και την πιο τρανή απόδειξη της άμεσης αμερικανικής επέμβασης.

Ο σύμβουλος του αργότερα δολοφονηθέντος Κένεντι, Αρθουρ Σλέσιγκερ, είχε δηλώσει: «Στην πραγματικότητα, ο Φ. Κάστρο και η Κούβα αναδείχτηκαν ένας εχθρός που ήταν πιο οργανωμένος απ' όσο περιμέναμε, που επέδειξε περισσότερη αντίσταση και από την πρώτη στιγμή οι δυνάμεις της κατάφεραν να εντοπίσουν και να αντιμετωπίσουν επιτυχώς την επέμβαση. Η αεροπορία της αντέδρασε με ταχύτητα και αξιοπιστία. Η πολιτοφυλακή δεν άφησε κανένα περιθώριο για καμιά ανάπτυξη εξέγερσης ή σαμποτάζ στα μετόπισθεν. Οι στρατιώτες του κουβανικού στρατού πάλεψαν με γενναιότητα και αυτοπεποίθηση».

Την 19η Απρίλη θα λήξουν όλες οι μάχες. Μία συντριπτική ήττα των Αμερικανών σε διάστημα λιγότερο των 72 ωρών. Η Κούβα ανακηρύσσει τη νίκη και παρουσιάζει τα αποτελέσματα αυτού του αμερικανικού φιάσκου. Περισσότεροι από 1.000 αιχμάλωτοι, περισσότεροι από 200 νεκροί, και 150 Κουβανοί. Σύμφωνα με την ανακοίνωση των Επαναστατικών Δυνάμεων ανάμεσα στους αιχμαλώτους συγκαταλέγεται και μία πλειάδα που πριν από την Επανάσταση είχε στην κατοχή της 914.859 εκτάρια καλλιεργήσιμης γης, 9.666 σπίτια, 70 βιομηχανίες και εργοστάσια, 5 ανθρακωρυχεία, 2 τράπεζες και 10 μεγάλες μονάδες παραγωγής ζάχαρης, το κύριο εξαγώγιμο προϊόν της χώρας.

Στις 20 Απρίλη του 1961, ο Πρόεδρος Κένεντι, σε μία ύστατη προσπάθεια συμφιλίωσης με την κουβανική κοινότητα της Φλόριδας, που τον κατηγορούσε ευθέως για δειλία επειδή δε διέταξε ευρύτατες αεροπορικές επιδρομές και άμεση στρατιωτική επέμβαση, διακήρυξε ότι οι ΗΠΑ δεν πρόκειται ποτέ να επιτρέψουν στους «κομμουνιστές να καταλάβουν το νησί».

Στην 20ή επέτειο από τη θρυλική νίκη της Κούβας στον Κόλπο των Χοίρων στην Παραλία Χιρόν, ο ηγέτης της Επανάστασης Φιντέλ Κάστρο, σημειώνει ανάμεσα σε άλλα:

«Ενας σημαντικός παράγοντας για την νίκη στην Παραλία Χιρόν ήταν η αλλαγή που συνέβη στο συσχετισμό δύναμης στον κόσμο. Το κύρος της Ενωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατίων (ΕΣΣΔ) έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο εκείνη την στιγμή. Η ΕΣΣΔ έστειλε τον πρώτο άνθρωπο σε τροχιά γύρω από τη Γη, με το αξέχαστο ταξίδι του ηρωικού κοσμοναύτη Γιούρι Γκαγκάριν. Οι ξεκάθαρες και σθεναρές δηλώσεις της σοβιετικής κυβέρνησης ήταν πολύ σημαντικές. Από την πρώτη στιγμή κατήγγειλε την επέμβαση και εξέφρασε τη στήριξη και την αλληλεγγύη της στην Κούβα. Αυτό βοήθησε στο να μπει φραγμός στα ιμπεριαλιστικά σχέδια. Στο να σκεφτούν αν θα χρησιμοποιήσουν τα πλοία, τα αεροσκάφη τους. Αν το πετύχαιναν θα σήμαινε μια άλλου είδους επέμβαση. Και ήδη το συζητούσαν από τη στιγμή που θα εξουδετερώνονταν οι μισθοφόροι που είχαν στείλει στην Παραλία Χιρόν.

Η διεθνής αλληλεγγύη όλων των κομμουνιστών του κόσμου και των άλλων δημοκρατικών και προοδευτικών δυνάμεων έπαιξε σημαντικό ρόλο.

Εμείς που βρισκόμαστε 20 χρόνια στην πρώτη γραμμή ενάντια στον ιμπεριαλισμό ξέρουμε τι σημαίνει διεθνισμός, ξέρουμε τι σημαίνει η φιλία με το σοσιαλιστικό στρατόπεδο, ειδικά με την ΕΣΣΔ. Σε κόντρα μιας ιστορίας αδικιών, επεμβάσεων, επιθετικότητας, απειλών και αποκλεισμού από τον ιμπεριαλισμό, έχουμε μια υπέροχη ιστορία σχέσεων με την ΕΣΣΔ, στήριξης από την πρώτη στιγμή, οικονομικής βοήθειας και υπέροχων εμπορικών σχέσεων ανάμεσα στις χώρες μας. Δε θα ξεχάσουμε ποτέ την αρχή της διεθνιστικής αλληλεγγύης. Την αρχή αυτή του Μαρξισμού - Λενινισμού».

Αυτά έγιναν τότε. Ιστορικά γεγονότα που διδάσκουν το σήμερα των λαών...

Η Ουγγρική Σοβιετική Δημοκρατία εγκαθιδρύθηκε στη βάση της αποδοχής της αρχής της δικτατορίας του προλεταριάτου, σαν της ουσίας του κράτους της, με τη συνένωση του Κομμουνιστικού Κόμματος Ουγγαρίας και του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος σε Σοσιαλιστικό Κόμμα Ουγγαρίας. Ανατράπηκε μετά από 132 μέρες, την 1η Αυγούστου 1919, με τον οικονομικό αποκλεισμό και τη στρατιωτική επέμβαση της Αντάντ, ενώ η νεοσύστατη Σοβιετική Ρωσία αδυνατούσε να βοηθήσει, αλλά και εξαιτίας λαθών του ΚΚ Ουγγαρίας: Από τη μια η συνένωση με τους ρεφορμιστές... «Κανένας κομμουνιστής δεν πρέπει να ξεχνά τα διδάγματα της Ουγγρικής Σοβιετικής Δημοκρατίας. Η συνένωση των Ούγγρων κομμουνιστών με τους ρεφορμιστές στοίχισε ακριβά στο ουγγρικό προλεταριάτο» («ΟΡΟΙ ΕΙΣΔΟΧΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΔΙΕΘΝΗ», Λένιν, «Απαντα», τόμ. 41, σελ. 205, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή»). Και από την άλλη λάθη στην πολιτική συμμαχιών εργατικής τάξης - αγροτιάς πάνω στο αγροτικό ζήτημα... «Στην Ουγγαρία υπάρχουν μεγάλα λατιφούντια, σε μεγάλες εκτάσεις γης στην Ουγγαρία χρησιμοποιούνται μέθοδοι μισοφεουδαρχικής οικονομίας. Πάντοτε θα βρεθούν και πρέπει να βρεθούν τέτοια κομμάτια μεγάλων γαιοκτημάτων, από τα οποία κάτι μπορεί να δοθεί στους μικροαγρότες και ενδεχόμενα όχι για ιδιοκτησία, αλλά για νοίκιασμα, ώστε ο μικροϊδιοκτήτης αγρότης να πάρει κάτι από τα δημευμένα αγροκτήματα. Αλλιώς ο μικροαγρότης δεν θα δει τη διαφορά ανάμεσα σ' εκείνο που υπήρχε παλιότερα και στη σοβιετική δικτατορία. Αν η προλεταριακή κρατική εξουσία δεν ακολουθήσει μια τέτοια πολιτική, δεν θα μπορέσει να σταθεί». («ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΡΟΥΣ ΕΙΣΔΟΧΗΣ ΣΤΗΝ Κ.Δ.», ο.π., σελ. 252). Ομως η Ουγγρική Σοβιετική Δημοκρατία παραμένει στην ουγγαρέζικη και την παγκόσμια Ιστορία της εργατικής τάξης σαν φωτεινό ορόσημο.

Ακόμα, η Ουγγρική Σοβιετική Δημοκρατία απέδειξε στην εποχή της και στην πράξη ότι η δικτατορία του προλεταριάτου έχει γενική ισχύ για τη μετάβαση στο σοσιαλισμό - κομμουνισμό και δεν αποτελούσε ειδικό ρωσικό φαινόμενο, όπως ισχυρίζονταν οι οπορτουνιστές.

Ομως η Ουγγρική Σοβιετική Δημοκρατία αποκτά και μια άλλη σημασία στις μέρες μας: Πρώτα πρώτα απαντά στην ηττοπάθεια που καλλιεργείται από τα αστικά επιτελεία και τους οπορτουνιστές. Οτι, αν και ο καπιταλισμός είναι ισχυρός, δεν είναι ανίκητος, αυτό που δεν είναι άμεσα ορατό σήμερα, θα γίνει αργά ή γρήγορα. Τον αγωνιζόμενο λαό καμιά δύναμη δεν μπορεί να σταματήσει. Ο,τι φέρνει η ώρα, δεν τα φέρνει ο χρόνος. Οτι τίποτα δεν παραμένει παγιωμένο και αναλλοίωτο. Και δεύτερο, η ανακήρυξη της Ουγγρικής Σοβιετικής Δημοκρατίας απαντάει σε όλους αυτούς που σπέρνουν τη μοιρολατρία, ισχυριζόμενοι ότι δεν μπορεί να γίνει επανάσταση σε μια μόνο χώρα, γιατί θα είναι απομονωμένη. Καμιά χώρα δε βρίσκεται σε γυάλα. Η Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία το 1917 άνοιξε τότε το δρόμο για την εγκαθίδρυση Σοβιετικών Δημοκρατιών σε μια σειρά γειτονικές χώρες, όπως σε Γερμανία, Φινλανδία, Λετονία, Σλοβακία, στην Ουγγαρία που αναφερόμαστε εδώ, και αλλού, όπου, άσχετα από το βραχύ τους βίο, μαζί με την εργατική αλληλεγγύη που αναπτύχθηκε στις καπιταλιστικές χώρες, δυσκόλευε τους επεμβασίες ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία. Και οι σημερινές εξελίξεις στο τόξο της Βόρειας Αφρικής και γενικότερα τον αραβικό κόσμο, και όχι μόνο, αυτό δείχνουν: Την αλληλεπίδραση των λαών και των κινημάτων, ιδιαίτερα των γειτονικών, παρ' όλο που εκεί ελλείψει ισχυρού ΚΚ και εργατικού - λαϊκού κινήματος τα πράγματα φαίνονται να οδεύουν, όχι βέβαια αυθόρμητα, όπως κάποιοι ισχυρίζονται, σε μια άλλη καπιταλιστική διαχείριση. Εξελίξεις που ταυτόχρονα αναδείχνουν την ανάγκη ύπαρξης του επαναστατικού υποκειμένου, του ΚΚ, της δύναμης αυτής που μπορεί να οδηγήσει τις λαϊκές εξεγέρσεις σε ευτυχή για τους λαούς κατάληξη.

Υπάρχουν επίσης και άλλοι λόγοι που μας κάνουν να αναφερόμαστε στην Ουγγαρία, που παρεμπιπτόντως αυτό το εξάμηνο, το πρώτο του 2011, τυχαίνει να έχει αναλάβει την Προεδρία της ΕΕ. Είναι και η σημερινή βαθιά και παρατεταμένη, συγχρονισμένη κυκλική οικονομική κρίση του καπιταλισμού, λόγω υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου, που χτύπησε και αυτή τη χώρα, κρίση που υπογραμμίζει ότι στην ημερήσια διάταξη της εποχής μας αντικειμενικά βρίσκεται το ζήτημα της ανατροπής της αστικής εξουσίας, το πέρασμα στο σοσιαλισμό.

Ετσι έχουμε παραστατικά μπροστά μας τις δυο Ουγγαρίες: Την καπιταλιστική και αντιδραστική, την Ουγγαρία της αντεπανάστασης, της πλουτοκρατίας, της κρίσης και της ανεργίας και την Ουγγαρία όπου η εργατική τάξη επικεφαλής του λαού πάλεψε και άλλοτε ηττήθηκε, άλλοτε νίκησε και οικοδομούσε το σοσιαλισμό, με όλες τις αδυναμίες και τις ελλείψεις, πάντως ένα σύστημα σαφώς ανώτερο από το σημερινό.

Στην ιδεολογική διαπάλη με την αστική τάξη και τους οπορτουνιστές, ο ρόλος της διανόησης μπορεί να είναι σημαντικός. Δεν έχουμε αυταπάτες. Ενα μεγάλο μέρος της ανήκει ταξικά, οργανικά στον καπιταλισμό, ζει και «αναπνέει» από αυτόν, δεν πρόκειται να του ζητήσει διαζύγιο ούτε στην επανάσταση. Ακόμα περισσότερο: Θα τη χτυπήσει λυσσαλέα, πολύ πιο πολύ από ό,τι τώρα (που και πάλι λυσσομανάει). Ενα άλλο μέρος θα μείνει απαθές και αδιάφορο, ένα άλλο θα τη βλέπει με συμπάθεια, αλλά από μακριά. Και τέλος, αυτό που μας ενδιαφέρει περισσότερο, ένα άλλο μέρος της θα την υπερασπιστεί και με το έργο της, αλλά και με τη δράση της. Ο ρόλος αυτού του κομματιού ήταν, είναι και θα είναι σημαντικός. Η Ουγγαρία, αυτή η χώρα που έζησε δυνατές ταξικές συγκρούσεις, όσο λίγες, μας δίνει τη δική της εμπειρία.

Αν και χώρα μικρή, αποτελεί μια μεγάλη μουσική «δύναμη», με πλούσια λαϊκή μουσική παράδοση (τσιγγάνικες μελωδίες, τσάρντας κλπ.). Αυτό, εκτός από τα ταλέντα, τις κλίσεις και το πλούσιο και θερμό ταμπεραμέντο αυτού του «μικρού» λαού, οφείλεται και στην «τύχη» της να αποτελέσει το δεύτερο σκέλος του δίπολου που συγκροτούσε την Αυστροουγγαρία, μαζί με την άλλη μεγάλη μουσική «δύναμη», την Αυστρία. Ετυχε ακόμα να βρίσκεται στη γειτνίαση λαών με πλούσια και αυτοί μουσική παράδοση, των ανατολικοευρωπαϊκών και των βαλκανικών, κυρίως όμως λαϊκή και όχι τόσο λόγια, έντεχνη, ειδικά στα Βαλκάνια. Γεγονός που μπορούμε να αποδώσουμε και στην Τουρκοκρατία, αλλά και στην αποστροφή του Βυζαντίου και της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην πολυφωνία στη μουσική - όπως και στο γλυπτό και στην αίσθηση του βάθους και της προοπτικής στη ζωγραφική, δηλ. στις πλαστικές τέχνες - έτσι δεν μπόρεσε να αναπτυχθεί η λόγια μουσική, αντίστοιχη της δυτικής. Βέβαια υπήρξε λαϊκή -όχι λόγια- πολυφωνική μουσική (Ηπειρος, Βουλγαρία κλπ.). Αυτό φυσικά δε σημαίνει πως η βυζαντινή τέχνη ή η λαϊκή νοτιοανατολικοευρωπαϊκή υστερεί της δυτικής από αισθητική άποψη.

Η Ουγγαρία λοιπόν ανέδειξε πολλούς μεγάλους μουσικούς γενικά, και ειδικότερα μεγάλους συνθέτες. Βέβαια, από το 19ο αιώνα είναι γνωστός ο κορυφαίος Φραντς Λιστ (1811-1886). (Αλλη μια επέτειος φέτος είναι τα 200 χρόνια από τη γέννησή του). Επίσης γνωστοί και άλλοι που ασχολήθηκαν με έντεχνη, αλλά κάπως ελαφρότερη μουσική (οπερέτα), όπως οι Φραντς Λέχαρ (1870-1948), Εμεριχ Κάλμαν (1882-1953) κ.ά. Ομως ο 20ός αιώνας ανέδειξε ακόμα μια πλειάδα μεγάλων Ούγγρων συνθετών, τέτοιων που δίκαια ανακηρύσσονται στους κορυφαίους συνθέτες του 20ού αιώνα παγκόσμια.

Ανάμεσα σε αυτούς ανήκει και η τριάδα των Μπέλα Μπάρτοκ (1881-1945), Ζόλταν Κοντάι (1882-1967) και Ερνε Ντόχνανι (1877-1960) που μαζί με τον σύγχρονο Γκιόργκι Λίγκετι (1923-2006), ειδικά οι δυο πρώτοι, είναι οι μεγαλύτεροι Ούγγροι συνθέτες του 20ού αιώνα. Οι δυο αυτοί ήταν ταυτόχρονα και μεγάλοι μουσικολόγοι, εθνομουσικολόγοι και παιδαγωγοί. Αυτό όμως που είναι αξιοσημείωτο και θέλουμε να τονίσουμε είναι η επίδραση των επαναστατικών ιδεών σε τέτοιους ταλαντούχους ανθρώπους, που προς τιμή τους επιλέγουν να μην κλείνονται σε τέσσερις τοίχους και κυρίως να μη μένουν προσκολλημένοι στην ταξική, ιδεολογική, πολιτική «κρυφή (καθόλου κρυφή, κατά βάση οικονομική, έχει τη μυρωδιά του χρήματος) γοητεία της μπουρζουαζίας», όπως δυστυχώς συμβαίνει σε κύκλους της διανόησης σε μεγάλο βαθμό στην καπιταλιστική κοινωνία και χτες και σήμερα, φυσικά και στη χώρα μας. Επιρροή από χρηματοδότες και χορηγούς, δηλ. το κεφάλαιο και τους διάφορους οργανισμούς του, ΕΕ κλπ.

Είναι δύσκολη, αλλά και μεγάλη υπόθεση να συγγράφεις, να ζωγραφίζεις, να κινηματογραφείς, να συνθέτεις με το μυαλό, το νου και την ψυχή σου στραμμένα και το ταλέντο και τις γνώσεις σου κατατεθειμένα στα πόδια του προλεταριάτου και του λαού, σαν το δικό μας, μεγάλο ποιητή, Γιάννη Ρίτσο.

Η εργατική τάξη, σε όλη τη διαδικασία διαμόρφωσής της σε «τάξη για τον εαυτό της», από την εποχή των θεμελιωτών της κοσμοθεωρίας της, Μαρξ και Ενγκελς, κερδίζει με το μέρος της διανοούμενους, καλλιτέχνες ή ακόμα και διαμορφώνει προλετάριους καλλιτέχνες που συμμετέχουν μέχρι και στην πρώτη γραμμή, όπως τον επαναστάτη συγγραφέα του Βόιτσεκ Γκέοργκ Μπίχνερ, μέλος της Ενωσης των Δικαίων (μετέπειτα Ενωσης των Κομμουνιστών), τους δημιουργούς του «Υμνου της Διεθνούς» κομμουνάρους του Παρισιού, Ευγένιο Ποτιέ και Πιερ Ντεζενέ κ.ά Από διαπρύσιους κήρυκες της επανάστασης, μέχρι «συμπαθούντες»...

Στους τελευταίους ανήκουν και οι τρεις συνθέτες, Μπάρτοκ, Κοντάι και Ντόχνανι, οι οποίοι συμμετείχαν ενεργά στην ουγγαρέζικη επανάσταση και την Ουγγρική Σοβιετική Δημοκρατία του 1919 (άσχετα από την τελική κατάληξη του Ντόχνανι) και μελέτησαν μια δημοκρατική μεταρρύθμιση της μουσικής ζωής της χώρας. (Ο Κοντάι από τη θέση του αντιπροέδρου της Ακαδημίας Μουσικής). Γι' αυτό το λόγο διώχτηκαν από το αντιδραστικό καθεστώς του Χόρτι.

Ο Μπάρτοκ και ο Κοντάι αποτελούν ένα παράδειγμα για την προοδευτική διανόηση και τέχνη. Στέκουν στον α ή β βαθμό, τηρουμένων των αναλογιών, δίπλα στους δικούς μας Δ. Γληνό και Πέτρο Κόκκαλη, Κ. Βάρναλη, Γ. Ρίτσο και Μ. Κατράκη, πλάι στον Γκόρκι, τον Λόρκα, τον Μπρεχτ, τον Χικμέτ, τον Σικέιρος, τον Νερούδα, τον Τζον Ριντ και τόσους άλλους που ήρθαν σε σύγκρουση και ρήξη με το αστικό, αντιδραστικό σύστημα, και με το μεγάλο έργο τους και με τη ζωή τους.

Η αγάπη των Μπάρτοκ και Κοντάι για το λαό σφραγίζει και το έργο τους, εκφράζεται στην κοπιώδη προσπάθεια της συλλογής, μελέτης, επεξεργασίας και προσαρμογής της λαϊκής μουσικής. Πολλά από τα έργα τους τα συνθέσανε στη βάση της δημιουργικής επεξεργασίας των εθνικών μελωδιών που τα συνδύαζαν με τα σύγχρονα μέσα μουσικής έκφρασης, κάτι αντίστοιχο με τον δικό μας Νίκο Σκαλκώτα, τον Ρουμάνο Ζορζ Ενέσκου κ.ά.

Ο Μπάρτοκ συνέλεξε πάνω από 30.000 λαϊκά τραγούδια από Ουγγαρία, Ρουμανία, Σλοβακία κλπ. Η γενική του τάση να βρίσκεται κοντά στο λαό εκφράζεται και με τη δημιουργία συνθέσεων για ερασιτεχνικές μουσικές παραστάσεις. Παρόλο που επηρεάστηκε από τους Στραβίνσκι και Σένμπεργκ, συνέχιζε να αναπτύσσει τα λαϊκά στοιχεία στη μουσική του. Τη δεκαετία όμως του 1920, η τάση του για ριζική ανανέωση των μέσων μουσικής έκφρασης, τον οδήγησε σε πολλά έργα σε εξαιρετικά περίπλοκη μουσική γλώσσα. Κατά τη δεκαετία του 1930 το έργο του υπέστη αλλαγές προς την κατεύθυνση περισσότερης απλότητας και κλασικισμού. Απέφυγε ορισμένες ακρότητες και στράφηκε σε μεγαλύτερη θεματική σαφήνεια. Εγραψε συνθέσεις που έδωσαν αυθεντική έκφραση στις ιδέες του ανθρωπισμού και της αδελφοσύνης των λαών. Ασκησε μεγάλη επιρροή στη διαμόρφωση των σχολών σύνθεσης των δεκαετιών 1930, 1940, 1950 στις χώρες της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Σημαντικότερες συνθέσεις του η όπερα «Ο πύργος του Κυανοπώγωνα» (1911), το μπαλέτο «Ο θαυμαστός Μανδαρίνος» (1926), «Ο Μικρόκοσμος» (1937) κλπ. Την εποχή της φασιστικής δικτατορίας το 1940 μετανάστευσε στις ΗΠΑ, όπου δεν αναγνωρίστηκε από τους μουσικούς κύκλους και πέθανε φτωχός το 1945. Του απονεμήθηκαν μετά θάνατο το ουγγρικό Βραβείο Κόσουτ (1948) και το Διεθνές Βραβείο Ειρήνης (1955).

Παρόλο που γύρισε πολλές και ειδικά βαλκανικές χώρες, συλλέγοντας λαϊκά τραγούδια, δυστυχώς δεν επισκέφτηκε την Ελλάδα, αλλά επηρέασε σίγουρα τον Σκαλκώτα. Ομως η χώρα μας από την άλλη ήταν τυχερή, γιατί υπήρξε δάσκαλος και μέντορας του Samuel Baud-Bovy, ο οποίος με τη σειρά του έγινε ερευνητής της ελληνικής δημοτικής μουσικής.

Ο Κοντάι κατέγραψε 3.500 περίπου ουγγρικά τραγούδια και χορούς. Εκανε μια σειρά σπουδαίες επιστημονικές δημοσιεύσεις εθνογραφικών και μουσικών λαογραφικών υλικών και εξέδωσε συλλογές επεξεργασίας λαϊκών μελωδιών. Ανάμεσα στις εργασίες του διακρίνονται οι «Ο πεντατονισμός στην ουγγρική λαϊκή μουσική» και «Το ουγγρικό λαϊκό τραγούδι». Από τα καλύτερα μουσικά του έργα είναι η όπερα «Χάρι Γιάνος» (1926) και «Ο Ουγγρικός ψαλμός» (1923). Ηταν τακτικό μέλος της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών (1945) και το 1946-1949 πρόεδρός της.

Υπήρξε πρόεδρος της Ενωσης Ούγγρων Μουσικών (από το 1947), πρόεδρος της Ουγγρικής Μουσικολογικής Εταιρείας, επίτιμος διδάκτορας των Πανεπιστημίων Κλούζακ, Βουδαπέστης και Οξφόρδης, πρόεδρος του Μουσικού Τμήματος του Συνδέσμου «Ουγγαρία - ΕΣΣΔ» (από το 1948). Πήρε το Βραβείο Κόσουτ (1948, 1952, 1957).

Με το όνομά του έχει συνδεθεί το περίφημο σύστημα μουσικής εκπαίδευσης που δημιούργησε και φέρει το όνομά του, το σύστημα Κοντάι, το οποίο είναι γνωστό και στην Ελλάδα, στα Μουσικά Σχολεία, ενώ υπάρχει και ωδείο ιδιωτικό (όπως είναι όλα τα ωδεία στην ελεύθερη, καπιταλιστική Ελλάδα, εκτός από ένα ημικρατικό!) που έχει το όνομά του, συνεργαζόμενο με το ινστιτούτο Κοντάι της Βουδαπέστης. Πίστευε πως η μουσική παιδεία πρέπει να μπαίνει στα σχολειά από τη μικρότερη δυνατή ηλικία.

Ο Ντόχνανι, όπως είπαμε, συμμετείχε και αυτός ενεργά στην Ουγγρική Σοβιετική Δημοκρατία και διορίστηκε διευθυντής της Ακαδημίας της Βουδαπέστης, θέση από την οποία αποπέμφθηκε με την επικράτηση της αντεπανάστασης. Εγραψε πολλά κομμάτια για πιάνο (ο ίδιος ήταν εξαιρετικός πιανίστας, καθώς και διδάκτορας μουσικής), μουσική δωματίου, κοντσέρτα, συμφωνίες και όπερες. Παρότι αντέδρασε στον αντισημιτισμό του καθεστώτος Χόρτι, συμβιβάστηκε μαζί του. Δεν μπορούσε να ταυτιστεί με το λαϊκοδημοκρατικό σύστημα που επικράτησε μετά τον πόλεμο. Εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ μέχρι το θάνατό του.

Η ανάδειξη αυτών των τριών συνθετών από τη λαϊκή εξουσία δείχνει πως στο σοσιαλισμό οι ατομικές, σκόρπιες προσπάθειες πνευματικών ανθρώπων, όπως η μουσική σύνθεση και η συλλογή λαϊκών τραγουδιών, μετουσιώνονται σε ένα άλλο πια επίπεδο σε οργανωμένη, συλλογική, μαζική, κρατική δράση για τη διαπαιδαγώγηση του λαού. Και αν η διάρκεια της ουγγαρέζικης επανάστασης ήταν μικρή για να φανούν τα αποτελέσματα, η πείρα της ΛΔ Ουγγαρίας (1945-89) και των άλλων Λαϊκών Δημοκρατιών και ιδιαίτερα της ΕΣΣΔ, έδειξε την ανωτερότητα αυτού του συστήματος που εκτός από παραγωγή πολιτισμού ψηλής ποιότητας, κυρίως τον διέδωσε στους πιο απρόσιτους πληθυσμούς, στα πιο απόμακρα μέρη, στις πιο καθυστερημένες μάζες. Η εμπειρία δηλαδή της Ουγγρικής Σοβιετικής Δημοκρατίας έδειξε πώς η προλεταριακή εξουσία εμπνέει και προάγει τον πολιτισμό.

Ομως το έργο αυτών των τριών συνθετών, όπως και άλλων καλλιτεχνών που επηρεάστηκαν στον α ή β βαθμό από την προλεταριακή επανάσταση και το σοσιαλισμό, παρόλο που στις προθέσεις τους - τουλάχιστον μερικών εξ αυτών - ήταν το ανέβασμα του πολιτιστικού επιπέδου των μαζών, δεν πέτυχε την απαιτούμενη διεισδυτικότητα, εξαιτίας φυσικά και αυτού του χαμηλού επιπέδου. Ας αφήσουμε στην άκρη την τάση για ερμητισμό που διακρίνει κύρια κάποιους αστούς καλλιτέχνες και ποιητές, χαρακτηριστικό που δεν μπορεί να είναι ίδιον προοδευτικών, κοντά στο λαό, ανθρώπων. Από την άλλη όμως, η προσπάθεια για συνεχή ανανέωση των μορφών του καλλιτεχνικού έργου που πρέπει να διαπερνά το δημιουργό, ελλοχεύει κινδύνους το έργο αυτό να αποσπαστεί από τις μάζες, να γίνει δυσπρόσιτο και έτσι να μην μπορεί να παίξει και το διαπαιδαγωγικό του ρόλο. Να γίνει η τέχνη από μέσο εξύψωσης του λαού, σε τέχνη για τους λίγους, για μια μικρή «καλλιεργημένη» ελίτ. Να γίνει δηλαδή η προσπάθεια ανανέωσης της μορφής αυτοσκοπός, σε βάρος του περιεχομένου, που είναι ο κύριος κρίκος της διαλεκτικής σχέσης μορφή - περιεχόμενο, να κατρακυλήσει ο καλλιτέχνης στο λεγόμενο φορμαλισμό. Δεν κατάφεραν πάντα προοδευτικοί καλλιτέχνες να αποφύγουν αυτό τον «πειρασμό». Αυτή μας η κριτική στο φορμαλισμό δε σημαίνει και απαίτηση για υποβάθμιση της ποιότητας του καλλιτεχνικού έργου, δε σημαίνει λαϊκισμό, αλλά λαϊκότητα της τέχνης, λαϊκότητα που υπήρχε από τις αρχαίες τραγωδίες, τον Ομηρο, τον Σαίξπηρ, τις όπερες του Βέρντι και άλλων, μέχρι τον κριτικό ρεαλισμό και ακόμα περισσότερο το σοσιαλιστικό ρεαλισμό, σε πολλούς σύγχρονους μεγάλους λογοτέχνες και καλλιτέχνες.

Με αφορμή τη στάση αυτών των διανοουμένων, από τη μια δηλαδή η ενθουσιώδης προσχώρηση με την πλευρά της επανάστασης, από την άλλη η όποια ταλάντευση μπροστά σε δυσκολίες, ακόμα και ο συμβιβασμός (όπως του Ντόχνανι) με ένα αντιδραστικό καθεστώς, εκφράζουμε και κάποιες σκέψεις για αυτό το μεγάλο ζήτημα: Τη σχέση επανάστασης - διανόησης, ιδιαίτερα της καλλιτεχνικής. Οπως είπαμε και παραπάνω, η στάση της διανόησης απέναντι στην επανάσταση δεν είναι ενιαία - και δε θα μπορούσε να είναι - γιατί αυτή δεν αποτελεί κοινωνική τάξη, αλλά οι διανοούμενοι εντάσσονται στις τάξεις και στρώματα της αστικής κοινωνίας. Ομως, επειδή ένα μέρος της διανόησης επιτελεί ένα περίπλοκο, βαθυστόχαστο και πρωτοποριακό έργο στον τομέα ειδίκευσής του - είτε αφορά στην επιστήμη είτε στην τέχνη - αυτό αποτελεί το έδαφος για να διαμορφωθεί η άποψη ότι η διανόηση στο σύνολό της ή έστω το ιδιαίτερό της αυτό κομμάτι, είναι και η πρωτοπορία στην κοινωνικοπολιτική εξέλιξη. Αυτό δεν είναι σωστό.

Η θεωρία και η Ιστορία αποδείχνουν ότι, όσο σπουδαίος και αν είναι ο ρόλος των επιφανών επιστημόνων, ανθρώπων των γραμμάτων, λογοτεχνών, καλλιτεχνών κλπ., δεν μπορούν να υποκαταστήσουν το ρόλο της πολιτικοκοινωνικής πρωτοπορίας. Οι κλασικοί του μαρξισμού - λενινισμού πολλές φορές αναφέρονται στην ανικανότητα κορυφαίων επιστημόνων να συλλάβουν τη διαλεκτική υλιστική φιλοσοφία, τη σύνδεση του ειδικού με το γενικό, το πώς δηλαδή συνδέεται η διαλεκτική της ύλης π.χ., διαλεκτική που αποκαλύπτουν μέσα από το έργο τους, με τη διαλεκτική της φύσης -και της κοινωνίας- στο σύνολό της είτε λόγω της ταξικής τους τοποθέτησης είτε λόγω επίδρασης του κυρίαρχου εποικοδομήματος (θρησκεία λ.χ.) είτε εξαιτίας της μονοσήμαντης στοχοπροσήλωσής τους στην επιστήμη τους, είτε από άγνοια του διαλεκτικού υλισμού ή και λόγω συνδυασμών των παραπάνω παραγόντων. Σαν να λέμε ότι είναι υλιστές στην επιστήμη τους και ιδεαλιστές στη φιλοσοφία, «καλοί» επιστήμονες και «κακοί» φιλόσοφοι.

«...Πλήθος ονομαστών σύγχρονων φυσικών με την ευκαιρία των "θαυμάτων" του ραδίου, των ηλεκτρονίων κλπ. τα σμίγουν με τις επιχειρήσεις του θεού - και τις πιο ακατέργαστες και τις πιο δουλεμένες - στο πεδίο του φιλοσοφικού ιδεαλισμού» (Λένιν: «Για τη Λογοτεχνία και την Τέχνη», εκδ. «Αναγνωστίδη», σελ. 226).

Το ίδιο γίνεται και στην τέχνη, αλλά εδώ τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα, πιο δυσδιάκριτα: «Ετσι εμφανίζεται η αντίφαση, το έργο μεγάλων δημιουργών, προικισμένων με την ικανότητα να συλλαμβάνουν σε βάθος τον εσωτερικό δυναμισμό της κοινωνίας, να μην αντιστοιχεί στις ιδεολογικές και πολιτικές πεποιθήσεις τους, φαινόμενο που παρατηρείται γα παράδειγμα σε έργα του Σεφέρη, του Ελύτη, του Χατζηδάκι κλπ.» (Ελ. Μηλιαρομανωλάκη, Γ. Σκαρπερού: «Για το σοσιαλιστικό ρεαλισμό», ΚΟΜΕΠ 6/2010). Μπορεί με το ταλέντο τους οι καλλιτέχνες, οι λογοτέχνες να διεισδύουν βαθιά στη φύση, την κοινωνία, τους ανθρώπινους χαρακτήρες, αλλά να είναι «τυφλοί» στην κοινωνική εξέλιξη, να μην μπορούν -ή να μη θέλουν- λόγω ταξικών προκαταλήψεων να δουν προς τα πού πάει η κοινωνία και σε αυτή την κατεύθυνση να «ωθήσουν» τα πράγματα και με τη ζωή και τη στάση τους, εκτός από το έργο τους που έτσι και αλλιώς, λίγο ως πολύ, το συνειδητοποιούν ή όχι, παίζει αυτό το ρόλο, γιατί η μεγάλη τέχνη, όπως και η μεγάλη επιστήμη, είναι αληθινή. Και η αλήθεια είναι με το προλεταριάτο. Το κεφάλαιο είναι ταυτισμένο με το ψέμα. Δε χρειάζεται να αναφέρουμε πολλά. Ενα φτάνει: Κρύβει - και δεν μπορεί να κάνει και αλλιώς - πως η πηγή κάθε πλούτου είναι η υπεραξία, η εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης.

Γι' αυτό πρέπει και οι προοδευτικοί διανοούμενοι να καταλαβαίνουν τις ευθύνες τους. Γράφει ο Λένιν σε σχέση με μια λαθεμένη υπογραφή του Γκόρκι σε κάποιο κείμενο (το οποίο συνυπέγραφε και ο αστός πολιτικός, ηγέτης των καντέτων, Στρούβε): «Ας πούμε πως ο Σαλιάπιν δεν πρέπει να κριθεί αυστηρά. Είναι ένας καλλιτέχνης, τίποτα περισσότερο. Είναι ξένος προς την προλεταριακή υπόθεση: Σήμερα είναι φίλος των εργατών, αύριο ένας αντιδραστικός που παρακινείται από τη συγκίνησή του (σ.σ.: Ο Λένιν επιβεβαιώθηκε. Ο βαθύφωνος λυρικός τραγουδιστής Φιοντόρ Σαλιάπιν πέρασε στην εμιγκράτσια)...

...Οι εργάτες όμως συνήθισαν να θεωρούν τον Γκόρκι σαν δικό τους... Το όνομα του Στρούβε δεν θα μπορούσε να μπερδέψει κανέναν εργάτη, μα το όνομα του Γκόρκι μπορεί να το κάνει» (Λένιν: «Για τη Λογοτεχνία και την Τέχνη», εκδ. «Αναγνωστίδη», σελ. 127-8).

Θα κλείσουμε με μια μικρή νύξη στο παρεμφερές, συγγενικό, με αυτό της διανόησης, σοβαρό ζήτημα - γιατί σηματοδοτεί σε μεγάλο βαθμό τον ιστορικό απελευθερωτικό ρόλο της εργατικής τάξης: Αυτό της στάσης του επαναστατικού κομμουνιστικού κινήματος απέναντι στην πολιτιστική κληρονομιά. Λέει ο Λένιν στο λόγο του στο 3ο Πανρωσικό Συνέδριο της Ρώσικης Κομμουνιστικής Ενωσης Νεολαίας: «...Αν ρωτήσετε γιατί η διδασκαλία του Μαρξ μπόρεσε να κατακτήσει τις καρδιές και το νου εκατομμυρίων και δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων της πιο επαναστατικής τάξης, δεν θα μπορούσατε να πάρετε παρά μονάχα μια απάντηση: Αυτό έγινε γιατί ο Μαρξ στηρίχτηκε στο σταθερό θεμέλιο των ανθρώπινων γνώσεων, που κατακτήθηκαν μέσα στον καπιταλισμό... Επεξεργάστηκε κριτικά ό,τι δημιούργησε η ανθρώπινη κοινωνία, χωρίς να παρακάμψει ούτε ένα σημείο... Αυτό πρέπει να το σκεφτόμαστε όταν, για παράδειγμα, συζητάμε για τον προλεταριακό πολιτισμό... Η προλεταριακή κουλτούρα πρέπει νάναι η νομοτελειακή ανάπτυξη του αποθέματος των ανθρώπινων γνώσεων που η ανθρωπότητα επεξεργάστηκε κάτω από το ζυγό της κεφαλαιοκρατικής, τσιφλικάδικης, γραφειοκρατικής κοινωνίας» (Λένιν: «Για τη Λογοτεχνία και την Τέχνη», εκδ. «Αναγνωστίδη», σελ. 170-1).

Το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα και οι συμμαχίες του στο χώρο των μικροαστικών στρωμάτων πρέπει να δώσουν τη μάχη για την ανάπτυξη του κινήματος και σε αυτό το χώρο για το κέρδισμα και τη διαμόρφωση στο πλευρό τους της εργαζόμενης πρώτα πρώτα, αγωνιστικής, ριζοσπαστικής διανόησης. Για να αδυνατίσουν οι δυνάμεις της αστικής τάξης και του οπορτουνισμού και στο χώρο της διανόησης και να ενισχυθούν οι δυνάμεις του σοσιαλισμού και της επανάστασης. Τότε θα υπάρξουν και νέοι πολλοί καλλιτέχνες στο πλευρό του λαού που θα γράφουν: «Εμείς δεν τραγουδάμε για να ξεχωρίσουμε αδερφέ μου απ' τον κόσμο./ Εμείς τραγουδάμε για να σμίξουμε τον κόσμο». Που θα το τραγουδάνε και θα το πιστεύουν. Σαν τον Γιάννη Ρίτσο.